آسیب‌های مصرف رنگ‌های غیرمجاز‌خوراکی

امروز در بیشتر مواد غذایی از شیرینی‌، شکلات و انواع دسر گرفته تا کباب و پلو، از رنگ‌های خوراکی استفاده می‌شود. این رنگ‌ها اگرچه ظاهری زیبا به غذاها می‌دهند اما آسیب‌هایی را هم به بدن وارد می‌کنند و سلامت ما را به خطر می‌اندازند. در این مطلب  از مهندس حسین عزیزی، رئیس انجمن صنایع غذایی و عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس و دکتر پیام فرح‌بخش، متخصص تغذیه در مورد مضرات رنگ‌های غیرمجاز پرسیده ایم رنگ های غیرمجاز مگر چقدر برای سلامت ما مضرند؟

رنگ‌های خوراکی از کجا آمده‌اند؟

رنگ‌های خوراکی به دو دسته مجاز و غیرمجاز تقسیم می‌شوند. رنگ‌های مجاز در کارخانه‌های خارجی تولید می‌شوند و به صورت مجاز به کشور وارد می‌شوند؛ این نوع از رنگ‌ها دارای مجوز از سازمان‌هایی معتبر در کشور خود هستند و تنها نکته استفاده از آنها این است که باید دوز مصرف آنها رعایت شود و بیشتر از حد مجاز در محصولات و مواد غذایی استفاده نشوند. کارخانه‌هایی با وارد کردن این رنگ‌ها محصولاتی مانند شکلات‌ها و آب‌نبات‌ها را رنگی می‌کنند.

رنگ‌های غیرمجاز کدامند؟

رنگ‌های غیرمجاز، رنگ‌هایی گمنامند که معلوم نیست از کجا سر در آورده‌اند. این رنگ‌های غیرمجاز برای مصرف غذایی نیستند و برای استفاده در کارخانه‌های مختلفی مانند نساجی، صنایع رنگ‌سازی و حتی رنگ‌رزی در فرش‌ها استفاده می‌شوند، دست به دست به فروشنده‌ها و شیرینی‌پزی‌ها می‌رسند و به صورت غیرمجاز در خوراکی‌ها استفاده می‌شوند. بسیاری از خانم‌ها هم بی‌خبر از مضرات آنها و غیربهداشتی بودن رنگ‌ها با اعتماد به فروشنده، رنگ‌هایی که ناخالصی‌های زیادی دارند و بسیار برای سلامت مضر هستند به سفره غذایی خانواده خود راه می‌دهند.

عامل سرطان، گرمی چند؟

متاسفانه تمامی رنگ‌های که در فروشگاه‌ها و عطاری‌ها به فروش می‌رسند، غیرمجازند. شاید شما هم جز افرادی باشید که اهل خرید شکلات‌ها و شیرینی‌هایی که در خانه طبخ می‌شوند، هستند و تصور کنید که این نوع از خوراکی‌ها سالم‌ترند. باید بدانید که در همه این شکلات‌ها و کیک‌ها از رنگ‌های مخصوص رنگ‌رزی استفاده شده‌است. رنگ‌های مجاز در فروشگاه‌ها و عطاری‌ها توزیع نمی‌شوند و تنها کارخانه‌های معتبر این رنگ‌ها را مورد استفاده قرار می‌دهند.

رنگ خوراکی با بسته‌بندی معتبر وجود ندارد!

بهتر است اسم زعفران را از این پودرهای شیمیایی جدا کنیم. زعفران پودر و ادویه‌ای با ارزش غذایی بالاست که به عطر و طعم غذا کمک می‌کند اما رنگی که شبیه رنگ ‌زعفران است، چیزی جز رنگ شیمیایی غیر‌مجاز نیست. متاسفانه وزارت بهداشت هیچ رنگ خوراکی معتبری را با بسته‌بندی و مهر استاندارد در فروشگاه‌ها یا عطاری‌ها توزیع نکرده ‌است و تمامی رنگ‌هایی که در اغلب شیرینی‌پزی‌‌های کشور استفاده می‌شوند، رنگ‌های غیرمجاز هستند که در سطح وسیعی در کشور استفاده می‌شوند.

چه به روزمان می‌آورند؟

درباره مضرات استفاده از رنگ‌های خوراکی زیاد شنیده‌ایم اما واقعیت این است که هنوز تحقیقات عمده و مهمی درباره آسیب‌های ناشی از خوردن رنگ‌های غیرمجاز انجام نشده است. هیچ‌کس نمی‌تواند، منکر خطرناک‌ بودن این مواد شیمیایی برای بدن شود؛ دانشمندان و پژوهشگران تحقیقات گسترده‌ای را درباره آسیب رنگ‌های غیرخوراکی به بدن که هدف اصلی تولید آنها استفاده در صنایع بوده‌است، نکرده‌اند. ناگفته نماند که سرطان‌زا بودن این رنگ‌ها کاملا به اثبات رسیده‌ است و در استفاده درازمدت از رنگ‌های غیرمجاز باید منتظر آسیب ناشی از آنها بود.

چگونه مچ متقلب را بگیریم؟

شاید این سوال برای شما هم پیش بیایید که آیا با رفتن به رستوران و دقت کردن به پلو و غذاها یا با تست کردن طعم شیرینی می‌توان رنگ‌ مجاز را از غیرمجاز تشخیص داد؟ متاسفانه نمی‌توان جواب امیدوار‌کننده‌ای به این سوال داد. شاید از رنگ‌ و بوی پلو بتوان زعفران طبیعی را از رنگ ‌غذا تشخیص داد اما راهی برای تشخیص دادن رنگ‌ غذایی مجاز از غیرمجاز وجود ندارد.  رنگ‌‌های خوراکی طعم و بویی خاص ندارند و نمی‌توان آنها را شناخت. مصرف‌کنندگان چاره‌ای ندارند، جز اینکه به سازنده و آشپز اطمینان کنند.

کودکان را بیش‌فعال می‌کند

دکتر فرح‌بخش، متخصص تغذیه، درباره آسیب مصرف رنگ‌های غیرمجاز نگرانی‌هایی دارد او می‌گوید: « رنگ‌های مجاز که توسط غذا و دارو و با دوز معین مصرف می‌شوند، بی‌ضرر و آزمایش شده هستند اما مقداری از این رنگ‌ها به صورت غیرمجاز و به صورت زیرزمینی تولید می‌شوند که آسیب‌هایی را به بدن وارد می‌کنند. استفاده از مواد غذایی غیر‌خوراکی مشکلاتی را در کودکان ایجاد می‌کند. تحقیقات نشان داده است که استفاده از این رنگ‌ها باعث بروز بیش‌فعالی یا ADHD در کودکان‌شان می‌شوند. شاید یکی از علل بالا رفتن این بیماری در کودکان خوردن رنگ‌های شیمیایی غیر خوراکی در انواع غذاها و دسرها باشد. »

چه کسی کارخانه اسمارتیزسازی را پلمپ می کند؟

یکی از خوراکی‌های محبوب جهانی اسمارتیز‌های M&M  است که با رنگ‌های اشتها‌برانگیزشان از کوچک و بزرگ دل می‌برند و کمتر کسی می‌تواند در برابر این خوراکی مقاومت کند. اما در مورد رنگ‌های مصنوعی این خوراکی شکلاتی هم شایعاتی وجود دارد و کمپین‌هایی برای مبارزه با رنگ‌های مصنوعی تولیدکنندگان این خوراکی به راه افتاده است.

در نتیجه سخنگوی شرکت تولیدکننده اعلام کرده که قرار است به‌زودی تمام رنگ‌های این اسمارتیز‌ها طبیعی باشد. در حال حاضر کارخانه M&M   ادعا می کند رنگ زرد و قرمز مشکلی ندارد و این کارخانه به این سو حرکت می‌کند که برای تولید تمام خوراکی‌هایش از رنگ‌های طبیعی کمک بگیرد تا هیچ خطری سلامت مصرف‌کنندگان جهانی را تهدید نکند.

به کبد و صفرا آسیب می‌رساند

این متخصص تغذیه معتقد است که رنگ‌های غیرمجاز در مسیر عبور خود از کبد، صفرا و کلیه‌ها عبور می‌کنند و باعث بروز بیماری‌هایی می‌شوند. با یک ‌بار استفاده از پودرهای خوش ‌آب و رنگ‌ نباید بلافاصله منتظر ظاهر شدن علائم باشید. رنگ‌های غیرمجاز آرام آرام روی ارگان‌های بدن شما اثر می‌گذارند و در درازمدت باعث بروز سرطات صفرا و کبد می‌شوند و نارسایی‌هایی را در کلیه‌ها به وجود می‌آورند.

مقدار حد مجاز رنگ‌های خوراکی هم با توجه به نوع و ماده استفاده شده از آنها متفاوت است و بهتر است به دستورالعمل ‌آنها توجه شود. می‌توانید برای اطمینان از سلامت غذاها و شیرینی‌ها، از رنگ‌های طبیعی استفاده کنید و با خیال راحت مواد غذایی رنگارنگ را مورد استفاده قرار دهید.

چند گرم رنگ مجاز؟

استفاده از رنگ‌های مجاز به میزانی که توسط سازمان بهداشت جهانی تایید شده است، بی‌ضرر است. کارخانه‌ها این رنگ‌های مجاز را از کشور‌های معتبر خریداری می‌کنند و با گرفتن مجوز، رنگ‌ها را مورد استفاده قرار می‌دهند که می‌توان به میزان 01/1گرم برای هر فرد استفاده شود.

البته مقدار مجاز برای استفاده از رنگ‌های دارای استاندارد جهانی‌ روی بسته‌بندی آنها نوشته شده است؛ باتوجه به علاقه بسیاری از خانم‌های ایرانی برای طبخ شیرینی در خانه بهتر است وزارت بهداشت با در دسترس قرار دادن رنگ‌های مجاز که طرز تهیه آنها روی بسته‌بندی درج شده است، از مصرف رنگ‌های غیرمجاز جلوگیری کند. بسیاری از رنگ‌های غیرمجاز یا در کشور خودمان ساخته می‌شوند یا از کشور‌ چین به ایران می‌آیند.