مقابله با فخرفروشی نوکیسه‌گان

به گزارش پایگاه 598، هنگامی که از مناطق متموّل نشین کلان‌شهرهایی مثل تهران، مشهد، شیراز، تبریز و اصفهان و برخی از شهرهای شمالی کشور عبور می‌کنیم، مظاهر زیادی از پدیده مذموم فخرفروشی و به رخ کشیدن ثروت و مال و منال را در به نمایش گذاشتن ساخت و ساز‌ها و خودرو‌ها مشاهده می‌کنیم که آثار فرهنگی، تربیتی و اقتصادی نامیمونی را بر جامعه اسلامی تحمیل کرده است و فاصله طبقاتی شدیدی را بین اقشار مختلف مردم نشان می‌دهد. این عامل باعث حریص شدن طبقات مختلف اجتماعی و شکل گیری مفاسد اقتصادی در سطوح مختلف شده است و فرهنگ و اخلاق اسلامی را تحت شعاع خود قرار داده است. همچنین بیانگر این است که نظام تعلیم و تربیت و رسانه‌های فرهنگی و تربیتی به این مسئله توجه نکرده و پیامدهای فخرفروشی را برای مخاطبان خود تبیین نکرده‌اند. لذا حساسیتی نسبت به آن نشان نمی‌دهند و حتی تهیه‌کنندگان و کارگردانان در فیلم‌ها و سریال‌ها به ترویج این رفتار بسیارناپسند دامن می‌زنند. این وضعیت، یکی از موانع جدی در مسیر اصلاح الگوی مصرف در راستای تحقق اقتصاد مقاومتی است. فخرفروشی عاملی است که بخشی از منابع فردی و اجتماعی را از مسیر تخصیص بهینه خارج کرده و کشور را فقیر و فقیر‌تر می‌کند و آثار روحی و روانی برای خانواده‌ها ایجاد می‌کند.

  وقتی به آموزه‌های اسلامی در آیات قرآن و روایات و سیره ‌معصومین مراجعه می‌کنیم مشاهده می‌شود که خداوند متعال، اولیا و انبیاء او به راحتی از این مسئله نگذشته‌اند و دین جامع اسلام به شدت با این پدیده مقابله کرده و فخرفروشان مادّی‌گرا را منفور خداوند متعال می‌داند.

این نکته در آیه 18 سورة لقمان آمده است: «وَ لاتُصَعِّرْ خدّکَ لٍلّناسِ وَ لاتَمْشِ فی الَأرْضِ مَرَحاً اِنَّ ا... لایُحِبُّ کُلَّ مُختالٍ فخورِ».

  در روایات آمده است: «پیامبر خدا بیرون آمد و گنبدی بلند دید. فرمود: «این چیست؟». یارانش گفتند: این، از آن فلان مرد از انصار است. پیامبر (ص) سکوت ورزید و خود را نگاه داشت تا آن‌گاه که صاحب آن گنبد، نزد وی آمد و در میان مردم، به ایشان سلام داد. پیامبر از او روی گرداند و این کار را چند بار انجام داد؛ چندان که آن مرد، خشم و رویگردانی وی را دریافت. پس از این حال، به یارانش گله برد: به خدا سوگند! من این رفتار پیامبر را نمی‌پسندم. گفتند: وی برون آمد و گنبدت را دید». مرد به گنبد خویش بازگشت و آن را ویران کرد؛ چنان که با خاک یکسانش نمود. دیگر بار روزی پیامبر (ص) برون آمد و آن گنبد را ندید. فرمود: آن گنبد چه شد؟. گفتند: صاحب آن، از رویگردانی شما به ما گله آورد و ما او را از ماجرا آگاه کردیم؛ پس آن گنبد را ویران ساخت. فرمود: «خدایش رحمت کند! خدایش رحمت کند!» در جای دیگر نیز ایشان می‌فرمایند: هرگاه خداوند بنده‌ای را خوارسازد، مال او را در ساختمان‌سازی (بیش از حد نیاز)، مصروف می‌گرداند.» در جامعه خود ما نیز رهبر معظم انقلاب اسلامی به عنوان رهرو نبی اکرم (ص) در این مسیر حرکت کردند و به صراحت تصریح کردند: «گاهی اوقات در بعضی از خیابان‌ها این جوانهایی که مست ثروتند - مست غرور ثروت - سوار ماشینهای آن‌چنانی می‌شوند و در خیابان بنا می‌کنند به جَوَلان دادن و رفت‌وآمد کردن و محیط خیابان را ناامن [کردن‌]؛ این‌ها هم ناامنی است. بایستی در قبال هر نوع ناامنی برنامه داشت و حرکت کرد و کار کرد.» و در جای دیگر:

  «اصلاح الگوی مصرف؛ این حقیر، بار‌ها راجع به اصلاح الگوی مصرف صحبت کرده‌ام.... این قاچاقهای ده‌ها و صد‌ها میلیاردیِ وسایل لوکس، از همین قبیل است. این بچّه‌بازی‌های داخل خیابان‌ها -که بچّه‌پول‌دارهای نوکیسه، با آن خودروهای کذائی می‌آیند دائم راه می‌روند، دائماً رژه می‌روند، دائماً پُز می‌دهند- به‌خاطر همین چیز‌ها است؛ اصلاح الگوی مصرف. این را باید از کودکی به این جوان و نوجوان یاد داد.»

  سؤال این است که آیا نظام اسلامی برمبنای این آیات، احادیث و روایات، حق دارد در مقابل این وضعیت بایستد و نگذارد کسانی ثروت و مال خود را به رخ دیگران بکشانند. آیا این دخالت در کار مردم محسوب می‌شود؟ اگر نظام اسلامی در مقابل این پدیده ایستادگی نکند چه پیامدهای اجتماعی را بر جامعه تحمیل می‌کند؟ وظیفه‌ چه ارگان‌هایی جلوگیری از پدیده فخرفروشی است؟ راه‌های مقابله با آن چیست؟ به نظر این حقیر، نظام اسلامی حق دارد منافع اجتماعی را بر منافع فردی تقدم داده و برای جلوگیری از پیامدهای نامطلوب فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی با فخرفروشان به شدّت مقابله کند و مسیر حرکت آن‌ها را مسدود کند.

  به نظر می‌رسد که نهادهایی مانند آموزش و پرورش و رسانهٔ ملّی وظیفه تبیین پیامدهای این رفتار را داشته و با استفاده از ابزارهای فرهنگی، تربیتی و هنری خود، رفتار فخرفروشانه را ضد ارزش کنند. همچنین نمایندگان مجلس شورای اسلامی، شوراهای اسلامی شهر‌ها و شهرداری‌ها مالیات، تعرفه‌های گمرکی و عوارض مربوط به ساخت و ساز را به قدری افزایش دهند که برای هیچ ثروتمندی نیرزد که ظاهر مسکن خود را با مظاهر فخرفروشی تزئین کند و با اتومبیل‌های صد‌ها میلیونی و میلیاردی در خیابان‌ها امنیت فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی جامعه را سلب کند. نیروی انتظامی و دستگاه‌های قضایی نیز باید هزینه‌های فخرفروشی را به قدری سنگین کنند که هیچ ثروتمندی حاضر نباشد ثروت خود را به رخ دیگران بکشاند. آن هم در جامعه‌ای که مردم احساس می‌-کنند ثروتمندان یک شبه ثروتمند شده و صحبت از حقوق‌های چندصد میلیونی برخی از مدیران است. چه بسا بسیاری از این ثروت‌ها یک‌شبه وارد زندگی برخی از مردمان شده و در یک اقتصاد ناسالم و مریض بر اساس بی‌ثبایتی اقتصادی، افزایش قیمت‌ نفت و خام‌فروشی، رانت اطلاعاتی و اقتصادی نصیب یک عده‌ای شده است که آثار اجتماعی و فرهنگی خود را گذاشته است. به نظر می‌رسد اگر ثروتمند‌ترین افراد ثروت خود را از راه حلال (قانونی و مشروع) و با تلاش خستگی‌ناپذیر به دست آورده باشند، حاضر نخواهند شد به راحتی در جهت فخر فروشی از آن بهره ببرند.

پی نوشت ها:

[1] سوره لقمان آیه 18.

[2] سنن ابن ماجه: ج 2 ص 1393 ح 4161.

[3] المعجم الاوسط: ج 8 ص 381 ح 2311.

[4] بیانات معظم له 5/2/1394 در دیدار با فرماندهان نیروی انتظامی.

[5] بیانات معظم له 14/2/1395 در دیدار با فرهنگیان.

* وحید ارشدی