نفت خام چطور قیمت‌گذاری می‌شود؟

 

نفت خام دارای انواع مختلفی است و برخی از آنها نسبت به برخی دیگر از کیفیت و مطلوبیت بیشتری برای خریداران برخوردارند. به عنوان مثال، استخراج بنزین و گازوئیل از نفت خامی که از میزان گوگرد کمتری برخوردار باشد (نفت شیرین)، برای پالایشگاه‌های نفتی به مراتب آسان‌تر از نفت خام با میزان بالای گوگرد (نفت ترش) است. به همین ترتیب، نفت‌های با غلظت کم یا "سبک" نیز به دلیل پالایش آسان‌تر نسبت به نفت‌های سنگین ارجحیت دارند.

 

علاوه بر این، برای خریداران نفت، محل استخراج نفت خام هم می‌تواند در ارزش آن تفاوت ایجاد کند. در واقع، هرچه محصول با هزینه کمتری به دست خریدار برسد، به همان نسبت علاقه مشتری نیز برای خرید آن بیشتر می‌شود. بر همین اساس، نفتی که از دریا استخراج می‌شود، به دلیل هزینه‌های پایین‌تر تولید و انتقال، مزایای متعددی نسبت به نفت استخراج شده از خشکی دارد و بنابراین، نسبت به نفتی که با کیفیت یکسان از خشکی استخراج می‌شود، از ارزش بیشتری برخوردار است. 

 

به دلیل این تفاوت‌ها، خریداران نفت خام و تحلیلگرانی نفتی به روش آسانی برای ارزش‌گذاری این کالای استراتژیک برمبنای کیفیت و محل استخراج آن نیاز داشتند و شاخص‌هایی مانند برنت، وست تگزاس اینترمیدیت و دوبی نیز دقیقاً به همین منظور ایجاد شده‌اند. 

 

بر همین اساس، وقتی خریداران و تحلیلگران نفتی به عنوان مثال، نام شاخص نفت برنت را می‌شنوند، به خوبی می‌دانند که این نفت در چه سطحی از کیفیت قرار دارد و از کجا استخراج شده است. البته، به دلیل نوسانات عرضه و تقاضا در بازار نفت، ارزش هر شاخص نفتی نیز همواره در حال تغییر است.

 

به نوشته وبسایت اینوستوپدیا، در حال حاضر 161 شاخص نفتی مختلف در جهان وجود دارد که هر یک معرف نفت خامی است که از یک جغرافیای خاص در جهان استخراج می‌شود. اما بهای بیشتر این شاخص‌ها معمولا با بهای یکی از این 3 شاخص اصلی برابری می‌کند:

 

1- برنت یا مخلوط برنت: تقریبا دو سوم قراردادهای نفتی جهان با شاخص نفت برنت ارزشگذاری می‌شوند که همین مسئله آن را به پرکاربردترین شاخص نفتی جهان تبدیل کرده است. شاخص برنت که به نام نوع خاصی از غاز بومی آمریکای شمالی و منطقه اوراسیا نامگذاری شده، به نفتی اشاره دارد که از 4 میدان نفتی مختلف در دریای شمال شامل برنت، فورتیس، اوسبرگ و اکوفیسک در حد فاصل اسکاتلند و نروژ استخراج می‌شود.

 

نفت خام این مناطق سبک و شیرین (شامل 0.37 درصد گوگرد) است و بر همین اساس، ایده‌آل‌ترین نمونه نفت خام برای تولید بنزین، گازوئیل و سایر فرآورده‌های نفتی پرمصرف به شمار می‌رود. همچنین از آنجا که این نوع نفت از دریا استخراج می‌شود، هزینه تولید آن کمتر و انتقال آن به مقصدهای دور نیز آسان‌تر است.

 

2- وست تگزاس اینترمیدیت: شاخص نفت وست تگزاس اینترمیدیت یا WTI درمورد نفت خامی به کار می‌رود که از چاه‌های نفت آمریکا در جنوب غربی این کشور استخراج شده و از طریق خط لوله به اکلاهما فرستاده می‌شود. با توجه به اینکه ذخایر این نوع نفت در خشکی قرار دارند، هزینه بارگیری و انتقال آن به سایر نقاط دنیا نسبتا زیاد است و همین مسئله، نقطه ضعف اصلی نفت وست تگزاس اینترمیدیت به شمار می‌رود.

 

با این حال، نفت وست تگزاس اینترمیدیت بسیار سبک (سبکتر از برنت) و در عین حال بسیار شیرین (شامل 0.24 درصد گوگرد) است که آن را برای تولید انواع فرآورده‌های نفتی بویژه بنزین به یک گزینه بسیار مطلوب تبدیل می‌کند. شاخص WTI شاخص اصلی مورد استفاده در بازار نفت آمریکا به شمار می‌رود. 

 

3- دوبی: شاخص خاورمیانه‌ای نفت دوبی یا دوبی/عمان، شاخص پرکاربرد دیگری است که به نفتی با سطح کیفی پایین‌تر از برنت و وست تگزاس اینترمیدیت اشاره دارد. این نفت کمی سنگین‌تر و دارای گوگرد بیشتری (2 درصد) نسبت به دو رقیب دیگر است و به همین دلیل، از آن با عنوان نفت "ترش" یاد می‌شود. شاخص دوبی/عمان، شاخص اصلی مورداستفاده برای قیمت‌گذاری نفت صادراتی کشورهای حوزه خلیج فارس به بازار آسیا به شمار می‌رود. شاخص نفت دوبی با عنوان شاخص "فاتح" نیز شناخته می‌شود.

 

شکل زیر، گستردگی استفاده از سه شاخص نفتی فوق را در جهان نشان می‌دهد.

 

 

سبد نفتی اوپک یک شاخص نفتی یا نوع خاصی از نفت خام نیست؛ بلکه میانگینی از نفت تولیدی کشورهای عضو اوپک است. در حال حاضر، سبد نفتی اوپک، شامل 13 نوع مختلف از نفت خام است که گرانش API آن با ترکیب فعلی، 32.7 درجه و میزان گوگرد آن 1.77 درصد است. 

 

این سبد نفتی که بیانگر کیفیت میانگین نفت خام کشورهای عضو خاورمیانه است، شامل نفت مخلوط ساهاران (Saharan Blend) الجزایر، گیراسول (Girassol) آنگولا، اورینت (Oriente) اکوادور، میناس (Minas) اندونزی، نفت سنگین ایران، نفت سبک بصره، نفت صادراتی کویت، ای.اس سایدر (Es Sider) لیبی، بانی لایت (Bonny Light) نیجریه، قطر مارین (Marine)، نفت سبک عربستان، نفت موربان (Murban) امارات و نفت میری (Merey) ونزوئلا است.

 

همانطورکه گفته شد، دو ویژگی مهمی که علاوه بر محل استخراج، در ارزشگذاری نفت خام تولیدی جهان مورد توجه قرار می‌گیرد، غلظت و میزان گوگرد آن است که نفت خام بر حسب غلظت به دو نوع سبک و سنگین و برحسب میزان گوگرد به دو نوع شیرین و ترش طبقه‌بندی می‌شود. نمودار زیر نفت تولیدی کشورهای مختلف دنیا از جمله ایران را بر اساس این دو ویژگی مهم دسته‌بندی کرده است.

 

 

به نوشته وبسایت پترولیوم، نفت‌های خامی که در دسته سبک قرار می‌گیرند (یعنی دارای گرانش API بیشتر یا غلظت پایین‌تری هستند) و همچنین نفت‌های شیرین (یعنی نفت‌هایی که میزان گوگرد کمتری دارند) معمولا به دلیل پالایش آسان‌تر و در نتیجه استخراج آسانتر و کم‌هزینه‌تر فرآورده‌های نفتی از آنها، در سطح بالاتری نسبت به نفت‌های سنگین و ترش قیمت‌گذاری می‌شوند.

 

نفت‌های خام‌ با API بالاتر از 30 را سبک و 20 تا 30 را متوسط و پایین‌تر از 20 را نفت خام سنگین می‌گویند. نفت‌هایی با API بیشتر از 44 درجه مانند نفت خام اکوفیسک نیز وجود دارند که از آنها با عنوان نفت "بسیار سبک" یاد می‌شود.

 

نفت شیرین نیز به نفت خامی اطلاق می‌شود که میزان گوگرد آن کمتر از 0.5 درصد باشد و در مقابل، نفت ترش به نفت خامی گفته می‌شود که میزان گوگرد آن بیش از 0.5 درصد است. میزان گوگرد موجود در نفت خام به ‌طور معمول بین 0.1 و 3 درصد وزن نفت خام را تشکیل می‌دهد. معمولاً بیشتر نفت‌‌های شیرین، سبک و بیشتر نفت‌‌های ترش، سنگین هستند.

 

برای اطلاع شما، مشخصات نفت خام ایران نیز در جدول زیر نشان داده شده است: