بازنمایی تأثیر آرمان زیارت امام حسین(ع) در نهضت اسلامی و جنبش‌های انقلابی

پایگاه 598: انقلاب‌ها، پدیده‌های محیرالعقولی هستند كه تا سال‌ها بر وضع زندگی جوامع اثر می گذارند. انقلاب‌ها همچون طوفان همه ساختارهای موجود را به هم می ریزند و ساختارهای دیگری بر اساس مبانی و اهداف انقلاب بنا می كنند. انقلاب ها و قیام ها، نهضت ها و جنبش ها در طول تاریخ، همیشه منشا و منبعی اعتقادی داشته اند. پایه گذران انقلاب، بنیانگذاران نهضت و رهبران قیام ها متاثر و ملهم از یك «روح انقلابی» زنده در تاریخ حركت انقلاب را پیش برده اند. در میان همه انقلاب ها، همه نهضت ها و همه قیام ها، كربلا به عنوان بی نظیرترین عرصه مجاهدت در راه دین، آزادی و اصلاح منشا بسیاری از حركت ها بوده است.

این روزها كه عظمت مسیر راهپیمایی اربعین و زیارت امام حسین(ع) موجب حیرت جهانیان شده است، بازنمایی اهمیت زیارت اباعبدالله (ع) به عنوان بزرگترین روح انقلابی در طول تاریخ و تاثیر آن بر قیام ها و انقلاب ها مهم به نظر می رسد. در حالی كه روح انقلابی حسین (ع) برای شیعیان و جهان اسلام منشا بزرگترین نهضت های آزادی بخش و اسلامی شده است، تاثیر پذیری رهبران نهضت های دیگر و علمای ادیان از حركت امام حسین(ع) تامل برانگیز است. آنتون بارا از برجسته ترین اندیشمند مسیحی درباره تاثیر پذیری از قیام اباعبدالله(ع) می‌گوید:

«اگر حسین از آنِ ما بود، در هر سرزمینی برای او بیرقی بر می‌افراشتیم و در هر روستایی برای او منبری برپا می‌كردیم و مردم را با نام حسین به مسیحیّت فرا می‌خواندیم».

 

جمله معروف دیگری منتسب به گاندی رهبر انقلاب هند نیز در این رابطه وجود دارد:

« من زندگی امام حسین، آن شهید بزرگ اسلام را به دقّت خوانده‌ام و توجّه كافی به صفحات كربلا كرده‌ام. بر من روشن شده است كه اگر هندوستان بخواهد یك كشور پیروز گردد، باید از امام حسین پیروی كند.»

 

پیاده روی اربعین كه به واقع می شود از آن به یك قیام متمركز، منسجم، آگاهانه و هدفمند علیه استكبار تعبیر كرد، با نیت زیارت امام حسین(ع) آغازمی شود و با رسیدن به كربلا به مقصد می رسد.

زیارت امام حسین(ع) كه در طول تاریخ مبدا و منشا قیام ها بوده است، همواره مورد تاكید قرار گرفته است. به نحوی كه اولین قیام كنندگان به خونخواهی امام حسین(ع) با حضور در كربلا و بیعت با سید و سالار شهیدان نهضت خود را آغاز كرده اند. بعد از شهادت امام حسین ـ علیه السّلام ـ در دهه60 هـ.. دو قیام شیعی به نام توابین و مختار به وقوع پیوست كه رهبران این دو قیام، از شیعیان پاك باخته ای بودند كه به خونخواهی از امام حسین(ع) علم قیام برافراشتند و به موفقیت هایی نیز دست یافتند.

در طول 1400سال گذشته، فقهای شیعه كمتر از آنچه انتظار می رفت به ابعاد سیاسی عاشورا پرداختند. در این میان نوع نگاه امام خمینی(ره) به واقعه عاشورا و تاثیر پذیری ایشان برای تشكیل یك نهضت سیاسی منبعث و الهام گرفته از عاشورا تقریبا بی نظیر است. شاید جلوه ای از این تاثیرپذیری را بتوان درمباحثه ای كه میان ایشان و آیت الله حكیم در عراق، پیرامون شكل‌دهی قیام و نهضت صورت میگیرد، دریافت.

امام خمینی(ره) در بخشی از مكالمه خود با آیت الله حكیم با شرح وقایع پس از 15خرداد42 به ایشان می گویند:

«...عملیات ضد دینی دو جور است: یكی مثل رضاخان بی‌دینی می‌كرد و می‌گفت: من انجام می‌دهم و نسبت به شرع نمی‌داد، البته موضوع اقدام علیه او از باب نهی از منكر بود ولی شاه فعلی هر عملی ضد قرآن و مذهب می‌كند و می‌گوید: از دین است. نظر قرآن چنین است، من از قرآن كریم می‌گویم، این بدعت عظیم كه بر اساس دیانت لطمه وارد می‌كند قابل تحمل نیست، باید جان‌بازی كرد، بگذارید تاریخ ثبت كند كه وقتی دین مورد حمله واقع شد عده‌ای از علمای شیعه قیام كردند و دسته‌هایی از آن‌ها كشته شدند... »

آیت الله حكیم(ره) در پاسخ می گویند: تاریخ چه فایده‌ای دارد باید اثر داشته باشد. این بحث ادامه پیدا می كند و امام (ره) به ایشان می گویند: چطور فایده ندارد؟ مگر قیام حسین بن علی (ع) به تاریخ خدمت مؤثری نكرد؟ و چه بهره بزرگی از قیام آن حضرت می‌گیریم؟ 

آیت الله حكیم(ره) در ادامه این بحث را مطرح می كنند كه «شما جواب خدا را در این خون‌ریزی چه می دهید؟»

امام خمینی (ره) هم پاسخ نهایی را می دهند و می فرمایند: امام حسین (علیه السلام) كه قیام كرد و خود و عده ای شهید شدند برای چه بود؟ برای حفظ اسلام بود. پس باید این اعتراض را هم به او بنماییم.

این رویكرد امام(ره) برای شكل دهی نهضت آنقدر در میان مردم پذیرفته بود كه در طول انقلاب اسلامی ایران شعار «رهبر ما خمینیه، نهضت ما حسینیه» به اعتقاد رسوخ ناپذیر مردم تبدیل شده بود.

امام(ره) نیز با اتكا به همین اعتقاد و باور مردم، مسیر انقلاب را پیش برد و خیلی زودتر از آنچه دیگران فكرش را می كردند، انقلاب را به سرانجام و پیروزی رساند.

در همه سالیان نهضت، زیارت و عزاداری برای امام حسین(ع) یكی از مولفه های پویایی نهضت به حساب می آمد. مراسم عزاداری امام حسین (ع) علاوه بر زنده نگاه داشتن یاد و خاطره شهدای كربلا باعث احیای فرهنگ عاشورا در طول این چهارده قرن و نیز باعث انسجام و همبستگی بیشتر شیعیان و منشاء قیام های شیعی در طول تاریخ بوده است. این نكته مورد توجه اندیشمندان غربی نیز قرار گرفته است. نیكلسن در این‌باره می گوید :

«حادثه كربلا حتی باعث پشیمانی و تأسف امویان شد، زیرا این واقعه شیعیان را متحد كرد و برای انتقام حسین(ع) یكصدا شدند و صدای آنان در همه جا به ویژه عراق و میان ایرانیان انعكاس یافت.»

در واقع زیارت امام حسین در كربلا برای مردم عراق و نیز الهام از زیارت اباعبدالله(ع)، مراسم عزاداری و روضه خوانی به صورت یك نهضت عمومی در خدمت انقلاب قرار گرفت. امام خمینی در بیاناتی گفته بود:

«باید بدانید كه اگر می خواهید نهضت شما محفوظ بماند، باید این سنت ها (عزاداری و سوگواری) را حفظ كنید.»

امام خمینی در جای دیگری می فرمایند:

«مگر خون ما رنگین تر از خون سیدالشهداء است؟ چرا بترسیم از اینكه خون بدهیم . مكتب حسین ع مكتب شهادت است و مگر خون ما از خون خدا رنگین تر است؟»

پیروی از قیام عاشورا در سالهای دفاع مقدس نیز ضامن اقتدار و امنیت كشور بود. رزمندگان با تكیه بر آموزه های عاشورایی اجازه ندادند یك وجب از خاك كشور به دست بیگانگان بیفتد. به شهادت تاریخ در همه جنگ‌هایی كه ایران در آن ها ورود كرده است، همواره بخشی از تمامیت ارضی مورد تجاوز دشمن قرار گرفته و غصب شده و هیچگاه به خاك میهن اسلامی اضافه نشده است. اتفاقی كه رزمندگان در دفاع مقدس اجازه ندادند تكرار شود. در این میان شاید این سوال مطرح شود كه چه روحیه و هدفی در میان آنان، باعث این پیروزی ها بود؟

به نظر می رسد عبارت گویای شهید همت یكی از فرماندهان جنگ تحمیلی كه به نقل از امام گفتند: «ما چون حسین وارد شدیم و مانند حسین هم باید به شهادت برسیم»، رمز این پیروزی و موفقیت را بیان كند.

در این میان زیارت اباعبدالله(ع) و رسیدن به كربلا در میان شعائر جبهه خاص و زبانزد است؛

«سوی دیار عاشقان به كربلا می رویم، به كربلا می رویم»، «ای لشكر حسینی، تا كربلا رسیدن، یك یا حسین دیگر»، «كربلا، كربلا ما داریم می آییم» ، «هركه دارد هوس كرب و بلا بسم الله»، «مكتب ما هیئت است، مقصد ما كربلاست» و دیگر شعارهای رزمندگان در دفاع مقدس حاكی از این است كه شوق و آرمان زیارت امام حسین(ع) و وصل به كربلا یكی از رازهای حركت و پویایی رزمندگان بوده است.

این موضوع حتی در «روایت فتح» سید شهیدان اهل قلم، سید مرتضی آوینی نیز مشهود است؛

•  بسیجی عاشق كربلاست وكربلا را تومپندار كه شهری است در میان شهرها و نامی است در میان نامها،نه؛ كربلا حرم حق است وهیچ­ كس را جز یاران امام حسین علیه السلام راهی به سوی حقیقت نیست. كربلا ما را نیز در خیل كربلاییان بپذیر...
• اما با این همه،غربت سیدالشهدا عجب جانسوز است!دیگر جایی برای این ای كاش­هاواگرها نیست... كاروان كربلا در راه است واگر تو را هوس كرببلاست ،بسم الله.
• راه كاروان عشق از میان تاریخ می گذرد و هر كس در هر زمره كه می خواهد ما را بشناسد داستان كربلا را بخواند ، اگرچه خواندن داستان را سودی نیست اگر دل كربلایی نباشد...
• بعضی ها ما را سرزنش می كنند كه چرا دم از كربلا می زنید و از عاشورا ؛ آنها نمیدانند كه برای ما كربلا بیش از آنكه یك شهر باشد یك افق است كه آن را به تعداد شهدایمان فتح كرده ایم ، نه یك بار نه دو بار ... به تعداد شهدایمان.

زیارت امام حسین(ع) و رسیدن به كربلا، برای شهیدان آرزو و آرمان بود. همین مسئله موجب می شد تا هنگامی كه ایشان را برای تشییع به شهرهای مختلف می بردند، مردم هم صدا این شعار را سر می دادند كه :«این گل پرپر از كجا آمده، از سفر كرب و بلا آمده». در واقع باور و اعتقادات مردم بر آن است كه شهدا قطعا به وصل حقیقی با سید الشهداء رسیده اند.

زیارت امام حسین(ع) در خود كشور عراق و در كشورهای مننطقه موجبات چند انتفاضه بزرگ و قیام مردمی را به وجود آورد. در سالهای اخیر برخی زا انقلاب های منطقه مانند قیام مردم بحرین، یمن، حزب الله لبنان و مصر و ...با اقتدا به روح آزادی خواهی امام حسین(ع) شكل گرفته است.

كشورهای منطقه با تاسی از انقلاب ایران و راهی كه شهدای مسیر امام حسین(ع) پیموده اند راه را برای برچیدن حكومتهای ظالم و مستبد در پیش گرفته اند. شعارهای مردم در انقلاب های منطقه كاملا اسلامی است، آن هم نه سلام آمریكایی و تبلیغی آل سعود، بلكه اسلام ناب متاثر از عاشورا.

هیهات من الذله، شعاری است كه امروز شیعیان بحرین و عربستان سر می دهند و بی هراس از جنایت آل خلیفه و آل سعود به خیابانها می ریزند و علیه اسلام آمریكایی به قیام می پردازند.

شیعیان بحرینی هر ساله با حضور گسترده در راهپیمایی اربعین و به قصد زیارت اباعبدالله در این مسیر، قیام خود را تقویت می كنند. به نحوی كه در سالهای گذشته با حضور در راهپیمایی اربعین و سر دادن شعار "یا ایها المسلمون اتحدوا اتحدوا"، "بروح، بدم، لبیك یا حسین(ع)" و "الموت لآل‌خلیفه" خواستار اتحاد جهان اسلام در مقابل سیاست‌های ضدحقوق بشری آل‌خلیفه شدند.

زیارت امام حسین(ع) هنوز مبدا و مقصود قیام های مردمی است و پیاده روی اربعین یكی از جلوه های بی نظیر انقلاب مردم علیه استكبار است و موج عظیمی را در كشورهای اسلامی و حتی در غرب به راه انداخته است.

هركه به هرجا رسید، از كربلا رسید، به كربلا رسید، در كربلا رسید.

منبع: پایگاه پژوهشی مركز اسناد انقلاب اسلامی