۲۰ تا ۲۵ درصد داوطلبان معترض تایید صلاحیت شدند

به گزارش پایگاه 598، نجات الله ابراهیمیان عضو حقوقدان شورای نگهبان شامگاه امشب (جمعه) طی سخنانی در هشتاد و پنجمین نشست فرهنگی اساتید بسیجی دانشگاه‌های تهران بزرگ که در محل دانشگاه تهران و با موضوع تحلیل راهبردهای نظارتی در نظام انتخاباتی ایران و جایگاه شورای نگهبان، برگزار شد، اظهار داشت: تا ساعت 12 امشب باید بخش عمده‌ای از کار بررسی صلاحیت‌ها تمام شود و بنده امروز وقت چندانی نداشتم که بتوانم محورهایی را برای سخنرانی‌ام در این جلسه آماده کنم، بنابراین اگر پراکنده‌گویی کردم، عذرخواهی می‌کنم.

وی افزود: در ادبیات رسانه‌ای و مسئولان ما در ایام انتخابات در رعایت قانون همواره تأکید می‌شود و می‌گویند مراجع قانونی باید نسبت به اجرای قانون اهتمام ویژه‌ای داشته باشند.

ابراهیمیان ادامه داد: ما به دنبال رسیدن به اهداف برگزاری انتخابات هستیم یعنی تأمین مشارکت برای تقویت بنیه نظام و تقویت رکن جمهوری اسلامی ایران، به همین دلیل همواره بر لزوم اجرای قانون در تمام مراحل اجرای انتخابات تأکید می‌شود، اینکه حرف داور در مسائل انتخابات حرف آخر است، شاید امروز پیش‌پاافتاده‌ترین در جمع فرهیختگان باشد. قانون باید اجرایی شود و ما باید به تصمیمات داور تن دهیم تا جامعه نظمی پیدا کند و بتوانیم گام روبه جلویی برای توسعه نظام برداریم.

ابراهیمیان با بیان اینکه به جنبه‌های انسانی و عاطفی نیازمندیم چراکه به فهم مشترک قانون کمک می‌کند، گفت: در مسئله قوانین انتخاباتی بنده قبلاً هم گفته‌ام، اما شاید امشب موقعیت مناسبی برای بیانش نباشد، ولی باید بگویم در همین چندروزه رسیدگی و داوری در پرونده‌های داوطلبان انتخابات مجلس شورای اسلامی، واقعاً نتایجی را به ذهنم آورد و انتقاداتی را به خودم وارد کردم که باید در نسل‌های بعدی نظام انتخاباتی به‌منظور ایجاد اغنای عمومی این موضوعات مدنظر قرار بگیرد.

وی اضافه کرد: شاید بد نباشد مقداری به این مسئله قانون انتخابات توجه بیش‌تری شود، در وضعیت فعلی به نظر می‌رسد که نتوانستیم فهم مشترکی را از قانون انتخابات بین اجزای مختلف اجرا و نظارت در انتخابات و حتی بین عموم مردم ایجاد کنیم.

وی تصریح کرد: نزدیک به 6 هزار داوطلب انتخابات مجلس نسبت به بررسی صلاحیت‌ها اعتراض کردند که تقریباً تا به امروز بنده حدود 900 پرونده این اعتراضات را خوانده‌ام، قسمت عمده‌ای از این اعتراضات از جانب اشخاص تحصیل‌کرده است که در ابتدای اعتراضشان نوشته‌اند« اَشهدُ انْ لا اِلٰهَ الا الله و اَشهدُ انَّ محمّداً رسولُ الله»، یعنی در ابتدای اعتراضشان به خداوند و رسالت پیامبر(ص) شهادت دادند. این بدان معناست که بخشی از جامعه ما خودش را صالح می‌داند که در انتخابات شرکت کند، تعبیرش از اجرای قانون این است که دیانت او زیر سؤال رفته است، این یک مشکل جدی است که باید مدنظر مسئولان کشور قرار گیرد.

وی با بیان اینکه یک نظام اسلامی باید به عواطف و احساسات یک فرد هم توجه کند، تأکید کرد: حیثیت یک فرد مثل حیثیت یک امت است، به‌عنوان مثال به کسی که گفته‌ایم به‌موجب بند یک قانون انتخابات صلاحیتش محرز نیست، خودش، همسر و فرزندانش را در التهاب قرار داده‌ایم، این تقصیر شورای نگهبان یا قوه مجریه هم نیست، قانون باید روشن و صریح، دستورات قابل فهم داشته باشد. چراکه مخاطب اصلی قانون مردم هستند.

این عضو حقوقدان شورای نگهبان با بیان اینکه بخش عمده‌ای از داوطلبانی که در انتخابات مجلس ثبت‌نام کردند، حتی یک‌بار هم قانون انتخابات را نخوانده‌اند،‌ گفت: قانون انتخابات این اجازه را به دستگاه متولی بررسی صلاحیت‌ها می‌دهد که اعلام کند با چه ادله و مستندی صلاحیت یک داوطلب را احراز نکرده است. همچنین به خود آن داوطلبان هم این اجازه می‌دهند که از شورای نگهبان درخواست کنند دلیل استنادشان به بندهای قانون و ادله موضوعی‌شان در عدم احراز صلاحیت یا رد صلاحیت یک داوطلب چیست، مثلاً چرا در رد صلاحیت یک داوطلب، شورای نگهبان گفته که عدم التزام به اسلام، بدون اینکه این داوطلبان بدانند می‌توانند دلیل عدم التزام به اسلام‌شان را از شورای نگهبان درخواست کنند و سپس دفاعیه بنویسند، اما بدون درخواست، مستقیماً دفاعیه می‌نویسند.

این عضو حقوقدان شورای نگهبان ادامه داد: بند یک ماده 28 قانون انتخابات خیلی بد تنظیم شده است و ما باید این را بپذیریم، در این بند اولین شرط اعتقاد به اسلام، دومین شرط التزام به اسلام، سومین شرط اعتقاد به نظام و چهارمین شرط التزام به نظام آورده شده است، مثلاً وقتی می‌گوییم یک داوطلب به استناد بند یک ماده 28 رد صلاحیت می‌شود، آن داوطلب تصور می‌کند اعتقادی به اسلام ندارد. می‌گویند چرا التزامی به اسلام نداریم، این داوطلبان می‌گویند ما در راه اسلام دست، چشم و پایمان را داده‌ایم، لذا لازم است این بند را به روشنی تعریف کنیم و آن را تنظیم نماییم. برخی می‌گویند دستگاه سنجش تدین داوطلبان چه دستگاهی است، این واقعاً کار سخت و دشواری است و به نظرم نه علمی است و نه مبنایی دارد، اولا باید بگویم داشتن اعتقاد و التزام به اسلام داوطلبان انتخابات مجلس امری ضروری است، چون ما در یک نظام به نام جمهوری اسلامی ایران زندگی می‌کنیم، لذا باید داوطلبان یک انتخابات در این نظام به اسلام اعتقاد و التزام داشته باشند. این بدان معناست که هم باید اعتقاد داشته باشند و هم پایبند به اسلام باشند.

ابراهیمیان خاطرنشان کرد: داوطلبان می‌پرسند چگونه قرار است اعتقاد و التزام به اسلام توسط شورای نگهبان احراز شود؟ آنان سؤال می‌کنند آیین و شیوه شورای نگهبان در این زمینه چیست، این حرف خوبی است که مطرح می‌شود، اعتقاد به اسلام را می‌توان از یک عالم عابد و مخلص در راه خدا تا بنده حقیر در نظر گرفت، می‌پرسند شورای نگهبان کجای خط را به‌عنوان درجه تدین و التزام عملی به اسلام در نظر می‌گیرد؟ باید گفت اصل اعتقاد و التزام به اسلام در نظام انتخاباتی جمهوری اسلامی ایران ضروری است.

وی ادامه داد: کسانی که به نظام اسلامی معتقدند می‌توانند در این باره سؤال کنند که باید گفت عملاً این مفهوم تدین به یک مفهوم حقوقی و اداری تبدیل شده که باید با مردم در میان بگذاریم تا قانون‌گذار بتواند از الفاظ دیگری استفاده کند، ما درجه‌ای از دیانت را می‌خواهیم که بالاتر و پایین‌تر از آن هم وجود دارد، همه انسان‌ها در زندگی‌شان خطا و اشتباه دارند، اما این خطاها به درجه‌ای که برسد آن فرد دیگر شأن مسئولیت در این نظام را نداشته باشد، نمی‌توانیم او را تأیید صلاحیت کنیم. رهبر معظم انقلاب تعاریفی درباره شیوه ارزیابی عرفی دارند که آدم تصور می‌کند یک روشنفکر این تعاریف را نوشته است، آن درجه‌ها در یک جایی باید مناسب شأن قانونگذاری باشد.

ابراهیمیان گفت: به‌عنوان مثال یک برادری که در انتخابات مجلس ثبت‌نام کرده و فرد تحصیل‌کرده‌ای است و البته زحمات زیادی برای انقلاب کشیده، اما عکس نوامیسش را در صفحه مجازی خود گذشته است، آیا در این شورا می‌توان به آن فرد گفت، بی‌دین و فاسق است، خیر، پاسخ این سؤال خیر است، اما پرسش این است که آیا این فرد که باید در مجلس قانون عفاف و حجاب را بررسی و تصویب کند، می‌توانیم بگوییم این فرد با این درجه از التزام به اسلام امکان بررسی چنین قانونی را دارد؟ پاسخ این سوالات برای همه واضح و روشن است، ولی این امر نیاز به یک تفاهم دارد و رسانه ملی که البته برنامه‌های فاخر بی‌خودی هم زیاد دارد، می‌تواند بخشی از برنامه هایش را به تبیین این مفاهیم برای مردم اختصاص دهد.

این عضو حقوقدان شورای نگهبان خاطرنشان کرد: الفاظ و کلمات و ابزاری که می‌خواهیم برای رساندن این پیام به مردم از آن استفاده کنیم، کم است. ما تجربه‌های تلخی در طول تاریخ این کشور داشته‌ایم، ما نهضت مشروطه که یک انقلاب مردم بود ولی درنهایت به یک نظام پادشاهی تبدیل شد را داشته‌ایم، لذا این حساسیت شورای نگهبان در بررسی صلاحیت داوطلبان انتخابات توهم نیست.

عضو حقوقدان شورای نگبهان همچنین تأکید کرد: کسانی که رهبر و مجلس آنها را به‌عنوان داور انتخاب می‌کنند، همانند وجدان عمومی هستند که در چرای از دیانت و التزام که راه نفوذ را می‌بندد، قطع می‌شود.

وی همچنین عنوان کرد: من هم قبول دارم این تصمیمات ایجاد سوءتفاهم می‌کند، اما در پاسخ باید بگویم به این معنا نیست که این عدم التزام عملی به اسلام، به معنای بی‌دیانتی و فاسق بودن فرد است. به‌عنوان مثال فردی برای انتخابات مجلس داوطلب شده است، طبق بررسی‌ها و تحقیقات محلی، متوجه می‌شویم طلبکاران این شخص به دلیل چک بی‌محل پشت درب منزل او صف کشیده‌اند، اگر یکی از این محکومیت‌های ریز را داشته باشد، در تحقیقات محلی کاملاً متوجه می‌شویم یا مسئول اداره‌ای که همسایگان وی از دست رفتارهای وی در امان نیستند، نیز یکی دیگر از دلایل می‌تواند باشد که در تحقیقات محلی مشخص می‌شود و این یک عیب است که کسی که خطر و ریسک می‌کند و خود را در معرض سیاست و انتخاب قرار می‌دهد، عیب او آشکار می‌شود.

ابراهیمیان در ادامه مطلب فوق اضافه کرد: ما وقتی می‌خواهیم برای دستگاه‌های قانونگذاری نماینده بگذاریم، زیر ذره‌بین می‌روند. عده‌ای آگاهانه یا ناآگاهانه می‌گویند شما اسامی را معرفی کنید و بگذارید تا مردم خود انتخاب کند، در پاسخ به این اظهارات باید گفت عده‌ای مانند دستگاه‌ها و این نهاد نظارتی، قدرت انتخاب و بررسی ندارند. هیچ جای دنیا این‌گونه نیست که تحقیق و تفحص را در این مرحله به عهده مردم بگذارند. روشنفکران در این زمینه می‌توانند کمک کنند.

وی همچنین خاطرنشان کرد: طی نامه‌هایی که به‌دست خیلی‌ها رسیده و ممکن است از ساعت 24 امشب به بعد اعتراض کنند و شاید اعتراض آنها به نتیجه‌ای هم نرسد، بدانند مفهوم التزام عملی به اسلام موارد مذکوری است که عرض کردم.

عضو حقوقدان شورای نگهبان با تشریح شیوه ارزیابی نامزدهای انتخابی تصریح کرد: وقتی یک ادعا مطرح می‌شود و یک انکار تبدیل به دعوای انتخاباتی می‌شود، بخشی از این قواعد در شورا آمده است، به‌عنوان مثال گفته شده که دلایل رد صلاحیت‌ها را اعلام کنید و این حق قانونی افراد است که می‌توانند اعتراضات خود را در این زمینه مطرح کنند، ولی به‌عنوان نمونه باید گفته شود که ممکن است مدارک علمی در صورت ارائه در مدت زمان کم قابل بررسی باشد، اما به خاطر طبیعت نظام و طبق بند یک ماده 28 قانون اساسی به‌سادگی نمی‌توان التزام عملی به اسلام را بررسی کرد، لذا میزان درجه از التزام و تدین را به‌سختی می‌توان بررسی کرد و با 20 روز نمی‌توان میزان التزام را ارزیابی کرد. میزان هجوم و ثبت‌نام‌های امسال که بسیار بیش‌تر از دوره گذشته بود نیز بر این مدت زمان افزوده است (که البته این دستگاه باید از قبل فکر این افزایش تعدادها و چنین مواقعی را می‌کرد و مطمئن هم نیستم که پس از انتخابات که کار تمام شد، به دنبال حل این مشکل باشیم).

ابراهیمیان ادامه داد: در بین این 6 هزار نفر ثبت‌نامی چگونه می‌توانیم در چند دقیقه،‌ آیینی را اجرا کنیم که نتیجه آن ادعاها و بررسی‌ها انجام شود. باید همه اینها مانند هر ادعای دیگری رسیدگی شود. صرفاً در مواقعی مانند این امر به یک رسیدگی سریعی که موارد تضییع حق رخ می‌دهد، امکان‌پذیر است، ولی آیا به مرحله‌ای که ایجاد اغنای عمومی منجر شود می‌رسیم یا خیر؟ باید در این میان گفته شود که قانون این اجازه را نمی‌دهد. کسی اگر سخنی یا اعتراضی در این میان مطرح کرد، باید برخورد صحیح داشته باشیم. اگر پیشنهاد، نصیحت و دعوت به خیر باشد، قطعاً استقبال می‌کنیم.

عضو حقوقدان شورای نگهبان با تأکید بر اینکه شورای نگهبان قطعاً خلاف قانون عمل نخواهد کرد، گفت: همین قانون امکان داوری عادلانه را گاهی فراهم نمی‌کند، آنچه باید باشد ضمن حفظ شورا به‌عنوان ناظر آن هم از نوع استصوابی و داور قانون باید به‌نحوی عمل کنیم که سهم عمومی را در برداشته باشد و با فهم صحیح به عموم مردم نشان دهیم که راه درست این است، لذا در این زمینه باید آیین دادرسی صحیحی تدوین شود، همچنین کار تحقیقی عمیقی را که رسم است ایجاد کنیم و با نگاه اجمالی به قوانین پیشرفته انتخاباتی این امکان را فراهم کنیم که به یک آیین دادرسی برسیم که تضمین آن ایجاد اغنای عمومی کند. به‌عنوان مثال از یک سال قبل از انتخابات یک پیش‌ثبت‌نامی ایجاد شود و شورای نگهبان را به‌عنوان دادگاه بدوی انتخاب کنیم، همچنین مراجع قضایی به‌عنوان دادستانی عمومی قرار گرفته و مجال اعتراض به افراد داده شود، همچنین مستندات لازم ارائه شود. این یکی از راه‌های ایجاد اغنای عمومی در انتخابات است که فرصت کافی را برای ارزیابی هم فراهم می‌کند.

ابراهیمیان ادامه داد: گاهی من ساعت 12 شب به کاندیداها زنگ می‌زدم و توضیح می‌خواستم؛ چراکه با خود می‌گفتم یک پزشک متخصص و یا کسی که چنین رزومه‌ای دارد، چگونه مرتکب چنین خطایی شده است که در پاسخ متوجه می‌شدم تشابه اسمی و فامیلی بوده است و توضیحات لازم ارائه می‌شد، اما این نیاز به یک مدل دادرسی دارد. شورا مانند دیوان عالی کشور است که فرجام مربوط به مرجع را رسیدگی کرده و تصمیمات لازم را در این زمینه اتخاذ می‌کند.

وی با طرح این سؤال که چرا گفته‌اند رأی باید مستدل باشد، گفت: برای اینکه ایجاد اغنا و تفاهم عمومی را دربر داشته باشد. تنها رأی عادلانه کافی نیست، باید اعتماد را در عموم ایجاد کنیم. شورا وقتی داوری می‌کند باید حواسش باشد، نگاه به یک طرف نداشته باشد و دید حزبی و جناحی نداشته باشد. ما داوریم، شاید کسی باور نکند اشخاصی که به آدم‌های سیاسی معروف هستند، صلاحیت افرادی را تأیید کردند که جزو منتقدان آنها بودند، ولی وقتی می‌گویند ژست‌هایتان را هم مواظب باشید، به خاطر این است که شبه‌ای در این میان ایجاد نشود.

عضو حقوقدان شورای نگهبان با بیان اینکه آنچه باید باشیم خیلی آرمانی نیست، افزود: اما این جمله نباید بهانه‌ای باشد برای راهی که در حال حرکت در آن هستیم و به این معنا نیست که جلوی حرکت را بگیریم، دبه دربیاوریم و زیر میز بزنیم و حتی اغتشاش کنیم.

وی با اشاره به اعتراض برخی افراد مبنی بر اینکه چرا شورای نگهبان نخبگان علمی را رد کرده است، عنوان کرد: برخی افراد آمدند و گفتند چرا نخبگان را ناامید کردید، بله، نخبگان برای ما قابل احترام هستند، ولی سؤال اینجاست، آیا هر کسی نخبه است؟ دانشگاه‌ها به‌اندازه کافی مدرک تولید کرده‌اند، در کجا مدرک فوق‌لیسانس نشان نخبگی است. ما باید به این نکته توجه داشته باشیم در چه درجه‌ای از علم و تخصص اجازه ورود می‌دهیم.

ابراهیمیان همچنین یادآور شد: برخی می‌گویند همه عمرم را صرف علم کردم، چرا شورا می‌گوید التزام عملی من به اسلام مشخص نیست، اتفاقاً به خاطر همین مسئله است که التزام چنین فردی به اسلام مشخص پیدا نیست. یک‌راست از پشت فعالیت فنی و علمی فردی بلند شود و به مجلس برود و قانون‌گذاری کند! اینکه نمی‌شود، کسی که خودش می‌گوید من عمری گوشه‌ای بودم و کسی از من خبر ندارد، اگر راه را برای او باز کنیم، چه می‌شود؟ حتی در پرونده‌ها از شیوه نگارش برخی نامه‌ها کاملاً متوجه می‌شویم که این فرد چگونه بوده است، برخی نخبگان دانش‌آموز و یا فارغ‌التحصیلان حتی بلد نیستند احوالپرسی کنند. دنیای سیاست و اداری هم احوالپرسی دارد که نیازمند آموزش است، پس اگر گفته شده عدم احراز به معنای بی‌دینی طرف مقابل نیست، در برخی نوشته‌ها گاهی متوجه می‌شویم که این فرد تعادل روانی ندارد، پراکنده‌گویی، ادعاهای بی‌جا، نوع خط وی کاملاً گویای بسیاری از موارد است. نظام ما جایی ندارد که این‌گونه افراد را جای دهد.

وی با بیان اینکه ما چاره‌ای نداریم از برخی الفاظ در جمله التزام به اسلام به‌عنوان فیلتری که نقض مربوط به جریان سالم را هدایت می‌کند، استفاده کنیم. پیام عدم التزام گاهی به معنای این است که شما را نمی‌شناسیم و همین فیلترها اجازه شناخت نمی‌دهد.

عضو حقوقدان شورای نگهبان ادامه داد: علی‌رغم ایراداتی که به شورای نگهبان داریم، باید این حقیقت را هم قبول کنیم که اگر همین شورا نباشد، همین میزان سلامت تأمین نمی‌شود. نگاه به‌ آینده، دعوت به صبر باید باشد.

ابراهیمیان در خاتمه مطرح کرد: عدم احراز یعنی شما را نشناختیم، ولی برای این شناخت مکانیزمی وجود ندارد که انجام شود.

عضو حقوقدان شورای نگهبان در حاشیه هشتاد و پنجمین نشست بسیج اساتید تهران بزرگ در پاسخ به سوالی درباره تعداد تائید و رد صلاحیت شدگان نامزدهای انتخاباتی اظهار داشت: تعداد تائید و یا رد صلاحیت شدگان به صورت کلی و دقیق هنوز مشخص نشده است ولی طبق برآوردها 20 الی 25 درصد داوطلبان انتخابات مجلس در مرحله رسیدگی به اعتراضات تائید صلاحیت شدند.

وی افزود: تا ساعت 24 امشب تائید و رد صلاحیت شدگان به صورت کامل و آماری مشخص می‌شوند ولی تا این لحظه آمار دقیقی در این باره به علت اینکه هنوز جمع آوری کلی نشده است نمی‌توانم در اختیار قرار دهم.