نشست وین 2؛ حضورایران و نقطه عطف 4 سال بحران سوریه

به گزارش پایگاه 598، قرار است شهر «وین» فردا جمعه میزبان نشست طرف‌های موثر در تحولات سوریه باشد. نشستی که به‌ظاهر برای حل سیاسی بحران سوریه شکل گرفته است.

تاکنون نشست‌های متعددی درباره سوریه طی چهار سال گذشته برگزار شده است.

گروه موسوم به «دوستان سوریه» برای بررسی بحران این کشور اولین بار توسط نیکلای سارکوزی رئیس جمهور سابق فرانسه و با حضور مخالفان دولت «بشار اسد» و «دوستان آمریکا و اسرائیل» مطرح شد.

این اجلاس‌ها پس از آن شروع به کار کرد که در پی اقدام آمریکا و متحدان منطقه‌ایش به تجمیع کشورهای مختلف علیه دمشق، 137 نماینده در مجمع عمومی سازمان ملل با مداخله در امور داخلی سوریه، خواهان تغییر نظام در این کشور شدند، اما روسیه و چین با وتوی قطعنامه‌های تنظیم شده علیه سوریه مانع از مداخله نظامی قدرتهای غربی شدند. 

اولین نشست «دوستان سوریه» علیه سوریه، با حضور نمایندگان 70 کشور و نهاد بین‌المللی در اسفند ماه سال 1390 در «تونس» برگزار شد. در این کنفرانس نمایندگان قطر و عربستان پیشنهاد مداخله نظامی کشورهای عرب را مطرح کردند.

در نشست بعدی دوستان سوریه در استانبول که با حضور نمایندگان 83 کشور و نهاد بین‌المللی برگزار شد اجازه ایجاد دفتر نمایندگی شورای ملی سوریه و گرفتن کمک مالی از کشورهایی که این بیانیه را امضا کردند وجود داشت. کمک‌های نظامی «غیرمرگبار» از سوی آمریکا این نشست را تحت الشعاع خود قرار داد.

جان کری در این خصوص به کنگره اعلام کرده بود که تلاش می‌کنیم دقت لازم را به خرج دهیم تا این سلاح‌ها به دست گروه‌های تندرو نیافتد. میزان این کمک‌ها 250 میلیون دلار اعلام شد. (این تسلیحات بعدها به دست گروه‌های تندرو سلفی نظیر داعش و النصره افتاد)

سومین نشست موسوم به دوستان سوریه با حضور نمایندگان بیش از 50 کشور دنیا در پاریس برگزار شد و تشدید تحریم‌ها و افزایش حمایت از گروه‌های مخالف سوریه و همچنین تصویب قطعنامه جدید بر اساس فصل هفتم منشور سازمان ملل را در دستور کار خود قرار داد.

روسیه و چین همچون نشست‌های استانبول و تونس در این نشست حضور نداشتند و «کوفی عنان» فرستاده ویژه دبیرکل سازمان ملل در امور سوریه، در آن زمان و همچنین بان‌ کی‌مون دبیر کل سازمان ملل نیز از غایبان بزرگ این نشست بودند که نشان می‌داد کشورهایی که خود را «دوستان سوریه» می‌نامند دنبال چیزی جز حل واقعی بحران هستند.

چهارمین نشست دوستان سوریه شهریور ماه 91 در لاهه هلند و با حضور نمایندگان 60 کشور دنیا برگزار شد اما باز هم بدون نماینده ویژه سازمان ملل در امور سوریه. اخضر ابراهیمی که مرداد ماه به عنوان جانشین کوفی عنان نماینده دبیر کل سازمان ملل در امور سوریه شده بود، در این نشست شرکت نکرد.  

در این نشست شرکت کنندگان از شورای امنیت خواستند تا تحریم‌ها علیه دولت دمشق را افزایش دهند.

دهم آذر ماه سال 91 پنجمین دور نشست‌های دوستان سوریه در توکیو برگزار شد که روسیه و چین همچون گذشته در آن شرکت نکردند. در این نشست نمایندگان بیش از 67 کشور دنیا حضور یافتند. این نشست تحریم‌های شدیدتر نفتی علیه حکومت سوریه را هدف گرفت.

در همان ماه یعنی آذر ماه سال 1391 ششمین نشست دوستان سوریه در مراکش و با حضور نمایندگان بیش از 130 کشور و سازمان بین‌المللی برگزار شد.

به رسمیت شناختن ائتلاف مخالفان خارج‌نشین بشار اسد از جمله مصوبات این نشست بود که ریاست این ائتلاف را «احمد معاذ الخطیب» بر عهده داشت. در پی این نشست بود که برخی کشورها سفارت سوریه را به مخالفان این کشور تقدیم کردند که فرانسه و قطر از جمله آنها بودند. همچنین قطر بیش از 900 میلیون دلار از اموال دولت سوریه در این کشور را بلوکه کرد. همچنین میلیون‌ها دلار نیز در امارات بلوکه شد.

تیر ماه 92 در دوحه و با حضور وزرای خارجه 11 کشور دنیا هفتمین دور این نشست‌ها برگزار شد که در آن بر توقف آنچه دخالت ایران و حزب الله لبنان در امور سوریه خوانده شد، تاکید کرد، حال آنکه ترانزیت سلاح و تروریست به سوریه با حمایت همین کشورها ادامه داشت و هنوز با قوت ادامه دارد.

همچنین نسبت به نقش مبارزان لبنانی و عراقی در راستای تغییر وضعیت میدانی در سوریه به سود حکومت سوریه ابراز نگرانی شد. در این نشست بر کمک به یافتن راه حل سیاسی برای بحران سوریه تاکید شد، اما کمک نظامی به مخالفان سوریه نیز در دستور کار قرار گرفت. البته هر گونه کمک نظامی از طریق فرماندهی ستاد گروهک «ارتش آزاد» به مخالفان مجاز شمرده شده مخالفان در این نشست به دنبال کسب سلاح‌های سنگین و نیمه سنگین از جمله موشک‌های ضد تانک و ضد هواپیما بودند که بعدها مشخص شد به آن‌ها دست یافته‌اند.

هشتمین نشست دوستان سوریه خرداد ماه 92 در امان پایتخت اردن برگزار شد که سفیر سوریه در اردن آن را نشست «دوستان اسرائیل» خواند. 11 وزیر خارجه کشورهای حامی مخالفان سوریه در این نشست تاکید کردند که از طرح براندازی حکومت بشار اسد با سازوکارهای پیشنهادی ترکیه، قطر، عربستان حمایت می‌کنند. شرکت کنندگان در این نشست ضمن حمایت از برگزاری نشست ژنو 2 خواستار افزایش پشتیبانی از معارضان سوریه تا تشکیل دولت انتقالی شدند.

در بیانیه این نشست آمده که بشار اسد، حکومتش و تمام نزدیکان وی که دستشان به خون ملت آغشته است نباید نقشی در آینده سیاسی سوریه داشته باشند. در این نشست بار دیگر اعلام شد که ایران و حزب‌الله باید نیروهای خود را از سوریه خارج کنند.

دولت اردن نشست دوستان سوریه در امان را مقدمه‌ای برای نشست ژنو 2 خوانده بود.

نشست ژنو 2 با حضور نمایندگان دولت سوریه و مخالفین این کشور، نمایندگان نهادهای بین‌المللی مانند سازمان ملل و اتحادیه اروپا و نیز، فرستادگان بیش از 40 کشور جهان در بهمن ماه 92 برگزار شد.

این نشست در حالی برگزار شد که تحولات اخیر سوریه و نیز مسائل پیرامون این کنفرانس بسیاری از کارشناسان را نسبت به موفقیت این نشست ناامید کرده بود. ولید المعلم، وزیر خارجه سوریه در کنفرانس ژنو-2 از حضور کسانی که دستشان به خون مردم سوریه آلوده است، اظهار تاسف کرد.

آبان ماه سال 93 نهمین نشست دوستان سوریه در لندن و با حضور 11 وزیر خارجه برگزار شد که به نشست «لندن 11» معروف شد.

انگلیس، مصر، فرانسه، آلمان، ایتالیا، اردن، قطر، عربستان سعودی، ترکیه، امارات متحده عربی و آمریکا در بیانیه‌ای که در پایان این نشست منتشر شد، تاکید کردند که رئیس‌جمهور سوریه و نزدیکان وی نباید هیچ نقشی در آینده سوریه داشته باشند.

پس از آن نیز اجلاس‌های دوستان سوریه را در پاریس، دوحه، رباط و استانبول شاهد بودیم که تا کنون ادامه یافته است.

ایران نیز که همواره بر راه حل سیاسی برای این بحران سخن می‌گفت، دست به کار شده و نشست‌های دوستان سوریه در تهران را برگزار کرد.

اسفند ماه سال 92 اولین نشست تهران با حضور رؤسای کمیسیون‌های امنیت ملی و سیاست خارجی مجالس و نیز سفرای 7 کشور برگزار شد.

بررسی وضعیت انسانی در سوریه، راهکارهای ارسال کمک‌های انساندوستانه برای مردم این کشور و تبعات حضور تروریست‌ها در در این کشور، از محورهای مهم نخستین نشست دوستان سوریه در تهران بود.

دومین نشست از این جنس، خرداد ماه سال 93 برگزار شد که در آن روسای کمیسیون‌های امنیت ملی بیش از 31 کشور حضور داشتند.

شرکت کنندگان در این نشست از تداوم درگیری و اقدامات تروریستی در سوریه، اشکال نوظهور آن در برخی کشورها از جمله مالی، نیجریه، آفریقای مرکزی، عراق و افغانستان عمیقا ابراز تاسف نموده، گسترش و رشد این پدیده شوم در سوریه و پیامدهای منطقه ای و جهانی آن را که با حمایت برخی کشورها صورت می گیرد شدیداً محکوم و اهتمام خویش را به منظور کاهش درد و رنج مردم سوریه و احقاق اساسی آنان مورد تاکید قرار دادند.

از سوی دیگر نشست‌های روسیه موسوم به نشست مسکو یک و دو برگزار شده که اولین آن بهمن ماه سال 93 انجام گرفت.

«نشست مسکو» که قرار بود میان دولت سوریه و مخالفان این کشور برگزار شود، در پشت درهای بسته و بدون مشارکت رسمی هیچ یک از محافل روسی و خارجی برگزار شد.

«میخائیل بوگدانوف» معاون وزیر خارجه روسیه در این باره گفت: حدود 30 نماینده از مخالفان سوریه وارد مسکو شده و رایزنی‌های خود را بدون هیچ گونه مداخله محافل روس انجام دادند.

فروردین ماه 94 نیز نشست مسکو2 برگزار شد. دور دوم نشست مسکو بین دولت سوریه و مخالفان پس از 5 روز مذاکره با امضای یک تفاهمنامه به پایان رسید.

آبان ماه سال جاری نیز نشست‌ وین با حضور وزرای خارجه روسیه، آمریکا، عربستان و ترکیه برگزار شد. این نشست با وجود مخالفت واشنگتن، ریاض و آنکارا با موضع مسکو برای حل و فصل سیاسی بحران سوریه برگزار شد. عصبانیت وزیر خارجه ترکیه و نوع ایستادن وی برای عکس یادگاری نشان از عمق اختلاف‌ها و درگیری‌ها داشت.

حالا قرار است نشست وین 2 با حضور نمایندگان وزرای خارجه آمریکا، روسیه، مصر، ایران، ترکیه، عربستان و فرانسه و نیز فدریکا موگرینی مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا برگزار شود.

نقطه عطف تحولات سیاسی 4 سال گذشته را می‌توان در اجلاس وین 2 دانست که طی آن قرار است نمایندگان تمام کشورهای تأثیر گذار در سوریه برای اولین بار گردهم آمده و به گفت‌وگو برای خروج از این بحران بنشینند.

ایران که زمانی عامل غیر سازنده و ایفای کننده نقش منفی در سوریه نامیده می‌شد، امروز به صورت رسمی از سوی آمریکا، اتحادیه اروپا و روسیه دعوت شده تا در این نشست حضور پیدا کند که این موضوع نشانگر تغییر رویه کشورهای مقابل حکومت سوریه تلقی می‌شود.

آنها مجبور شده‌اند که یک بازیگر مهم و تأثیر گذار را وارد مذاکرات سیاسی کنند تا به نتیجه برسند و این موضوع افق‌های جدیدی از حل و فصل بحران 4 ساله سوریه را نشان می‌دهد که با بیش از 250 هزار کشته و 10 میلیون آواره داخلی و خارجی صفحه سیاهی از تاریخ خاورمیانه را ثبت کرده است.

گزارش از علی حیدری