تاکنون چند هواپیما ایرانی ربوده شده است؟

وقوع چند مورد هواپیماربایی موفق در سال‌های اولیه پس از انقلاب و در دوران جنگ تحمیلی، باعث شد امام خمینی(ره) حفاظت از خطوط هوایی غیرنظامی را در پنجم دی‌ماه ۱۳۶۳ به مردمی‌ترین نهاد نظامی كشور یعنی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی بسپارند. 

نداشتن تجربه و سابقه قبلی پاسداران از یك طرف و تلاش همه‌جانبه گروهك‌های معاند و دشمنان از طرف دیگر، طبیعی می‌نمود تا تعداد هواپیماربایی‌ها افزایش یابد اما اوضاع به گونه‌ای دیگر رقم خود به طوری كه تا امروز كه بیش از ۳۰ سال از مسئولیت سپاه در این حوزه می‌گذرد، هیچ اقدام موفقی از سوی هواپیماربایان صورت نگرفته است و پاسداران سپاه حفاظت هواپیمایی با تجهیزات بومی و روش‌های ابداعی با هرگونه تهدید مقابله كرده و پروازهای ایران را به گواه سازمان بین‌المللی هوانوردی كشوری (ایكائو) به نقطه اوج امنیت رسانده‌اند و برگ زرین دیگری بر افتخارات این نهاد افزوده‌اند. 

سیر تاریخی هواپیماربایی و جرائم علیه امنیت پرواز 

به طور كلی ۳۶۴ مورد هواپیماربایی از سال ۱۹۳۰ تا ۱۹۸۱، در جهان به وقوع پیوسته است كه ۱۲۴ مورد آن در امریكای شمالی، ۱۰۳ مورد در امریكای جنوبی، ۸۳ مورد در اروپا، ۴۰ مورد در آسیا و ۱۴ مورد در آفریقا اتفاق افتاده است. اولین حادثه انهدام هواپیما در تاریخ هفتم می‌سال ۱۹۴۹، هنگامی رخ داد كه یك هواپیمای خطوط هوایی فیلیپین، در جریان یك عملیات برنامه‌ریزی شده سقوط نمود. در این حادثه یك بمب ساعتی كه توسط یك زن و مرد اجیر شده، به قصد كشتن یكی از مسافران در هواپیما جاسازی شده بود، منفجر شد. دومین حادثه انهدام هواپیما در تاریخ ۹ سپتامبر ۱۹۴۹، زمانی كه یك هواپیمای ۳ - DC خطوط هوایی كانادا در فاصله ۴۰ مایلی منطقه كبك در حال پرواز بود، به وقوع پیوست. بعد از این تاریخ از سال‌های ۱۹۷۱ تا ۱۹۹۱، به تناوب، هواپیماهای كشوری مورد انهدام واقع شده‌اند. بیشترین تعداد انهدام هواپیما ۳۱ مورد بوده كه در سال ۱۹۷۷ اتفاق افتاده است. از طرف دیگر حمله به فرودگاه‌های غیرنظامی و همچنین سایر تأسیسات مشابه، در تاریخ هوانوردی جهان، تاكنون باعث تلفات، جراحات و خسارات زیادی شده است. قبل از ۲۸ دسامبر سال ۱۹۶۸، فرودگاه بین‌المللی بیروت، به وسیله نیروهای رژیم اشغالگر قدس مورد حمله قرار گرفت.

آخرین مورد در ۳۱ اكتبر ۲۰۱۵ (۹ آبان ماه ۱۳۹۴)، انهدام یك هواپیمای مسافربری ایرباس ۳۲۱ خطوط هوایی روسیه در مركز صحرای سینا در مصر است. بر اساس اخبار منتشر شده از سوی رسانه‌ها این هواپیما از فرودگاه شرم الشیخ مصر پرواز كرده و ۲۳ دقیقه بعد در منطقه «بئر بدا» در منطقه «حسنه» در مركز سینا دچار سانحه شده و سقوط كرده است. این هواپیما ۲۲۴ سرنشین داشت كه به جز كادر پرواز همه سرنشینان آن گردشگر بوده‌اند. اما بزرگ‌ترین و خبرسازترین هواپیماربایی در ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ میلادی (۲۰ شهریور ۱۳۸۰) صورت گرفت، كشته شدگان این حمله‌ها ۲ هزارو۹۷۴ تن بودند كه با در نظر گرفتن ۱۹ هواپیماربا در كل شمار كشته‌های این حمله‌ها به ۲هزارو ۹۹۳ تن می‌رسد. بیشتر كشته شدگان این حمله‌ها مردم عادی و شهروندان بودند كه ملیت آنها از ۹۰ كشور گوناگون جهان بود. 

هواپیماربایی در ایران 

تا پیش از پیروزی انقلاب اسلامی در سال ۱۳۴۹ سه مورد هواپیماربایی به وقوع پیوست كه در سومین مورد آن شش نفر اقدام به هواپیماربایی كرده و هواپیمای مسافر‌بری ایران را به عراق بردند. هواپیما‌ربایان در عراق تحت تعقیب قرار گرفته و برای محاكمه به ایران منتقل شدند. 

پس از پیروزی انقلاب اسلامی نیز هواپیماربایی در ایران طی سال‌های ۱۳۵۸، ۱۳۶۲، ۱۳۶۳، ۱۳۶۴، ۱۳۶۵ و ۱۳۶۸ تكرار شد. آخرین هواپیماربایی در سال ۱۳۷۴ اتفاق افتاد. در این واقعه هواپیمای ساها در مسیر تهران- كیش، توسط یكی از خدمه هواپیما ربوده شده و در فلسطین اشغالی به زمین نشست. دولت اشغالگر اسرائیل در یك برنامه نمایشی مسافران را بعد از یك روز توقف آزاد نمود و با تشكیل یك دادگاه فرمایشی، برای رباینده حكم ۱۵ روز حبس و اعطای پناهندگی صادر نمود. به گفته یكی از مسئولان سپاه، عوامل و عناصر دشمنان نظام تا سال ۱۳۸۹ دست به ۱۳۰ اقدام برای ربایش هواپیما زدند كه در ۲۶ مورد هواپیماربایی در هوا انجام و ۱۳ مورد آن به تیراندازی و كشتن هواپیماربا منجر اما با اقدامات سپاه از سال ۸۹ تاكنون هیچ گونه اقدام موفق و ناموفق هواپیماربایی در كشور صورت نگرفته است.

توان سپاه حفاظت هواپیمایی در برقراری امنیت پروازها وجود سه عامل ایمان، تخصص و بهره‌گیری از تجهیزات نوین نظامی در كنار سایر اقدامات اطلاعاتی حفاظتی به لطف خدای متعال و عنایات حضرت بقیه الله(عج) و از جان گذشتگی، ایثار و شهادت طلبی برادران سپاه در طول مدت مأموریت سپاه حفاظت هواپیمایی سبب شده است، به رغم توطئه‌های عملی در ربایش هواپیما، هیچ یك از هواپیماربایی‌های انجام شده موفق نباشد. در حال حاضر ما از جمله كشورهایی هستیم كه ضریب آسیب‌پذیریمان به حداقل رسیده و امنیت خطوط هوایی جمهوری اسلامی ایران از چنان جایگاهی در جهان برخوردار است كه برخی از كشورها در دنیا به ما لقب گارد آهنین داده‌اند.

بعد از حادثه ۱۱ سپتامبر بسیاری از كشورها كه اقدام به حذف گارد امنیت پرواز نموده بودند گارد امنیت پرواز خود را فعال كرده‌اند، برخی از كشورها نیز خواستار انتقال تجارب ارزشمند گارد امنیت پرواز سپاه حفاظت هواپیمایی به نیروهای خود بوده‌اند. 

شاخص‌های امنیتی در فرودگاه‌های ایران در مقایسه با دیگر كشورها مهم‌ترین شاخصه‌هایی كه موجب عدم انجام هواپیماربایی موفق تاكنون در ایران و حادث نشدن مشكلات و مسائل امنیتی در فرودگاه‌های كشور شده به شرح ذیل بوده است: 

۱ - توجه به ارزش‌های اخلاقی و معنوی و توكل به خدا ۲ - استفاده از نیروهای مؤمن، ولایتمدار، متعهد، تحصیلكرده، آموزش‌دیده و جوان ۳ - احترام به قوانین و اجرای دقیق آنها ۴ - مسافرمحوری و تكریم ارباب رجوع ۵ - استفاده از تجربیات كاركنان قدیمی و بازنشسته۶ - هماهنگی و همفكری با دیگر ارگان ها و شركت‌های موجود در صنعت حمل و نقل هوایی از طریق شركت در جلسات و... 

در بخش آموزش نیز كاركنان سپاه حفاظت هواپیمایی متناسب با نوع تهدیدات، شیوه‌ها و شگردهای عملیاتی در دنیا آموزش‌های مقابله را به طور متناوب و مستمر طی نموده و از آخرین تاكتیك‌های عملیاتی در پروازها بهره می‌برند. به لحاظ آمادگی دفاعی نیز كاركنان امنیتی از رشته‌های رزمی كه در پروازها كاربرد دارد بهره گرفته و آمادگی جسمانی قابل قبولی را دارا می‌باشند. 

استانداردسازی و بالا بردن كیفیت امنیت پرواز 

به جز دوره‌های عمومی پاسداری كه از سوی تمامی كاركنان طی می‌شود، پس از حضور كاركنان در سپاه حفاظت هواپیمایی، دوره‌های تخصصی متناسب با نوع شغل امنیتی طی می‌گردد. همچنین كاركنان حفاظت هواپیمایی به صورت دوره‌ای در دوره‌های تداوم آموزش شركت می‌كنند و بازآموزی برای ایشان انجام می‌شود. 

میزان موفقیت كاركنان سپاه حفاظت هواپیمایی در مأموریت محوله، گویای كیفیت آموزش‌های تخصصی می‌باشد. در این میان انجام رزمایش‌های عملیاتی حین پرواز و نیز رزمایش‌هایی در گیت‌های بازرسی نیز به منظور حفظ و تقویت هوشیاری كاركنان حفاظت هواپیمایی همواره در دستور كار قرار داشته است. 

استفاده از تجهیزات در انجام فرآیند بازرسی‌های امنیتی در فرودگاه‌ها مطالعات انجمن بین‌المللی حمل و نقل هوایی نشان می‌دهد امنیت فرودگاهی و عبور از دروازه امنیتی، برای ورود به سالن انتظار، از ناخوشایندترین جنبه‌های سفر است. امروزه برخی از فرودگاه‌ها با كمك دوربین‌ها لحظه به لحظه مسافران داخل فرودگاه را زیر نظر دارند و بر اساس الگوریتم‌های رایانه‌ای سعی می‌كنند بلافاصله رفتارهای غیرعادی را تشخیص دهند. 

الگوریتم‌های نظارتی طی سال‌های اخیر تا حد زیادی پیشرفت كرده‌اند به گونه‌ای كه می‌توانند تشخیص دهند كه مسافران در مناطق مختلف حفاظت شده چگونه حركت می‌كنند و اینكه اگر كسی در جهت اشتباه در حال حركت بود، وی را شناسایی می‌كنند. در برخی از كشورها نیز بازرسی بدنی به گونه‌ای انجام می‌شود كه مورد رضایت مسافران نیست، اما سپاه حفاظت هواپیمایی براساس آموزه‌های دینی تمام سعی خود را معطوف نموده تا ضمن اجرای دقیق و كامل امور مرتبط با مأموریت، رعایت تكریم مسافران محترم را بنماید چراكه كاركنان این سپاه معتقدند تكریم هر انسانی، یك اصل است و حرمت وی باید نگه داشته شود. 

نتایج ارزیابی ایكائو از صنعت هوایی ایران 

فعالیت‌های سپاه حفاظت هواپیمایی برابر اعلام ایكائو در سطح بالای استانداردهای بین‌المللی است چراكه همكاران و كاركنان شاغل در مجموعه سپاه حفاظت هواپیمایی با اعتقاد و عزم راستین و اعتقاد به خداوند متعال، خود را سرباز گمنام امام زمان(عج) و مقام معظم رهبری دانسته و هرگونه ضربه و خسارت جانبی را ایثار در راه خداوند تلقی می‌كنند. آنان از نظر روحی آمادگی بسیار بالایی دارند و این را یك عامل مهم در پیشگیری در كنار سایر عوامل دیگر كه شامل آمادگی جسمانی، آموزش، به كارگیری تجهیزات نوین و روزآمد و... می‌باشد می‌دانند. 

در پایان با ارج نهادن به مقام شامخ شهدای والامقام و جانبازان این عرصه كه در حوادث و سوانح هوایی در كنار همكاران كرو و كاكپیت به درجه رفیع شهادت یا جانبازی نائل گردیده‌اند، باید گفت: با بهره‌گیری از منابع مالی و فضاهای تحقیقاتی و افراد متعهد ضمن سیاستگذاری مبنی بر خواست و اراده ملی در خودكفایی در این بخش، می‌توان گام‌های مؤثری برداشت و آینده روشنی را نوید داد، همچنین این موضوع را نیز باید مدنظر قرار داد كه همكاری و تعامل سایر متولیان تأمین و حفظ امنیت در صنعت حمل و نقل هوایی با سپاه از قبیل حراست فرودگاه‌ها و شركت‌های هواپیمایی و همچنین نیروی انتظامی(پلیس فرودگاه) نقش مهمی را در برقراری امنیت پایدار و رضایتمندی مسافران به همراه دارد كه این موضوع همواره مورد توجه متولیان بوده است.