جنگ با «سرطان» با «غنی‌سازی ماهی» !

به گزارش پایگاه 598، پژوهشگران دانشگاه تبریز طی تحقیقات خود با تولید ترکیبات ضدسرطانی CLA و غنی‌سازی گوشت ماهی با این ترکیبات به نتایج مثبت و قابل قبولی دست یافته‌اند.

این محصول در کشورهای آمریکا، کانادا و برخی کشورهای اتحادیه اروپا تولید می‌شود و عملا با تولید این محصول ایران می‌تواند جزو کشورهای تولیدکننده این ترکیب سلامت‌افزا و بسیار استراتژیک قرار گیرد.

سال 91 زمانی که در جشنواره ملی ایده‌های برتر کشور طرح پژوهشگران دانشگاه تبریز با عنوان «تولید اولین داروی بیوتک ضدسرطان از شیر» به عنوان طرح برتر انتخاب شد این پژوهشگران با افق‌هایی که برای طرح برتر خود ترسیم کرده بودند تمام همت و تلاش خود را به کار گرفتند تا این ایده برتر را به مرحله اجرا در آورده و عملیاتی کنند.

اینک زحمات و تلاش‌های آنان به ثمر نشسته است و گوشت ماهی غنی‌سازی شده با ریزمغذی‌های ضدسرطان حاوی ترکیبات cla در راه تولید و ورود به بازارهای مصرف است.

دکتر اکبر تقی‌زاده استاد تغذیه دام دانشگاه تبریز و مدیرعامل شرکت دانش‌بنیان سلامت پخش یلدا به عنوان مجری این تیم تحقیقاتی در گفت‌‌وگو با خبرنگار فارس در تبریز با اعلام این که در حال حاضر در جامعه ما امنیت موادغذایی به خطر افتاده است و استرس و اضطراب‌های ناشی از کار و بی‌تحرکی باعث شده است انواع بیماری‌ها و از جمله بیماری سرطان و فشار خون و چاقی افزایش پیدا کرده و امنیت جانی افراد را تهدید کند.

مهم‌ترین نکته برای مقابله با این موضوع تامین امنیت غذایی است. بنابراین تیم تحقیقاتی ما در قالب یک رساله دکتری طرح «گوشت ماهی غنی‌سازی شده با ترکیبات ضد سرطانی cla» را تحقیق و بررسی کرده و در مرحله اولیه به نتایج مثبت و قابل قبولی رسیده است.

ماحصل گفت‌و‌گوی ما با دکتر تقی‌زاده پیش روی شماست.

ویژگی ترکیبات CLA در این طرح تحقیقاتی چیست؟

یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های ترکیبات CLA، خاصیت آنتی اکسیدانی آنهاست. در این طرح تحقیقاتی برای اولین بار است که از ترکیبات CLA ساخت داخل به صورت پایلوت برای غنی‌سازی در گوشت ماهی استفاده شده است.

در این ترکیبات از مواد اولیه با کیفیت و خلوص بالا که فاقد هرگونه میکروارگانیسم و عناصر سنگین است استفاده شده، ترکیبات CLA خاصیت آنتی‌اکسیدانی دارد و با دفع رادیکال‌های آزاد و دخالت در مکانیسم بیان ژن در پیشگیری از سرطان موثر است.

بررسی‌های آزمایشگاه مرجع و کنترل کیفی مجهز و انجام تحقیقات مستمر دانشگاهی ویژگی‌های مدنظر ترکیبات CLA را تائید می‌کند.

آیا این ترکیبات ضد سرطانی می‌تواند به صورت قرص نیز مصرف شود ؟

بله، این ترکیبات می‌تواند به صورت قرص وارد بازار مصرف شده و مورد استفاده قرار گیرد.

از آن جایی که مصرف روزانه 100 تا 200 ملی‌گرم ترکیبات CLA برای پیشگیری از سرطان برای انسان توصیه شده است بهتر است بعد از تولید انبوه این ترکیبات افراد آن را تهیه کرده و مصرف کنند البته باید گفت «در حال حاضر این ترکیبات در گوشت و شیر با دوز پائین وجود دارد که نیاز به غنی‌سازی دارند» برای تحقق به این ایده ما غلظت ترکیبات cla را به بالای 50 درصد رسانده‌ایم که در مقایسه با برخی محصولات مشابه خارجی بیشتر است. 

آیا ترکیبات ضدسرطانی گوشت ماهی تنها برای پیشگیری مفید است یا در بروز آن نیز موثر است؟

از آنجا که درمان سرطان به هزینه هنگفتی نیاز دارد و شیمی‌ درمانی علاوه بر این که سلول‌های سرطانی را تخریب می‌کند به سلول‌های سالم نیز آسیب می‌زند، می‌توان گفت با استفاده از ریز مغذی‌ها و ترکیبات CLA ‌مطابق با نتایج و گزارشات علمی اثر بخشی داروهای ضدسرطان مانند Doxorubicin را تا سه برابر افزایش داد. بنابراین این تحقیق قابلیت گوشت ماهی را در پیشگیری و درمان سرطان افزایش می‌دهد.

آیا ترکیبات CLA تولید پژوهشگران داخلی در مجامع جهانی نیز تائید شده است؟

بله، تولید و صدور پروانه ساخت ترکیبات CLA ساخت پژوهشگران شرکت دانش‌بنیان سلامت پخش یلدا مستقر در مرکز رشد واحدهای فناور دانشگاه علوم پزشکی تبریز داخل کشور با همکاری شرکت سویران در سازمان غذا و داروی وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی مورد تائید قرار گرفته است. همچنین این ترکیب مورد تائید سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) است.

آقای دکتر این ترکیبات به جز گوشت ماهی و فرآورده‌های دامی در چه صنایعی می‌تواند کاربرد داشته باشد؟

این ترکیبات می‌تواند در انواع گوشت قرمز، گوشت سفید و در صنایع غذایی اعم از شکلات‌سازی و شیرینی‌ها استفاده شود.
 
آیا ترکیبات ضد سرطانی CLA فقط برای بیماری سرطان مفید است؟

این ترکیبات مجموعه ایزومرهایی است که علاوه بر پیشگیری و درمان بیماری سرطان برای انواع بیماری‌ها مفید و موثر است.

این ترکیبات حاوی ایزومرهایی است که این ایزومرها ضدچاقی و ضددیابت هستند. با توجه به اینکه سالانه هزاران میلیارد تومان در کشور صرف بیماری دیابت می‌شود بهتر است این میزان هزینه صرف حمایت از پژوهش‌های دانشگاهی و دانش محور برای پیشگیری از ابتلا به دیابت شود.

نتایج تحقیقات نشان داده است برخی از ایزومرهای این ترکیبات در مقابل گرفتگی عروق، سکته قلبی و مغزی، فشار خون، چاقی، تصلب شرائین و سایر بیماری‌ها مفید و موثر است و در جهت پیشگیری نیز راهکار مفید و مطمئنی به شمار می‌آید حتی برخی از ایزومرها در جلوگیری از پوکی استخوان نیز تائید شده است.

آیا می‌توان گفت ساخت ترکیبات cla در انحصار کشورهای خاصی بوده و اکنون شما با تولید این ترکیبات در داخل کشور این انحصار را شکسته‌اید؟

این محصول در کشورهای امریکا و کانادا و برخی کشورهای اتحادیه اروپا تولید می‌شود و عملا با تولید این محصول ایران می‌تواند جزو کشورهای تولیدکننده این ترکیب سلامت‌افزا و بسیار استراتژیک قرار گیرد.
 
طرح و ایده شما چگونه مرحله عملیاتی به خود گرفت؟

مطالعات اولیه ساخت این دارو از سال 84 در مرکز رشد فرآورده‌های دارویی دانشگاه علوم پزشکی تبریز آغاز شد و طی تحقیق و توسعه 10 ساله که با عقد تفاهم‌نامه دانشگاه تبریز با دانشگاه علوم پزشکی انجام گرفت و کارهای بسیار تخصصی شرکت دانش‌بنیان سلامت پخش یلدا مستقر در مرکز رشد واحدهای فناور دارویی دانشگاه علوم پزشکی تبریز با همکاری متخصصین داخلی از جمله دکتر هادی ولیزاده استاد دانشکده داروسازی دانشگاه علوم پزشکی تبریز و دکتر صدیف آزاد مرد دانشیار گروه علوم و صنایع‌غذایی دانشگاه تبریز به مرحله ظهور رسیده است.

نظارت بر این ایده فناور بر عهده دکتر محبوب نعمتی استاد دانشکده داروسازی دانشگاه علوم پزشکی تبریز و دکتر سالار همتی رئیس مرکز رشد واحدهای فناور دارویی دانشگاه علوم پزشکی تبریز بوده است.

به نظر می‌رسد یک مرکز غنی‌سازی باید در این زمینه ایجاد شود آیا شما با ایجاد چنین مرکزی موافق هستید یا خیر ؟

بنده در سال 89 پیشنهاد مرکز فناوری و غنی‌سازی شیر استان آذربایجان‌شرقی را با همکاری دانشگاه تبریز و دانشگاه آزاد سراب و شبستر ارائه نمودم و تا مرحله تصویب نیز پیش رفت و لی به علت عدم تامین مالی اهداف مورد نظر تحقق نیافت.

باید گفت از مرحله تولید و شکل‌گیری خوراک انسان تا مرحله نظارت و بهداشت و تا آخرین  مرحله‌ای که به دست مصرف کننده می‌رسد مواد غذایی باید ایمن و پاک باشد بنابراین ایجاد یک مرکز جامع غنی‌سازی محصولات دامی ضروری است.

با توجه به اینکه استان آذربایجان شرقی یکی از استان‌هایی است که محصولات دامی آن مصرف زیادی دارد ایجاد مرکز غنی‌سازی شیر و گوشت در کشور مخصوصا در استان آذربایجان‌شرقی در حوزه سلامت مردم باید به یکی از اولویت‌های پژوهش و فناوری و نوآوری تبدیل شود اما این موضوع به نوعی مغفول مانده و لازم است که از طریق مسئولان ذیربط بهای لازم به آن داده شود.

آیا برای تجاری‌سازی و تولید انبوه این محصولات اقداماتی صورت گرفته است ؟

تولید انبوه یک طرح پژوهش محور موفق که آثار و نتایج مثبتی را برای بیماران و عموم مردم به همراه دارد نیاز به حمایت همه‌جانبه است.

وزارت بهداشت سالانه مبالغ هنگفتی را برای بیماران سرطانی و دیابت هزینه می‌کند که اگر بخشی از این هزینه‌ها را برای پژوهش و حوزه‌های غذایی و انبوه‌سازی طرح‌های موفق اختصاص دهد در زمینه پیشگیری از بیماری و تامین سلامت می‌توان به موفقیت‌های چشمگیری دست یافت. برای تولید انبوه و تجاری‌سازی تمهیدات اولیه صورت گرفته است ولی برای حصول به نتیجه مطلوب به حمایت مسئولان استانی و کشوری نیاز دارد.

آیا افراد عادی نیز می توانند گوشت ماهی غنی‌سازی شده را مصرف کنند ؟

از آن جایی که ترکیبات cla غنی سازی شده  از بروز سرطان پیشگیری می‌کند و مصرف 100 تا 200 میلی‌گرم ریز مغذی حاوی CLA برای پیشگیری از سرطان نیاز است بنابراین افراد عادی هم برای دفع عوامل ایجاد سرطان می‌توانند آن را مصرف کنند.

در واقع این ترکیبات یک عامل آنتی اکسیدان قوی محسوب می‌شود و با تغییر در مکانیسم بیان ژن از عوامل تولید کننده سرطان پیشگیری می‌کند و اثر بخشی داروهای ضدسرطان مانند Doxorubicin را تا 3 برابر افزایش می‌دهد. در واقع این ترکیب از تکثیر سلول‌های سرطانی جلوگیری می‌کنید.

استقبال شرکت‌های دارویی برای استفاده از این ترکیبات چگونه است؟

در این حوزه شرکت دارویی سویران استقبال خوبی داشته است و امید می‌رود با همکاری این شرکت و حمایت مسئولان ذیربط مشکلات پیشرو برداشته شود.
 
نقش شرکت‌های دانش‌بنیان در ترویج و به ثمر رسیدن این طرح‌های تحقیقاتی چیست؟

شرکت‌های دانش‌بنیان با بخش تحقیق و توسعه قوی نقش موثر و پویا در به ثمر رسیدن طرح‌های تحقیقاتی ایفا می‌کند. ولی به نظر بنده شرکت‌های دانش‌بنیان نوپا بدون حمایت و پشتیبانی مراکز دولتی نمی‌توانند موفق باشند.

دولت باید با راهکارهای حمایتی پژوهش‌های دانش‌محور و فناور محور طرح‌های تحقیقاتی دانشگاهی را با کمک شرکت‌های دانش‌بنیان به تولید انبوه برساند و از این فرصت و مزیت برای کارآفرینی و اشتغال استفاده کند و این مسیر در تبدیل علم و دانایی به فناوری و توانایی موثر است.

نباید فراموش کرد فکر دانش‌محور از ده‌ها کارخانه مهم‌تر است. جای ارزشگذاری به افکار دانش بنیان خالی است. باید ارزش افکار و ایده‌های دانش محور مشخص شود.

محقق و پژوهشگر نباید درگیر و بند وام برای تجاری‌سازی محصول دانش محور باشند چه بسا راه‌های پر پیچ و خم این مسیر سبب کاهش انگیزه در ایده‌پردازان ممتاز و برجسته و سرآمدان فناوری کشور شود.

سرمایه‌های علمی و فکری نباید فراموش شوند و تا زمانی که ارزش فنی فکر و ایده دانش‌بنیان مشخص نباشد و به فناوران بهای لازم برای تجاری‌سازی محصولات دانش‌محور داده نشود راه پر پیچ و خم تبدیل ایده به پدیده و فکر به محصول راه به جایی نخواهد برد.

چه بسا ارزش مادی فکر علم محور و دانش محور هزاران میلیارد ریال در توسعه اقتصادی کشور موثر باشد ولی با عدم بسترسازی و عدم حمایت‌های لازم در مرحله ایده باقی می‌ماند و این ریشه عقب ماندگی کشور و اتکا به فناوری‌های کشورهای پیشرفته را سبب می‌شود.

باید در دانشگاه‌ها آموزش پژوهش‌محور و پژوهش‌ها نیز فناورمحور باشند تا دانشجویان از بدو ورود به دانشگاه ‌در مسئله‌یابی دخالت و در ارائه راه حل به نیروی موثر تبدیل شوند و مشخصا راه حل اشتغال دانشجویان نیز به این موضوع مربوط می‌شود.
 
برنامه آینده تیم تحقیقاتی شما برای ارتقای ضریب ایمنی این طرح تحقیقاتی چیست؟

بهبود ضریب تبدیل، افزایش ضریب رشد و افزایش ترکیبات cla در گوشت ماهی که برای سلامت افراد بسیار مفید و موثر است یکی از برنامه‌های آتی این تیم است تا در اثر سلامت بخشی گوشت ماهی افزایش یابد.

شکل تازه این ترکیبات برای جذب و اثرگذاری بیشتر انجام می‌گیرد و ما درصدد هستیم با اصلاحات و بهبودهای صورت گرفته با استفاده از فناوری نانو، ریزمغذی‌های نانو کپسول مکمل ضدسرطان را تولید کنیم تا اثر بخشی آن را افزایش دهیم و برای این منظور تیم پژوهشی ما روی این موضوع در حال تحقیق است و برای رسیدن به نتایج نهایی و تولید محصولات با کیفیت و دانش‌محور مطالعات دانشگاهی باید هر روند و سیر صعودی و پیشرفته‌تر را نقشه راه خود قرار دهند.

به اعتقاد بنده با اتکا به توانمندی‌های نیروهای تحصیلکرده و فارغ‌التحصیلان دانشگاهی می‌توان به تمام فناوری‌های پیشرفته دنیا دست یافت و برای رسیدن به این مهم باید تخصیص بودجه در طرح‌های ریسک‌پذیر دانش‌بنیان در اولویت قرار گیرد چرا که این بودجه سرمایه‌گذاری در مسیر علم محسوب می‌شود و در شکوفایی استعدادهای جوانان و فارغ‌التحصیلان دانشگاهی موثر است.

بر اساس این گزارش دکتر تقی‌زاده، انجام 20 طرح پژوهشی، انتشار بیش از 150 مقاله،ISI  ISC و علمی- پژوهشی، ارائه بیش از 100 مقاله در کنفرانس‌های ملی و بین‌المللی، تالیف و ترجمه 7 عنوان کتاب، عضویت در هیئت تحریریه 5 مجله داخلی و بین‌المللی را در کارنامه پژوهشی و تحقیقاتی خود دارد.

رتبه برگزیده جشنواره ایده‌های برتر استان آذربایجان‌شرقی در سال 89، رتبه برگزیده جشنواره ایده‌های برتر دانشگاه پیام نور استان آذربایجان‌شرقی در سال 90، رتبه اول جشنواره ملی ایده‌های برتر کشور در سال 91، مبتکر برگزیده اولین جشنواره ملی اختراعات و ابتکارات شهرداری کلانشهر تبریز در سال 93 و منتخب جشنواره ملی پژوهش‌های کاربردی با ارائه طرح «تولید دوغ پروبیوتیک ضد دیابت» در سال 93 از جمله افتخارات دیگر این استاد دانشگاه تبریز است.