محل خرج برجام

به گزارش پایگاه 598، عبدالله عبداللهی طی یادداشتی در روزنامه وطن امروز نوشت:

1- توافقنامه «برجام» به مرحله اجرا رسید. در این مرحله بناست پس از راستی‌آزمایی آژانس درباره عملیاتی‌ شدن تعهدات سنگین ایران، بخشی از تحریم‌ها توسط آمریکا و اتحادیه اروپایی به حالت تعلیق درآید و مبلغی حدود 100 میلیارد دلار از پول‌های نفتی (که قبلا در داخل توسط دولت پیش‌خور شده بود) نیز از توقیف خارج شود.

2- برجام بیش و پیش از آنکه توافقنامه‌ای فنی درباره مساله هسته‌ای ایران باشد، با نگاه به مناسبات و معادلات سیاسی نوشته شده است؛ آنچنانکه پیش‌تر(در برهه پس از تفاهم لوزان و پیش از توافق وین) نیز در نوشته‌ای با عنوان «دغدغه‌های فراهسته‌ای در مذاکرات هسته‌ای با نگاهی به مصاحبه اوباما» تاکید کردیم، شل و سفت کردن‌های دولت آمریکا در برخی مسائل فنی هسته‌ای، بیش از هر چیز ناظر به حفظ و قوام‌بخشی به راهبرد سیاسی کلان بود و مباحث صرفاً فنی از این منظر در اولویت‌های دوم به بعد قرار می‌گرفت.

اهمیت بعد سیاسی برجام برای آمریکا تا حدی بوده و هست که جان کری، وزیر خارجه آمریکا و برخی دیگر از مقامات این کشور، در حین مذاکرات هسته‌ای و در پاسخ به برخی منتقدان داخلی‌‌شان درباره چرایی مذاکره با ایران و اعطای برخی امتیازات(جزئی)، بر سویه سیاسی مساله اشاره و تاکید می‌کردند در صورت شکست مذاکرات، مهم‌ترین اتفاقی که رخ خواهد داد، تضعیف گروه‌های خوشبین به آمریکا و مبلغ غرب در داخل ایران است (برای مطالعه بیشتر در این زمینه مراجعه شود به متن اظهارات جان کری در شورای روابط خارجی آمریکا به تاریخ 5 مرداد 94). مقامات آمریکایی طی روزهای اخیر هم مهم‌ترین رکن رایزنی خود با کنگره درباره تحریم‌های جدید را «انتخابات پارلمانی ایران» قرار داده و از آنها خواسته‌اند حداقل تا انتخابات مجلس این تحریم‌های جدید را به تعویق بیندازند.

در حقیقت، دولت آمریکا توافق برجام را یک «زیرساخت نرم‌افزاری» برای تغییر نرم در جمهوری اسلامی از طریق تقویت و تثبیت غربگرایان در دستگاه تصمیم‌سازی و تصمیم‌گیری ایران در نظر گرفته است. برخلاف برخی تصورات مبنی بر اینکه آمریکا با عدم اجرای بخشی از تعهدات خود، زیر میز این معاهده خواهد زد، نگارنده این سطور به جد معتقد است دولت آمریکا تا زمانی که امکان پیگیری راهبرد سیاسی مذکور خود در ایران را کاملاً منتفی نبیند، هیچگاه راساً به سمت برچیدن برجام نخواهد رفت (برخی پدیده‌ها از جمله تحریم‌های در دست بررسی کنگره آمریکا علیه ایران و نسبت آن با نقض برجام و چرایی پیگیری چنین مسائلی توسط دستگاه حاکمه آمریکا، تحلیل مستقلی می‌طلبد که در مجال‌های دیگری ان‌شاءالله به آن خواهیم پرداخت).

3- انتخابات اسفند سال جاری، بویژه انتخابات مجلس شورای اسلامی، از نظر غرب و غرب‌پرستان داخلی، اولین و شاید مهم‌ترین محک برای «کارآمدی سیاسی» معاهده «به ظاهر فنی» برجام است. هر
2 طرف به جد امیدوارند در این انتخابات، تا حد توان برجام را به یک دستاورد سیاسی در داخل ایران تبدیل و غربگرایان را روانه مجلس شورای اسلامی کنند.

4- به‌رغم بعضی اظهارات مبنی بر اینکه آمریکا یک پاپاسی از قِبَل برجام نصیب ایران نخواهد کرد، از قضا انتخابات اسفندماه یکی از اصلی‌ترین محل‌های خرج برجام خواهد بود. به نظر نگارنده، طی روزهای آتی و پیش از انتخابات اسفند، اتفاقات قابل توجهی در عرصه اقتصادی کشور رخ خواهد داد. هرچند یکی از مقامات اجرایی، به گفته برخی رسانه‌ها، ضمن گله‌مندی از منتقدان برجام تاکید کرده است «اگر این توافق در سال 2014 انجام می‌شد، دولت اکنون می‌توانست میوه‌های آن را بچیند»، با این حال به نظر نمی‌رسد این طیف غربگرا در کشور فصل میوه‌چینی انتخاباتی از برجام را به کلی از دست رفته  ببینند.

به واسطه پول‌های برجام، طی روزهای آینده تا مقطع انتخابات مجلس «میک‌آپ» اقتصادی موقتی شکل خواهد گرفت. یکی از فوری‌ترین ظاهرسازی‌های اقتصادی متعاقب پول‌های برجام خود را در افت نزدیک به 800 الی هزار تومانی قیمت دلار نشان خواهد داد.

به منظور ظهور موجه‌ برجام در گام‌های ابتدایی برای مردم، اثرات این میک‌آپ و آرایش ظاهری تا انتخابات دوام خواهد آورد.

5- مهم‌ترین سوال پیش ‌رو آن است که اگر از طریق برجام قرار است پولی نصیب ایران شود، چرا باید با آن مخالفت شود؛ مهم‌ترین نکته ماجرا همینجاست که اساساً برجام بنا نیست مستقل از معادلات سیاسی-آنچنان که ذکر شد - آورده‌ای برای مردم ایران داشته باشد.

به عبارت واضح‌تر، میزان بهره‌وری برجام برای ملت ایران هیچ نسبت مستقیمی با میزان «شفافیت» جمهوری اسلامی در مساله هسته‌ای ندارد، بلکه این نسبت در نگاه آمریکایی‌ها در برابر مساله بسیار بالاتری به نام «استقلال» تعریف شده است. بدین معنا که به هر اندازه غربگرایان داخلی در سیستم تصمیم‌گیری نظام تقویت و تثبیت شده و حاضر به معامله بر سر استقلال شوند، از آمریکایی‌ها می‌توان درباره برجام انتظار واقعی داشت. با این وجود اگر در انتخابات مجلس و انتخابات ریاست‌جمهوری آتی، پروژه تبدیل برجام به آورده‌ای سیاسی برای غرب نتیجه موفقی در پی نداشته باشد، آن روی سگ برجام رفته‌رفته عیان خواهد شد. آمریکایی‌ها برای این مرحله نیز مین‌‌های لازم را در برجام جاسازی کرده‌اند.