جایگاه مردم سالاری دینی ایران در میان دموکراسی های جهان

دموکراسی هم­پیمانان غرب در منطقه

کشور های حاشیه خلیج فارس که از روابط بسیار گرم و نزدیکی با غرب برخوردار هستند عموماً فاقد نظام انتخاباتی بوده و به صورت خانوادگی اداره می شوند. کشور عربستان سعودی که از 100 سال پیش در اختیار خانواده آل سعود قرار گرفته است، چند سالی است که مجلسی مشورتی را راه اندازی کرده که قدرت تصمیم گیری نهایی ندارد و صرفاً می تواند به پادشاه این کشور در خصوص موضوعات مختلف مشورت دهد. جالب اینکه نیمی از اعضای این مجلس نیز نه از راه انتخابات بلکه توسط پادشاه عربستان منصوب می شوند. انتخابات این مجلس که در مهر ماه گذشته برگزار با شرکت حدود 1 میلیون نفر از جمعیت 27 میلیونی عربستان برگزار شد که برای اولین بار زنان حق رأی دادن در انتخابات را به دست آورده بودند.

این شرایط به روشنی وضعیت دموکراسی در این کشور را نشان می دهد. در کشور همسایه عربستان که به نوعی تحت قیمومیت این کشور قرار دارد یعنی بحرین نیز میزان مشارکت در انتخابات مجلس اخیر از 18 درصد تجاوز نکرد. این در حالی بود که حکومت بحرین اعلام کرده بود که در صدد است تا مجازات هایی شامل محرومیت از خدمات اجتماعی را برای افرادی که در انتخابات شرکت نکنند، وضع کند. مابقی کشور های حاشیه خلیج فارس نیز تقریباً همین وضعیت را دارند. اما آمار ها نشان می دهد که در کشور مصر بعد از انقلاب 2013 و سقوط حسنی مبارک دیکتاتور مخلوع مصر، کمی بیش از 50 درصد در اولین انتخابات ریاست جمهوری شرکت کردند و در کشور تونس نیز حدود 70 درصد در رفراندوم تأیید قانون اساسی این کشور پای صندوق های رأی حاضر شدند.

عیار دموکراسی در کشور های غربی

آمار های منتشره در کشور های غربی نیز حاکی از شرایط تا حدودی بهتر از کشور های عربی حاشیه خلیج فارس است. برای مثال انتخابات کنگره آمریکا در سال های اخیر با مشارکت بین 30 تا 40 درصدی برگزار شده است. در انتخابات سال 98 کنگره آمریکا 36.4 درصد از واجدین شرایط در انتخابات شرکت کردند در انتخابات های 2006 نیز 37.1 درصد، انتخابات 2010 نیز 37.8 درصد و در انتخابات 2014 نیز 37 درصد اعلام شده است. در کانادا نیز وضعیت کمی بهتر از آمریکاست به طوری که در سال 2011 و در انتخابات پارلمانی حدود 53 درصد واجدین شرایط به پای صندوق های رأی رفتند.

اما فرانسه به عنوان مهد دموکراسی یکی از بهترین آمار ها را در بین کشور های غربی دارد به طوری که برخی از انتخابات ها در این کشور تا 80 درصد شرکت کننده داشته است. در انتخابات اخیر در سال 2012 که با پیروزی حزب چپ گرای سوسیالیست همراه بود 80.3 درصد از واجدین شرایط در انتخابات شرکت کرده بودند اما جالب است بدانید که فشار بحران های اقتصادی و نا امیدی از احزاب لیبرال باعث شده بود که مردم به عنوان آخرین گزینه در انتخابات شرکت کنند زیرا آمار انتخابات های قبلی این کشور حداکثر با 60 درصد شرکت کننده برگزار شده بود. برای مثال در سال 2008 تنها با حضور 43 درصد و 2004 با حضور 47 درصد از واجدین شرایط برگزار شده بود. طبق آمار منتشر شده توسط وب سایت پارلمان اروپا متوسط مشارکت کشور های عضو این اتحادیه در انتخابات پارلمان اروپا در سال 2013 اندکی بیش از 43 درصد بوده است و در این انتخابات عمدتاً احزاب مخالف اختیارات گسترده اتحادیه اروپا و سیاست های ریاضت اقتصادی به پیروزی دست یافته اند.

مردم سالاری دینی در جمهوری اسلامی ایران

با پیروزی انقلاب اسلامی، زمینه مشارکت همگانی مردم در تصمیم گیری های کشور فراهم شد. اگرچه مردم در سال های آخر حکومت پهلوی نظام تک حزبی مریدان شاه را تجربه کرده بود و عملاً تجربه چندانی در لمس دموکراسی نداشت ولی قانون اساسی به گونه ای تدوین شد که در بندهای مختلف آن اصول مصرحی در حمایت از مردم سالاری نوشته شد. این اصول مربوط به مسائل حقوق ملت، حق حاکمیت ملت بر سرنوشت خود، انتخاب قوای مختلف، آزادی مطبوعات، تساوی حقوق ملت، حمایت یکسان در برابر قانون، آزادی احزاب و غیره می شدند که در عرصه عمل یک ساختار بسیار مناسب را برای رشد مردم سالاری دینی فراهم آورد.

جمهوری اسلامی ایران اکنون به عنوان الگوی مردم سالاری در غرب آسیا از آغاز پیروزی انقلاب با میزان مشارکت های چشمگیر در جهان زبانزد شده است. اولین انتخابات بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، رفراندوم قانون اساسی بود که در 12 فروردین سال 58 انجام شد و در آن 98.2 درصد به جمهوری اسلامی رأی آری دادند. ساختار جمهوری اسلامی نیز به گونه ای بنا نهاده شد که طبق قانون اساسی همه ارکان حکومت به صورت مستقیم و یا غیر مستقیم با رأی مردم انتخاب می شوند. حتی جایگاه رفیع و مقدس ولایت فقیه نیز که از نظر فقه شیعه جانشین عام امام زمان و در جایگاه امامت امت قرار گرفته است به واسطه رأی مردم به خبرگان دینی و سپس انتخاب آنها، به این جایگاه منصوب می شود. در تاریخ 37 ساله از عمر انقلاب اسلامی نیز تقریباً هر سال یک انتخابات برگزار شده است که آمار بی سابقه ای چه در سطح منطقه و چه در سطح جهان است ولی با وجود تکرار برگزاری انتخابات ها در جمهوری اسلامی، همیشه مردم حضور پر شوری در پای صندوق های رأی داشته اند.

براساس آمار منتشره پایین ترین میزان مشارکت در انتخابات ریاست جمهوری در سال 1372 انجام شد که 50.6 درصد از واجدین شرایط در انتخابات شرکت کردند اما مابقی انتخابات های ریاست جمهوری عمدتاً بالای 60 درصد مشارکت کننده داشته است و در انتخابات سال 76 با ثبت مشارکت 79 درصد و انتخابات سال 88 نیز با ثبت رکورد 85 درصد نشان دهنده میزان اعتماد و اطمینان مردم به ساز و کار دموکراتیک نظام بوده است.

این آمار نشان می دهد که وضعیت جمهوری اسلامی در میان کشور های مختلف جهان هم از نظر تعداد انتخابات های برگزار شده و هم از نظر میزان مشارکت مردم، وضعیت مناسبی است و با اختلاف بالا از کشورهای منطقه بالاتر است و در بین کشور های غربی نیز به طور میانگین عملکرد مطلوب تری داشته است.