سناریوهای‌احتمالی واشنگتن در قبال اقدامات روس‌ها

مسکو از چند ماه قبل بر دامنه انتقادهای خود از ائتلاف بین المللی افزوده بود و این ائتلاف را متهم به شکست و پیچیده تر کردن بحران در عراق و سوریه کرده بود تا سرانجام اخیرا برای حمایت از نظام بشار اسد و به درخواست دولت سوریه اقدام به ارسال تجهیزات نظامی به سوریه کند موضوعی که آمریکایی با درک آن اقدام به فشار به بلغارها برای بستن حریم هوایی خود به روی هواپیماهای روسی کردند که البته این ترفند چندان کار ساز نبود.روس ها پس از آن حملات توفانی خود را آغاز کردند.

دامنه اقدامات روسیه به سوریه محدود نشد و آنها با ایجاد ائتلاف چهارجانبه کوشیدند که در عراق نیز با تروریست ها مبارزه کنند.از همین رو ائتلاف چهار جانبه را شکل دادند.گرچه برخی از مقامات روسی اعلام کرده اند که آنچه شکل گرفته است را نمی توان ائتلاف نامید و فقط یک مرکز اطلاعاتی است. سرگئی کور الینکو نماینده روسیه در مرکز اطلاعاتی بغداد گفت: این مرکز را نمی توان ائتلاف نامید زیرا ماموریت اصلی این مرکز کشف مراکز داعش در منطقه است.

وی افزود: این مرکز اطلاعاتی بین المللی است که در بغداد تشکیل شده و ماموریت اساسی آن جمع آوری و تحلیل و بررسی و تبادل اطلاعات جاری درباره وضع در منطقه خاورمیانه در راستای مبارزه با داعش است تا پس از آن این اطلاعات توزیع شود و به هیئت های ستادی در روسیه، عراق، ایران و سوریه برسد.

کور الینکو تاکید کرد: اصل برابری میان چهار طرف یعنی روسیه، ایران، عراق و سوریه رعایت شده است و این کشورها حقوق مساوی در این مرکز اطلاعاتی دارند.ماموریت اساسی که این مرکز به خاطر آن تشکیل شده، کشف مراکز گروهک تروریستی داعش در منطقه است.

وظایف اساسی مرکز اطلاعات چهارجانبه روسیه، عراق، ایران و سوریه شامل جمع آوری، بررسی و تحلیل اطلاعات از اوضاع منطقه خاورمیانه در راستای مبارزه با داعش است.این اطلاعات به دست اندرکاران داده و آنها آن را به ستاد های نیروهای مسلح کشورهای شرکت کننده می دهند.

اداره این مرکز به تناوب میان افسران روسی، سوری، عراقی و ایرانی خواهد بود و هر طرفی سه ماه اداره این مرکز را برعهده دارد.در سه ماه اول عراقی ها این مرکز را اداره خواهند کرد و این بر اساس توافق به عمل آمده میان چهار کشور است.احداث این مرکز اطلاعاتی گامی مهم در بسیج تلاش ها علیه تروریسم بین المللی که در راس آنها داعش قرار دارد محسوب می شود. فعالیت این مرکز شرایط تشکیل کمیته هماهنگ کننده که اساس آن تضمین طرح های عملیاتی مشترک روسی، ایرانی، سوری و عراقی در جنگ علیه داعش است، را فراهم خواهد آورد.

منابع نظامی عراقی از استقرار 24 نظامی روسی با رتبه و درجه های مختلف در داخل ساختمان اطلاعات وابسته به وزارت دفاع عراق در فرودگاه نظامی المثنی بغداد خبر دادند.

این منابع بیان کردند: نظامیان روسی سه نشست متوالی با همتایان عراقی و ایرانی ها و نماینده سفارت سوریه در بغداد یعنی ماجد الحمصی که وابسته نظامی سوری ها در بغداد است، در روز پنجشنبه برگزار کردند. دلیل انتخاب فرودگاه نظامی المثنی به دلیل دور بودن آن از فرودگاه بین المللی بغداد که آمریکایی ها درآن حضور دارند، است.

منابع مذکور با اشاره به بسته شدن راه های فرعی مجاور منتهی به فرودگاه المثنی و منطقه الوشاش افزودند: ماموریت های مرکز جمع آوری و تحلیل اطلاعات درباره گروه های تروریستی در مرحله اول و پس از آن گشت های هوایی شناسایی و عملیات هوایی در مناطق شمال و غرب عراق است.

این منابع بیان کردند: این محل یعنی فرودگاه نظامی المثنی موقت است و به زودی مکان دائمی برای اتاق عملیات ائتلاف چهار جانبه شامل روسیه، عراق، ایران و سوریه برپا می شود.

اما چرا عراق با هر تحرک ضد داعش موافقت می کند باید گفت که به هر حال دو مرکز استان بزرگ عراق یعنی موصل و الرمادی تحت اشغال داعش است.ادامه اشغال این مناطق از سوی داعش علاوه بر اینکه تاثیرات مخربی در نسل آینده مردم این مناطق خواهد داشت و از نظر فرهنگی زیان های جبران ناپذیری نه تنها به عراق بلکه به منطقه با توجه به وجود آمدن نسل تکفیری وارد می کند از جنبه های دیگر نیز برای دولت مرکزی خوشایند نیست.

زیرا علاوه بر اینکه در عرصه نظامی این مناطق می تواند تهدیدی برای مناطق مجاور آن باشد از نظر اقتصادی نیز منابع زیادی را از دولت مرکزی گرفته است به ویژه که عراق در حال حاضر از نظر اقتصادی نیز وضعیت نابسامانی دارد و از بُعد سیاسی نیز ادامه اشغال این مناطق برای دولت مرکزی مطلوب نیست زیرا اقتدار آن را زیر سئوال می برد.

با توجه به این متغیرات طبیعی است که مقامات عراقی هر درخواست کمک نظامی برای مبارزه با داعش که به سوی آنها دراز شود را به گرمی می پذیرند.عراق از نهم ژوئن 2014 که موصل به تسخیر تکفیری ها درآمد همواره اعلام کرده است که نبرد با تروریسم جنگی جهانی است و جامعه بین الملل باید به بغداد در این زمینه کمک کند.

ابراهیم الجعفری همواره جمله معروف خود مبنی بر سرازیر شدن تروریست های از 80 کشور را بر زبان رانده است و حیدر العبادی و دیگر مسئولان عراقی نیز خواستار کمک شده اند.

هنگامی که ائتلاف بین المللی به رهبری آمریکا علیه داعش شکل گرفت، مسئولان عراقی بسیار ذوق زده شدند زیرا تصور می کردند که اوضاع متفاوت خواهد شد و با کمک هوایی این ائتلاف قادر به بازپس گیری مناطق از دست رفته خواهند بود اما روند حوادث و سیر زمان مشخص ساخت که این ائتلاف فقط کاغذی است.

البته نکته ای که مقامات عراقی مدام بر آن تاکید کرده و می کنند عدم نیاز به ورود نیروی زمینی خارجی است و فقط خواستار حملات هوایی هستند.

ائتلاف بین المللی در 19 سپتامبر سال 2014 یعنی به فاصله چهار روز پس از شروع عملیات در سوریه، کار خود را در عراق نیز آغاز کرد.تعداد کشورهای شرکت کننده  در این ائتلاف حدود 63 کشور بودند که به طور مستقیم 12 کشور مشارکت داشتند که شامل آمریکا،انگلیس، آلمان، ایتالیا، لهستان، استونی، اسپانیا، فرانسه، استرالیا، دانمارک و آلبانی هستند و کشورهای دیگر حمایت لجستیکی نظامی یا مالی یا آموزشی و مشورت دهی به نیروهای عراقی انجام دادند.برخی سازمان های جهانی مانند برنامه جهانی غذا و کمیساریای عالی حقوق بشر و یونیسف و اتحادیه عرب نیز برای کمک رسانی انسانی به این ائتلاف پیوسته اند.

ائتلاف بین المللی در سال گذشته حدود 19 هزار سورتی پروازی در هر دو کشور انجام داد که 14 هزار آن به بمباران اهداف از پیش تعیین شده و بقیه به عملیات امداد نظامی و مراقبت هوایی و دیگر امور بود.

اما حاصل این ائتلاف چه بود؟ سقوط الرمادی در عراق و تدمر در سوریه به دست داعش.تکفیری ها شهر تدمر و روستاهای مجاور آن و مناطق جنوبی دیرالزور و مناطقی نزدیک به الحسکه و میادین نفتی مهم در شمال عراق و شرق سوریه را در کنترل خود گرفتند.

این ائتلاف در حد انتظار ظاهر نشد و به همین شکل نیز ماند.معادله تغییر نکرد و داعش با تاکتیک های خاص ادامه داد و تروریست های جدید را جایگزین تروریست های کشته شده و تروریست های خارجی را جایگزین تروریست های بومی کرد.

این ائتلاف نه تنها کاری برای سوریه و عراق نکرد بلکه در عراق هر از گاهی از کمک های این ائتلاف به داعشی ها در محاصره نیروهای مردمی خبر داده می شد.در چنین شرایطی روس ها در سی ام سپتامبر توفان هوایی خود را در سوریه آغاز کردند و متعاقب آن با توجه به موثر بودن این حملات درخواست هایی برای دخالت روسیه علیه تروریسم در عراق افزایش یافت از جمله گردان های سیدالشهداء عراق از دولت حیدر العبادی خواست که از روسیه بخواهد که در جنگ علیه داعش مشارکت کند.

ابو یوسف الخزعلی از مسئولان گردانهای سیدالشهداء تاکید کرد:" دو روز گذشته موثر بودن حملات هوایی روسیه علیه تروریست ها در خاک سوریه را ثابت کرده است. ورود روس‌ها به جنگ علیه داعش تحولی مهم است و بازتاب‌های مهمی در روند عملیات نظامی به دنبال خواهد داشت.

وی افزود: دولت عراق باید همانند دولت سوریه از مسکو بخواهد که حملات هوایی علیه داعش که می تواند در جبهه زمینی نیز موثر واقع شود و نبرد زمینی را به نفع نیروهای عراقی رقم بزند انجام دهد.

الخزعلی افزود: روسیه همپیمان کشورهای خاورمیانه است و حملات آن دردناک و موثر خواهد بود اما ائتلاف بین المللی که از سوی آمریکا رهبری می شود ائتلافی شکست خورده است و حملات موثری انجام نمی دهد بلکه حملات آن بیشتر نمایشی است".

آمریکایی که در طول یکسال گذشته نتوانستند کاری بکنند یا حداقل نخواستند که کاری انجام دهند، تلاش های خود را در الانبار متوقف کردند و گزارش هایی درباره توقف اقدامات آنها برای کمک به بازپس گیری الانبار از سوی رسانه های عراقی مخابره شد.

برخی بر این باورند که آمریکایی ها تصور نمی‌کردند که روس ها با این سرعت وارد عمل شوند از همین رو واکنش های متناقضی انجام دادند.اما برخی دیگر معتقدند که آمریکایی ها خواستار درگیر کردن روس‌ها در عراق و سوریه و دشمن تراشی کردن برای آنها برآمده‌اند تا این گونه تبلیغ کنند که روس ها حامی نظام بشار اسد و منافع ایران هستند و با توجه به جو عمومی منطقه به ویژه کشورهای عربی بتوانند به آنها ضربه بزنند.

برخی دیگر نیز بر این باورند که آمریکایی‌ها با هدف گرفتار کردن روس‌ها در باتلاق سوریه است زیرا به اعتقاد آنها در جبهه هوایی آنها نمی توانند کاری انجام دهند و مجبور به دخالت زمینی خواهند بود که نمی توانند از بحران و گرداب خارج شوند.

به اعتقاد ناظران آمریکایی ها بر این تصورند که گروه های افراطی به جای توجه به غرب و دشمنی با واشنگتن و لندن توجه خود را به سوی شرق معطوف خواهند کرد همانگونه که در دهه نود وجود داشت و گروههای تروریستی اولویت را به جنگ با مسکو خواهند داد.

توماس فریدمن نویسنده آمریکایی در مقاله در واشنگتن پست نوشت:" پوتین چشم بسته به سوریه آمد و هدفش این بود که به ملت روسیه نشان دهد که روسیه همچنان ابرقدرت است.پوتین هم اکنون بالای درخت است و باراک اوباما رئیس جمهوری آمریکا و جان کری وزیر خارجه این کشور باید وی را برای مدتی همان بالا نگه دارد تا به همراه بشار اسد با داعش بجنگد و فقط تماشاگر باشند تا دشمن شماره یک جهان اهل تسنن شود".

البته این گونه تحلیل ها با حوادث و دستاوردهای به دست آمده با گذشت چند روز از جنگ هوایی علیه تروریست ها مغایرت دارد زیرا روس ها، تروریست ها را تارو مار و مجبور به فرار یا مخفی شدن کرده اند.

اما همانطور که گفتیم به اعتقاد تحلیلگران، آمریکایی ها در این رویا هستند که ادامه اقدامات نظامی روس ها و همپیمانی آنها با نظام بشار اسد سبب نفرت در میان کشورهای عربی با حاکمیت سنی می شود و آنها پس از ناکامی روس ها می توانند خود را به ملتهای منطقه نزدیک کنند و از ماجراجویی روس ها بهره برداری به نفع خود کنند و به زعم خود مخالفان میانه رو را روی کار آورند و بشار اسد را ساقط سازند.

اما این یک بُعد ماجراست و در جنبه دیگر ناظران احتمال می دهند که با توجه به هراس آمریکایی ها از موفقیت روس ها آنها به همراه همپیمانان منطقه ای خود به ویژه سعودی ها و ترکیه در راستای تقویت هر چه بیشتر تروریست ها گام بردارند و به طور مثال سلاح های پیشرفته ای به آنها بدهند.

اما تحلیلگران از یک جنبه دیگر نیز به موضوع می نگرند و آن اینکه آمریکا تصمیم به تحویل پرونده سوریه به مسکو و مشارکت دادن آن در عراق داده است تا با یک طرف یعنی روسیه روبرو شود و مجبور به تحرک با طرف های دیگر نشود.روس ها به جای اینکه بخواهند با ایران، حزب الله لبنان، نیروهای مردمی که با آمریکا ضد هستند روبرو باشد با روس ها طرف هستند به ویژه که توان تفاهم با این طرف ها را ندارد.

از این منظر به اعتقاد تحلیلگران و ناظران امور این به نفع آمریکایی هاست تا هم توان نظامی خود را هدر ندهند و هم روسیه را درگیر بحران کنند.

اما با تمامی این تفاسیر نمی توان انتظار داشت که آمریکایی ها از سوریه و عراق چشم پوشی کنند و آن را به طور کامل به روس ها واگذار کنند در واقع شاید بتوان گفت که در سوریه هدف روس ها و آمریکایی ها گرفتن امتیازهای بیشتر برای همپیمانان خود در چانه زنی های سیاسی باشد و در عراق نیز آمریکایی ها به دنبال مشارکت دادن بیشتر سنی ها در قدرت و به تصویب رساندن قانون گارد ملی و دیگر اقدامات که به تجزیه آن کمک می کند باشد.

روس ها که در زمان اتحادجماهیر شوروی روابط قوی با عراق داشته اند نیز بدشان نمی آید که نفوذ خود را در این کشور تقویت کنند.

اما در داخل آمریکا طی روزهای گذشته جمهوری خواهان فشار مضاعفی به باراک اوباما وارد کرده اند و عملکرد ضعیف وی را عامل افول نقش آمریکا در خاورمیانه دانسته اند و این اقدام روسیه را به مثابه پیروزی برای مسکو و به اصطلاح وارد کردن توپ به درون دروازه آمریکا می دانند.

روس ها با قدرت وارد عمل شده اند و واشنگتن هم کاری نتوانسته است انجام بدهد و فقط تماشاگر بوده است آنهم در برابر قدرتی که در برابر آمریکایی ها برای مدتها حرفی برای گفتن نداشته است.

در حال حاضر آمریکایی ها به دنبال مذاکرات سیاسی با روس ها هستند و آشفتگی موضع گیری آمریکایی ها نیز گواه این مدعاست.

ناظران بر این باورند که مواضع غرب با روسیه در قبال بحران سوریه و عراق  بیش از آنکه در تضاد باشد جنبه اشتراک دارد.آنها بر جنگ با تروریسم و نابودی داعش متفق القول هستند و نگران سرازیر آوارگان به اروپا هستند و می ترسند که شبکه های تروریستی جدیدی شکل گیرد که امنیت منطقه را از بین ببرد.

اما آنچه در پایان می توان گفت این است که روس ها به دنبال قدرت نمایی و بسط نفوذ در عرصه بین المللی، آمریکایی ها به دنبال تضعیف روسیه و یا حد الامکان ممانعت از موفقیت اقدامات آن، نظام سوریه به دنبال بهره گیری از کمک همپیمان برای تثبیت جایگاه خود در قبال تروریسم و عراق به دنبال کمک برای بیرون کردن تکفیری ها و بازگردانیدن حاکمیت خود به سراسر این کشور هستند و اینکه تحقق این اهداف تا چه اندازه محقق می شود به گذشت زمان و ایام بستگی دارد.