حماسه جاويد
روز نوزدهم دي ماه، يادآور حماسه بزرگ و با شکوهي است که برگ ديگري از کتاب زرين انقلاب اسلامي را رقم زد. 19 دي سالروز قيام خونين مردم قم است؛ همان روزي که در تاريکي استبداد و ستم روزنه ها را به سوي روشنايي گشود و روند انقلاب را به گونه اي شکل داد که طومار دو هزار و پانصد ساله نظام شاهنشاهي در مدت زمان کوتاهي در هم پيچيده شود. اين روز بزرگ و به ياد ماندني را گرامي مي داريم و بر شهيدان و ايثار گران اين حماسه جاويد درود مي فرستيم .
شهر قيام و انقلاب
شهر مقدس قم در تاريخ انقلاب همواره به عنوان پايگاه اصلي و سازمان دهنده قيام و مبارزه عليه نظام ستم شاهي به شمار مي رفته است. وجود حوزه علميه و روحانيت متمرکز دراين شهرنيزدراين مهم تاثير بسزايي داشته است. آغاز مبارزه و شکل گيري آن و نيز رهبري مردم توسط حضرت امام خميني (ره) در همين شهر صورت پذيرفت. پس از قيام خونين 15 خرداد 42 نام قم به عنوان مرکز اصلي و هدايت کننده مبارزات بر سر زبان ها افتاد و پس از چهارده سال، قيام 19 دي 56 که آن را «جرقه انقلاب»(1) نيز ناميده اند بار ديگر موجب قيامي همگاني و مبارزاتي گسترده شد.
ذخيره الهي
مقام معظم رهبري درباره جايگاه شهر قم در پيروزي انقلاب اسلامي مي فرمايد: «براي ساختن يک بنا، اول بايد پايه هاي محکم آن را کار گذاشت. هر چه بنا بزرگ تر و سنگين تر و ماندگارتر باشد، پايه هاي آن محکم تر و قوي تر و شکست ناپذيرتر خواهد بود. اگر ما مبارزه ملت ايران را که به طور عمومي و تعيين کننده، از سال پنجاه و شش آغاز شد به يک بناي رفيع و مستحکم تشبيه کنيم، پايه هاي قوي و شکست ناپذير و ماندگارِ اين بناي مستحکم، در قم نشانده و کار گذاشته شد. قم يک ذخيره الهي براي اسلام بود.»(2)
جرقه قيام
در روز هفدهم دي ماه سال 56 مقاله اي با عنوان «استعمار سرخ و سياه»، با امضاي احمد رشيدي مطلق در روزنامه اطلاعات درج گرديد. نويسنده اين مقاله، که در سالروز کشف حجاب به چاپ رسيد، به حضرت امام خميني (ره) اهانت کرده بود. با اين که براي اولين بار نبود که عوامل نظام به حضرت امام (ره) اهانت مي کردند و اين بار حتي اهانت به طور صريح صورت نگرفته بود، امّا جرقه اي در شهر مقدس قم زده شد که به قيامي خونين و تاريخ ساز مبدل گرديد. اين مقاله احساسات و عواطف مردم را نسبت به رهبر و مقتدايشان - که در تبعيد به سر مي برد - برانگيخت و خشم و انزجار عمومي از نظام را به همراه داشت.(3)
لقب امام خميني(ره)
از عواملي که در شکل گيري قيام نوزده دي و تسريع شکل گيري انقلاب نقش مهمي داشت، شهادت فرزند گران قدر امام بود. شهادت سيد مصطفي خميني (ره) موجي از انزجار و نفرت را نسبت به نظام در بين مردم برانگيخت ؛ چرا که آن را اقدامي از سوي نظام و به دستور شاه مي دانستند. به همين دليل مجالس گرامي داشت حاج آقا مصطفي به صحنه هاي مبارزه عليه نظام و حمايت از امام تبديل مي شد. در همين محافل بود که مردم به پاس مجاهدت ها و رنج هايي که رهبرشان متحمل گرديده بود، به او لقب «امام» دادند. پيام ها و سخنان امام (ره) در آن ايام شعله هاي انقلاب را فروزان تر و مردم را بيدارتر نمود. نظام که از روي آوردن همه جانبه مردم به رهبرشان خشمگين شده بود در اقدامي عجولانه، با چاپ مقاله اي توهين آميز شخصيت حضرت امام (ره) را زير سؤال برد.(4)
اين اقدام تاوان سختي براي نظام به همراه داشت و به قيام بزرگي عليه حکومت جور انجاميد.
نويسنده مقاله
نويسنده مقاله اهانت آميز «ارتجاع سرخ وسياه» در روزنامه اطلاعات که خشم و انزجار عمومي مردم را بر انگيخت «رشيدي مطلق» معرفي شده بود. درباره اين نويسنده حرف هاي فراواني به ميان آمده است. ولي آنچه از اسناد و مدارک و اعترافات کارگزاران نظام پليد پهلوي بر مي آيد، اين است که شاه در چاپ آن نقش اساسي داشته است. محافل مطبوعاتي آن را به داريوش همايون، وزير اطلاعات وقت نسبت مي دهند. وي در خاطرات خود مي گويد: «مقاله از وزارت دربار سرچشمه مي گرفت. اين مطلب که شاه روايت اوليه مقاله را نپسنديد و گفت بايد تندتر بشود، درست است».(5)
شعله هاي قيام
اولين حرکت اعتراض آميزدربرابرانتشارمقاله موهن در روزنامه اطلاعات،توسط روحانيت ومردم قم،فرداي انتشار آن يعني روز هيجدهم دي ماه شکل گرفت. در اين روز دروس حوزه تعطيل شدومراجع نيز درس خودراتعطيل نمودند. پس از آن بازار قم هم به حوزه ملحق گرديد ومردم به همراه علما و روحانيان به منزل مراجع مي رفتندوآمادگي خودرابراي اقدام عليه اين حرمت شکني اعلام مي نمودند .مراجع هم با سخنان خود، ضمن آرام ساختن مردم وروحانيت وتسلي دادن به آنها،علاوه برمحکوم ساختن نظام در اين اقدام توهين آميز بر ادامه مبارزه واعتراض ها تاکيد نمودند.(6)
سخنان آيت الله گلپايگاني (ره)
مردم و علما صبح روز هجدهم دي ماه به سمت منزل آيت الله گلپايگاني حرکت کردند. خيلي زود محوطه دروني و بيروني منزل ايشان از جمعيت پر شد. آيت اللّه گلپايگاني با چهره اي غمگين و افسرده وارد مي شوند. پس از اين که ايشان آيه استرجاع (انا لله و انا اليه راجعون) را مي خواند بغض مردم مي ترکد وصداي گريه از هر سو بلند مي شود .آيت اللّه گلپايگاني ادامه مي دهند: «ما هم از وارد شدن اين ضايعه بزرگ بر جامعه روحانيت و بر فقه و اجتهاد خبردار شديم. اين ها اشتباه مي کنند ؛ اين ها فکر نکنند، ما ديگر سکوت کرده ايم و چيزي نخواهيم گفت و دست بر مي داريم. اين ها بايد بدانند که اگر سر نيزه را حتي به زير گلوي ما بگذارند، ما حرفمان را مي زنيم».(7)
ديدار با علما
صبح روز نوزدهم دي ماه 1356 ( برابر با بيست و نهم محرم 1398)، با تعطيل شدن بازار قم در حمايت از حوزه و محکوم کردن اقدام نظام و نيز ادامه تعطيلي دروس حوزه، جمعيت زيادي در مسجد اعظم گرد آمدند. رفتن به منازل آيات پي گرفته شد و به ترتيب آقايان آيت الله ميرزا هاشم آملي، علامه طباطبائي، آيت الله وحيد خراساني و آيت الله مکارم شيرازي براي مردم سخنراني و از حضرت امام خميني (ره) حمايت نمودند.(8)
فريادهاي خاموش
در بعد از ظهر نوزدهم دي ماه 56 آيت الله نوري همداني سخنراني کردند. مردم پس از سخنان ايشان آرام و بي سر و صدا به طرف منزل آيت الله مشکيني به راه افتادند. جمعيتي بيش از ده هزار نفر که در آن ايام خفقان و اضطراب جمعيت بسيار زيادي بود، با عزمي راسخ و اراده اي پولادين بر آن بودند تا قدرت پوشالي نظام شاهنشاهي را در زير گام هاي استوارشان خرد کنند. مردم به توصيه آيات و مراجع، آرام راهپيمايي مي کردند و فريادها در حنجره ها به دنبال راه گريزي مي گشت. بعدها سخنرانان مذهبي از اين سکوت بهره برده، رژيم را آماج حملات خود قرار دادند که چرا به روي مردمي که حتي شعار نمي دانند آتش گشود.(9)
آغاز درگيري
ساعت حدود 30:4 بعد از ظهر نوزده دي، مأموران شهرباني و ساواک که در يکي از ميادين قم راه مردم را سد کرده بودند به دنبال يک برنامه ساختگي، با شکستن شيشه بانک به سوي مردم بي دفاع که حتي شعار هم نمي دانند، آتش گشودند. مردم نيز که ترسي به دل نداشتند با چوب و پرتاب سنگ، در برابر تير و گلوله شجاعانه مقاومت کردند. با مشاهده اولين شهيد، خشم و نفرت مردم نسبت به نظام بيش از پيش شد و ترس و وحشت از دل ها رخت بر بست . جمعيت با شعار «اللّه اکبر» و «لا اله الا اللّه» و با در دست داشتن سنگ و چوب به سوي عمّال شاه سرازير شد و درگيري به اوج خود رسيد.(10)
غروب غم انگيز
غروب روز نوزدهم دي ماه، شفقْ سرخ و گلگون بود و فضاي شهر پر از غم و غربت شده بود. همه جا پر از مأموران شهرباني بود و تظاهر کنندگان پراکنده شده بودند. تنها چيزي که در منطقه درگيري به چشم مي خورد عبا، عمامه و کفش هايي بود که از روحانيان و مردم به جا مانده و آغشته به خون بود. مردم به خيابان هاي اطراف رفته، اين شعار را سر مي دادند «از جان خود گذشتيم، با خون خود نوشتيم، يا مرگ يا خميني». اين شعار زيبا در پايان آن روز غم انگيز، عشق بي کران مردم را به رهبر محبوب خويش نشان مي داد.
شهدا و مجروحين نوزده دي
در مورد شهدا و مجروحان قيام 19 دي آمار دقيقي در دست نيست .آن گونه که از گفته ها و نوشته هاي شاهدان عيني برداشت مي شود خيلي از مجروحان از ترس ساواک به بيمارستان مراجعه نکرده بودند؛ زيرا در آن زمان، ساواک،تظاهر کنندگان زخمي را با زنجير به تخت بيمارستان مي بست تا پس از بهبودي آنها را به ساواک منتقل نمايند. در مورد شهدا نيز غير از چند نفر که به طور يقين در آن روز به شهادت رسيده اند سخن از شهيد ديگري به ميان نيامده است. البته احتمال اين که خانواده شماري از شهدا از ترس ساواک شهداي خود را مخفيانه به خاک سپرده باشند، ضعيف نيست. به هر تقدير شمار مجروحان بسيار زياد بود، اما تنها نام پنج شهيد به ثبت رسيده است که سه تن از آنان طلبه، يک نفر جوان و ديگري نوجواني سيزده ساله است.(11)
حضور همه اقشار
ويژگي خاص قيام نوزده دي شرکت و همکاري همه اقشارمردم بود. اين قيام نيز همچون هميشه با رهبري روحانيت شکل گرفت، اما اگر حمايت و پيوستن مردم به روحانيت نبود، به پيروزي نمي رسيد. پس از اين که علما دروس حوزه را تعطيل کردند، اقشار مختلف مردم نيز به آنان پيوستند. بازاريان با تعطيل کردن بازار قم، نقش عمده اي در اعتراض به اقدامات نظام داشتند. مردم نيز پيرو جوان وارد صحنه مبارزه شدند و در حمايت از امام خميني(ره) و روحانيت با علما و طلاب همراهي کردند.(12)
واکنش مطبوعات و رسانه ها
مطبوعات و رسانه هاي آن زمان ابتدا با قضيه 19 دي بسيار گذرا برخورد کرده، آن را تحقير نمودند. آنها تلاش کردند که قيام را بسيار کوچک جلوه دهند و وانمود کنند که هيچ اتفاقي رخ نداده است. همچنين تظاهر کنندگان را مشتي افراد معلوم الحال لقب دادند که از اين شهر به آن شهر در حال ترددند. «سرکوب اغتشاش قم» تعبيري بود که در رسانه ها درباره قيام به کار برده شد. ولي پس از آن از تيترهايي نظير: «تظاهرات قم به خاک و خون کشيده شد» استفاده کردند و اين، نشان مي داد که در رسانه ها، افکار روشن و طرف دار حضرت امام(ره) و انقلاب، يافت مي شود. به هر حال اين قيام بر روند انقلاب تأثير بسيار گذاشت و سانسورهاي خبري و تحقيرها نتوانست جلو قيام و انتشار خبر آن را در سراسر کشور بگيرد.(13)
فريادي که آسمان ايران را شکافت
مقام معظم رهبري مدظله عالي در زمان رياست جمهوري خود در سال روز قيام 19 دي پيامي صادر کردند که بخشي از آن چنين است: «نوزدهم دي ماه يادآور قهرماني هاي مردم ايثارگر قم، شهر قيام و شهادت، و روز آغاز مبارزه قاطع و مستمر امت اسلامي با رژيم منحوس پادشاهي است. در نوزدهم دي ماه هزار و سيصد و پنجاه و شش و در اوج قدرت رژيم شيطاني پهلوي، در روزهايي که استبدادِ به جنون کشيده شاه خائن ،کار عمال و کارگزاران رژيم را به گستاخي و وقاحت کشانده و اختناقِ حاکم همه فريادهاي ملت محروم و دربند را در سينه خفه کرده بود يک باره فرياد پرخروش و هماهنگ مردم قم آسمان ايران را شکافت و خواب دژخيمان پهلوي را بر آشفت. مقاله توهين آميزي که به دستور شاه خائن عليه امير مستضعفان و مرجع شيعيان جهان به چاپ رسيده بود، همچون جرقه اي باروتِ خشم مردم مسلمان قم را منفجر ساخت. رژيم نامردمي حاکم نيز بنا به ماهيت ضد خدايي و ضد خلقي خويش دستور داد تا مزدورانش به روي مردم بي دفاع آتش گشودند و خون پاک و مطهر مسلمانان مبارز را به زمين ريختند. قيام دليرانه مردم قم نقطه شروع مبارزه اي بي امان بود که تا لحظه سقوط حکومت رجّالگان رژيم پهلوي ادامه يافت و پس از آن نيز تا امروز در جبهه هاي داخلي و خارجي ادامه دارد و خواهد داشت».(14)
آثار و نتايج قيام 19 دي
قيام 19 دي با مظلوميت شهدا و حرکت روحانيت و مردم به بار نشست و حرکت ساز شد. پيام حضرت امام (ره) روح تازه اي در کالبد مجروح ملت دميد و انقلابْ آهنگ و شتاب تازه اي به خود گرفت. مبارزه عليه رژيم طاغوت شکل همه جانبه اي پيدا کرد و خون تازه اي در رگ نهضت جوشيدن گرفت. به دنبال قيام 19 دي، نهضت به شهرهاي ديگر کشيده شد و حماسه چهلم ها شکل گرفت. تبريز، يزد، جهرم، تهران، مشهد و شهرهاي ديگر کشور شاهد قيام هايي خونين در گرامي داشت شهدا بودند. ابتدا تبريز در چهلم شهداي قم به خاک و خون کشيده شد و پس از آن شهرهاي ديگر به همين ترتيب شاهد حماسه هايي جاويد بودند. حماسه چهلم ها نهضت را به ثمر رساند و با بازگشت امام خميني (ره) به کشور به پيروزي انقلاب اسلامي انجاميد. 19 دي نقطه عطفي در نهضت اسلامي مردم به رهبري امام خميني(ره) بود که مشعل انقلاب را شعله ور ساخت و پيروزي عليه حکومت طاغوت را به ارمغان آورد.(15)
تاثير قيام بر نظام طاغوت
نظام شاهنشاهي تا پيش از قيام مردم در 19 دي، مسئله مبارزه و خشم و نفرت مردم از حکومت طاغوت را جدّي تلقي نمي کرد. فراگير شدن نهضت و قيام هاي پي در پي، پايه هاي کاخ و بيداد ستم شاهي را به لرزه در آورد و نظام دريافت که در معرض خطر جدّي نابودي قرار دارد. لذا تمام توان خود را براي سرکوب مبارزات و قيام ها به کار گرفت. اما در اين کار توفيقي به دست نياورد ؛ چرا که خون شهدا و روحي که امام (ره) در ملت دميد کار خود را کرده بود و هيچ سدي نمي توانست سيل خروشان نهضت را تاب بياورد. نظام با تمام قدرت به ميدان آمد و روحانيت و مردم نيز به رهبري امام (ره) و با توکل به خداي متعال، به مقابله با حکومت پرداختند.(16)
رسالت نسل نوزده دي
امروز نسل نوزده دي رسالت و وظيفه اي بس سنگين و مهم بر دوش دارد. اين نسل علاوه بر درک دوران مبارزه و جهاد عليه طاغوت، آفريننده زيباترين جلوه هاي ايثار و فدا کاري در هشت سال دفاع مقدس بوده و علاوه بر آن مديريت و گردش امور اجرائي نظام را از آغازين روزهاي پيدايش حکومت اسلامي بر عهده داشته است. انتقال روحيه و انگيزه هاي مبارزاتي و اعتقادي که باعث آفرينش قيام 19 دي و پيروزي انقلاب گرديد، به نسل امروز و جوانان نسل سوم، اصلي ترين و مهم ترين وظيفه نسل 19 دي مي باشد. بي شک بقاي آينده نظام اسلامي در گرو انتقال تاريخ پر شکوه گذشته انقلاب به نسل آينده است.(17)
مژده فتح
نوزده دي ماه در ميان روزهاي انقلاب همچون خورشيدي در آسمان نيلگون مي درخشد؛ خورشيدي که در فصل سرما نهضت را گرمايي دوباره بخشيد و اميد به فتح را در دل ها زنده کرد. نوزدهم دي ماه جاري شدن آيه «اِنّا فَتَحْنا لَکَ فَتْحَا مُبينا»(18) بر لب هاي تفتيده انقلاب بود. قيام 19 دي، در ماه محرم، ماه پيروزي خون بر شمشير، مژده فتح ديگري را براي اسلام به ارمغان آورد. درخت سرخ انقلاب جوانه زد و شکوفه هاي استقلال و آزادي سبز شد تا در بهمن 57 به بار بنشيند. اينک سالروز آن حماسه هاست و امروز ياد آور جلوه هاي ايثار و شهادت است. نوزده دي ماه يادآور تکبيرهايي است که در برابر شليک هر گلوله، فضاي کفرآلود آن زمان را مي شکافت و چون تيري بر قلب طاغوت مي نشست. ياد شهداي مظلوم و گلگون کفن قيام 19 دي و تمامي شهداي اسلام و انقلاب را گرامي مي داريم و خالصانه ترين درودها را به روان پاکشان تقديم مي کنيم.
پي نوشت:
1. ر.ک: هفته نامه نوزده دي، ويژه نامه 18/10/79 و حماسه نوزده دي، ص23.
2. حديث ولايت، ج3، ص126.
3. ر.ک: هفته نامه نوزده دي ويژه نامه، 18/10/79.
4. ر.ک: حماسه نوزده دي، ص16.
5. ر.ک: هفته نامه نوزده دي، 18/10/79.
6. ر.ک: حماسه نوزده دي، صص77 و 78 - ويژه نامه نوزده دي، ص2.
7. همان.
8. ر.ک: حماسه نوزده دي، صص 77 و 78 - ويژه نامه نوزده دي، ص2.
9. ر.ک: حماسه نوزده دي، ص93 و 94.
10. همان، ص95.
11. ر.ک: حماسه نوزده دي، صص61 و 159.
12. همان، ص18.
13. همان، صص 47 و 146.
14. پيام مقام معظم رهبري در 19/10/1360.
15. هفته نامه نوزده دي، ويژه نامه 18/10/79.
16. ر.ک: حماسه نوزده دي، مقدمه.
17. هفته نامه نوزده دي، 18/10/79.
18. فتح، آيه 1.
منبع : www.hawzah.net پديد آورنده : محمد تقي عارفيان
روز نوزدهم دي ماه، يادآور حماسه بزرگ و با شکوهي است که برگ ديگري از کتاب زرين انقلاب اسلامي را رقم زد. 19 دي سالروز قيام خونين مردم قم است؛ همان روزي که در تاريکي استبداد و ستم روزنه ها را به سوي روشنايي گشود و روند انقلاب را به گونه اي شکل داد که طومار دو هزار و پانصد ساله نظام شاهنشاهي در مدت زمان کوتاهي در هم پيچيده شود. اين روز بزرگ و به ياد ماندني را گرامي مي داريم و بر شهيدان و ايثار گران اين حماسه جاويد درود مي فرستيم .
شهر قيام و انقلاب
شهر مقدس قم در تاريخ انقلاب همواره به عنوان پايگاه اصلي و سازمان دهنده قيام و مبارزه عليه نظام ستم شاهي به شمار مي رفته است. وجود حوزه علميه و روحانيت متمرکز دراين شهرنيزدراين مهم تاثير بسزايي داشته است. آغاز مبارزه و شکل گيري آن و نيز رهبري مردم توسط حضرت امام خميني (ره) در همين شهر صورت پذيرفت. پس از قيام خونين 15 خرداد 42 نام قم به عنوان مرکز اصلي و هدايت کننده مبارزات بر سر زبان ها افتاد و پس از چهارده سال، قيام 19 دي 56 که آن را «جرقه انقلاب»(1) نيز ناميده اند بار ديگر موجب قيامي همگاني و مبارزاتي گسترده شد.
ذخيره الهي
مقام معظم رهبري درباره جايگاه شهر قم در پيروزي انقلاب اسلامي مي فرمايد: «براي ساختن يک بنا، اول بايد پايه هاي محکم آن را کار گذاشت. هر چه بنا بزرگ تر و سنگين تر و ماندگارتر باشد، پايه هاي آن محکم تر و قوي تر و شکست ناپذيرتر خواهد بود. اگر ما مبارزه ملت ايران را که به طور عمومي و تعيين کننده، از سال پنجاه و شش آغاز شد به يک بناي رفيع و مستحکم تشبيه کنيم، پايه هاي قوي و شکست ناپذير و ماندگارِ اين بناي مستحکم، در قم نشانده و کار گذاشته شد. قم يک ذخيره الهي براي اسلام بود.»(2)
جرقه قيام
در روز هفدهم دي ماه سال 56 مقاله اي با عنوان «استعمار سرخ و سياه»، با امضاي احمد رشيدي مطلق در روزنامه اطلاعات درج گرديد. نويسنده اين مقاله، که در سالروز کشف حجاب به چاپ رسيد، به حضرت امام خميني (ره) اهانت کرده بود. با اين که براي اولين بار نبود که عوامل نظام به حضرت امام (ره) اهانت مي کردند و اين بار حتي اهانت به طور صريح صورت نگرفته بود، امّا جرقه اي در شهر مقدس قم زده شد که به قيامي خونين و تاريخ ساز مبدل گرديد. اين مقاله احساسات و عواطف مردم را نسبت به رهبر و مقتدايشان - که در تبعيد به سر مي برد - برانگيخت و خشم و انزجار عمومي از نظام را به همراه داشت.(3)
لقب امام خميني(ره)
از عواملي که در شکل گيري قيام نوزده دي و تسريع شکل گيري انقلاب نقش مهمي داشت، شهادت فرزند گران قدر امام بود. شهادت سيد مصطفي خميني (ره) موجي از انزجار و نفرت را نسبت به نظام در بين مردم برانگيخت ؛ چرا که آن را اقدامي از سوي نظام و به دستور شاه مي دانستند. به همين دليل مجالس گرامي داشت حاج آقا مصطفي به صحنه هاي مبارزه عليه نظام و حمايت از امام تبديل مي شد. در همين محافل بود که مردم به پاس مجاهدت ها و رنج هايي که رهبرشان متحمل گرديده بود، به او لقب «امام» دادند. پيام ها و سخنان امام (ره) در آن ايام شعله هاي انقلاب را فروزان تر و مردم را بيدارتر نمود. نظام که از روي آوردن همه جانبه مردم به رهبرشان خشمگين شده بود در اقدامي عجولانه، با چاپ مقاله اي توهين آميز شخصيت حضرت امام (ره) را زير سؤال برد.(4)
اين اقدام تاوان سختي براي نظام به همراه داشت و به قيام بزرگي عليه حکومت جور انجاميد.
نويسنده مقاله
نويسنده مقاله اهانت آميز «ارتجاع سرخ وسياه» در روزنامه اطلاعات که خشم و انزجار عمومي مردم را بر انگيخت «رشيدي مطلق» معرفي شده بود. درباره اين نويسنده حرف هاي فراواني به ميان آمده است. ولي آنچه از اسناد و مدارک و اعترافات کارگزاران نظام پليد پهلوي بر مي آيد، اين است که شاه در چاپ آن نقش اساسي داشته است. محافل مطبوعاتي آن را به داريوش همايون، وزير اطلاعات وقت نسبت مي دهند. وي در خاطرات خود مي گويد: «مقاله از وزارت دربار سرچشمه مي گرفت. اين مطلب که شاه روايت اوليه مقاله را نپسنديد و گفت بايد تندتر بشود، درست است».(5)
شعله هاي قيام
اولين حرکت اعتراض آميزدربرابرانتشارمقاله موهن در روزنامه اطلاعات،توسط روحانيت ومردم قم،فرداي انتشار آن يعني روز هيجدهم دي ماه شکل گرفت. در اين روز دروس حوزه تعطيل شدومراجع نيز درس خودراتعطيل نمودند. پس از آن بازار قم هم به حوزه ملحق گرديد ومردم به همراه علما و روحانيان به منزل مراجع مي رفتندوآمادگي خودرابراي اقدام عليه اين حرمت شکني اعلام مي نمودند .مراجع هم با سخنان خود، ضمن آرام ساختن مردم وروحانيت وتسلي دادن به آنها،علاوه برمحکوم ساختن نظام در اين اقدام توهين آميز بر ادامه مبارزه واعتراض ها تاکيد نمودند.(6)
سخنان آيت الله گلپايگاني (ره)
مردم و علما صبح روز هجدهم دي ماه به سمت منزل آيت الله گلپايگاني حرکت کردند. خيلي زود محوطه دروني و بيروني منزل ايشان از جمعيت پر شد. آيت اللّه گلپايگاني با چهره اي غمگين و افسرده وارد مي شوند. پس از اين که ايشان آيه استرجاع (انا لله و انا اليه راجعون) را مي خواند بغض مردم مي ترکد وصداي گريه از هر سو بلند مي شود .آيت اللّه گلپايگاني ادامه مي دهند: «ما هم از وارد شدن اين ضايعه بزرگ بر جامعه روحانيت و بر فقه و اجتهاد خبردار شديم. اين ها اشتباه مي کنند ؛ اين ها فکر نکنند، ما ديگر سکوت کرده ايم و چيزي نخواهيم گفت و دست بر مي داريم. اين ها بايد بدانند که اگر سر نيزه را حتي به زير گلوي ما بگذارند، ما حرفمان را مي زنيم».(7)
ديدار با علما
صبح روز نوزدهم دي ماه 1356 ( برابر با بيست و نهم محرم 1398)، با تعطيل شدن بازار قم در حمايت از حوزه و محکوم کردن اقدام نظام و نيز ادامه تعطيلي دروس حوزه، جمعيت زيادي در مسجد اعظم گرد آمدند. رفتن به منازل آيات پي گرفته شد و به ترتيب آقايان آيت الله ميرزا هاشم آملي، علامه طباطبائي، آيت الله وحيد خراساني و آيت الله مکارم شيرازي براي مردم سخنراني و از حضرت امام خميني (ره) حمايت نمودند.(8)
فريادهاي خاموش
در بعد از ظهر نوزدهم دي ماه 56 آيت الله نوري همداني سخنراني کردند. مردم پس از سخنان ايشان آرام و بي سر و صدا به طرف منزل آيت الله مشکيني به راه افتادند. جمعيتي بيش از ده هزار نفر که در آن ايام خفقان و اضطراب جمعيت بسيار زيادي بود، با عزمي راسخ و اراده اي پولادين بر آن بودند تا قدرت پوشالي نظام شاهنشاهي را در زير گام هاي استوارشان خرد کنند. مردم به توصيه آيات و مراجع، آرام راهپيمايي مي کردند و فريادها در حنجره ها به دنبال راه گريزي مي گشت. بعدها سخنرانان مذهبي از اين سکوت بهره برده، رژيم را آماج حملات خود قرار دادند که چرا به روي مردمي که حتي شعار نمي دانند آتش گشود.(9)
آغاز درگيري
ساعت حدود 30:4 بعد از ظهر نوزده دي، مأموران شهرباني و ساواک که در يکي از ميادين قم راه مردم را سد کرده بودند به دنبال يک برنامه ساختگي، با شکستن شيشه بانک به سوي مردم بي دفاع که حتي شعار هم نمي دانند، آتش گشودند. مردم نيز که ترسي به دل نداشتند با چوب و پرتاب سنگ، در برابر تير و گلوله شجاعانه مقاومت کردند. با مشاهده اولين شهيد، خشم و نفرت مردم نسبت به نظام بيش از پيش شد و ترس و وحشت از دل ها رخت بر بست . جمعيت با شعار «اللّه اکبر» و «لا اله الا اللّه» و با در دست داشتن سنگ و چوب به سوي عمّال شاه سرازير شد و درگيري به اوج خود رسيد.(10)
غروب غم انگيز
غروب روز نوزدهم دي ماه، شفقْ سرخ و گلگون بود و فضاي شهر پر از غم و غربت شده بود. همه جا پر از مأموران شهرباني بود و تظاهر کنندگان پراکنده شده بودند. تنها چيزي که در منطقه درگيري به چشم مي خورد عبا، عمامه و کفش هايي بود که از روحانيان و مردم به جا مانده و آغشته به خون بود. مردم به خيابان هاي اطراف رفته، اين شعار را سر مي دادند «از جان خود گذشتيم، با خون خود نوشتيم، يا مرگ يا خميني». اين شعار زيبا در پايان آن روز غم انگيز، عشق بي کران مردم را به رهبر محبوب خويش نشان مي داد.
شهدا و مجروحين نوزده دي
در مورد شهدا و مجروحان قيام 19 دي آمار دقيقي در دست نيست .آن گونه که از گفته ها و نوشته هاي شاهدان عيني برداشت مي شود خيلي از مجروحان از ترس ساواک به بيمارستان مراجعه نکرده بودند؛ زيرا در آن زمان، ساواک،تظاهر کنندگان زخمي را با زنجير به تخت بيمارستان مي بست تا پس از بهبودي آنها را به ساواک منتقل نمايند. در مورد شهدا نيز غير از چند نفر که به طور يقين در آن روز به شهادت رسيده اند سخن از شهيد ديگري به ميان نيامده است. البته احتمال اين که خانواده شماري از شهدا از ترس ساواک شهداي خود را مخفيانه به خاک سپرده باشند، ضعيف نيست. به هر تقدير شمار مجروحان بسيار زياد بود، اما تنها نام پنج شهيد به ثبت رسيده است که سه تن از آنان طلبه، يک نفر جوان و ديگري نوجواني سيزده ساله است.(11)
حضور همه اقشار
ويژگي خاص قيام نوزده دي شرکت و همکاري همه اقشارمردم بود. اين قيام نيز همچون هميشه با رهبري روحانيت شکل گرفت، اما اگر حمايت و پيوستن مردم به روحانيت نبود، به پيروزي نمي رسيد. پس از اين که علما دروس حوزه را تعطيل کردند، اقشار مختلف مردم نيز به آنان پيوستند. بازاريان با تعطيل کردن بازار قم، نقش عمده اي در اعتراض به اقدامات نظام داشتند. مردم نيز پيرو جوان وارد صحنه مبارزه شدند و در حمايت از امام خميني(ره) و روحانيت با علما و طلاب همراهي کردند.(12)
واکنش مطبوعات و رسانه ها
مطبوعات و رسانه هاي آن زمان ابتدا با قضيه 19 دي بسيار گذرا برخورد کرده، آن را تحقير نمودند. آنها تلاش کردند که قيام را بسيار کوچک جلوه دهند و وانمود کنند که هيچ اتفاقي رخ نداده است. همچنين تظاهر کنندگان را مشتي افراد معلوم الحال لقب دادند که از اين شهر به آن شهر در حال ترددند. «سرکوب اغتشاش قم» تعبيري بود که در رسانه ها درباره قيام به کار برده شد. ولي پس از آن از تيترهايي نظير: «تظاهرات قم به خاک و خون کشيده شد» استفاده کردند و اين، نشان مي داد که در رسانه ها، افکار روشن و طرف دار حضرت امام(ره) و انقلاب، يافت مي شود. به هر حال اين قيام بر روند انقلاب تأثير بسيار گذاشت و سانسورهاي خبري و تحقيرها نتوانست جلو قيام و انتشار خبر آن را در سراسر کشور بگيرد.(13)
فريادي که آسمان ايران را شکافت
مقام معظم رهبري مدظله عالي در زمان رياست جمهوري خود در سال روز قيام 19 دي پيامي صادر کردند که بخشي از آن چنين است: «نوزدهم دي ماه يادآور قهرماني هاي مردم ايثارگر قم، شهر قيام و شهادت، و روز آغاز مبارزه قاطع و مستمر امت اسلامي با رژيم منحوس پادشاهي است. در نوزدهم دي ماه هزار و سيصد و پنجاه و شش و در اوج قدرت رژيم شيطاني پهلوي، در روزهايي که استبدادِ به جنون کشيده شاه خائن ،کار عمال و کارگزاران رژيم را به گستاخي و وقاحت کشانده و اختناقِ حاکم همه فريادهاي ملت محروم و دربند را در سينه خفه کرده بود يک باره فرياد پرخروش و هماهنگ مردم قم آسمان ايران را شکافت و خواب دژخيمان پهلوي را بر آشفت. مقاله توهين آميزي که به دستور شاه خائن عليه امير مستضعفان و مرجع شيعيان جهان به چاپ رسيده بود، همچون جرقه اي باروتِ خشم مردم مسلمان قم را منفجر ساخت. رژيم نامردمي حاکم نيز بنا به ماهيت ضد خدايي و ضد خلقي خويش دستور داد تا مزدورانش به روي مردم بي دفاع آتش گشودند و خون پاک و مطهر مسلمانان مبارز را به زمين ريختند. قيام دليرانه مردم قم نقطه شروع مبارزه اي بي امان بود که تا لحظه سقوط حکومت رجّالگان رژيم پهلوي ادامه يافت و پس از آن نيز تا امروز در جبهه هاي داخلي و خارجي ادامه دارد و خواهد داشت».(14)
آثار و نتايج قيام 19 دي
قيام 19 دي با مظلوميت شهدا و حرکت روحانيت و مردم به بار نشست و حرکت ساز شد. پيام حضرت امام (ره) روح تازه اي در کالبد مجروح ملت دميد و انقلابْ آهنگ و شتاب تازه اي به خود گرفت. مبارزه عليه رژيم طاغوت شکل همه جانبه اي پيدا کرد و خون تازه اي در رگ نهضت جوشيدن گرفت. به دنبال قيام 19 دي، نهضت به شهرهاي ديگر کشيده شد و حماسه چهلم ها شکل گرفت. تبريز، يزد، جهرم، تهران، مشهد و شهرهاي ديگر کشور شاهد قيام هايي خونين در گرامي داشت شهدا بودند. ابتدا تبريز در چهلم شهداي قم به خاک و خون کشيده شد و پس از آن شهرهاي ديگر به همين ترتيب شاهد حماسه هايي جاويد بودند. حماسه چهلم ها نهضت را به ثمر رساند و با بازگشت امام خميني (ره) به کشور به پيروزي انقلاب اسلامي انجاميد. 19 دي نقطه عطفي در نهضت اسلامي مردم به رهبري امام خميني(ره) بود که مشعل انقلاب را شعله ور ساخت و پيروزي عليه حکومت طاغوت را به ارمغان آورد.(15)
تاثير قيام بر نظام طاغوت
نظام شاهنشاهي تا پيش از قيام مردم در 19 دي، مسئله مبارزه و خشم و نفرت مردم از حکومت طاغوت را جدّي تلقي نمي کرد. فراگير شدن نهضت و قيام هاي پي در پي، پايه هاي کاخ و بيداد ستم شاهي را به لرزه در آورد و نظام دريافت که در معرض خطر جدّي نابودي قرار دارد. لذا تمام توان خود را براي سرکوب مبارزات و قيام ها به کار گرفت. اما در اين کار توفيقي به دست نياورد ؛ چرا که خون شهدا و روحي که امام (ره) در ملت دميد کار خود را کرده بود و هيچ سدي نمي توانست سيل خروشان نهضت را تاب بياورد. نظام با تمام قدرت به ميدان آمد و روحانيت و مردم نيز به رهبري امام (ره) و با توکل به خداي متعال، به مقابله با حکومت پرداختند.(16)
رسالت نسل نوزده دي
امروز نسل نوزده دي رسالت و وظيفه اي بس سنگين و مهم بر دوش دارد. اين نسل علاوه بر درک دوران مبارزه و جهاد عليه طاغوت، آفريننده زيباترين جلوه هاي ايثار و فدا کاري در هشت سال دفاع مقدس بوده و علاوه بر آن مديريت و گردش امور اجرائي نظام را از آغازين روزهاي پيدايش حکومت اسلامي بر عهده داشته است. انتقال روحيه و انگيزه هاي مبارزاتي و اعتقادي که باعث آفرينش قيام 19 دي و پيروزي انقلاب گرديد، به نسل امروز و جوانان نسل سوم، اصلي ترين و مهم ترين وظيفه نسل 19 دي مي باشد. بي شک بقاي آينده نظام اسلامي در گرو انتقال تاريخ پر شکوه گذشته انقلاب به نسل آينده است.(17)
مژده فتح
نوزده دي ماه در ميان روزهاي انقلاب همچون خورشيدي در آسمان نيلگون مي درخشد؛ خورشيدي که در فصل سرما نهضت را گرمايي دوباره بخشيد و اميد به فتح را در دل ها زنده کرد. نوزدهم دي ماه جاري شدن آيه «اِنّا فَتَحْنا لَکَ فَتْحَا مُبينا»(18) بر لب هاي تفتيده انقلاب بود. قيام 19 دي، در ماه محرم، ماه پيروزي خون بر شمشير، مژده فتح ديگري را براي اسلام به ارمغان آورد. درخت سرخ انقلاب جوانه زد و شکوفه هاي استقلال و آزادي سبز شد تا در بهمن 57 به بار بنشيند. اينک سالروز آن حماسه هاست و امروز ياد آور جلوه هاي ايثار و شهادت است. نوزده دي ماه يادآور تکبيرهايي است که در برابر شليک هر گلوله، فضاي کفرآلود آن زمان را مي شکافت و چون تيري بر قلب طاغوت مي نشست. ياد شهداي مظلوم و گلگون کفن قيام 19 دي و تمامي شهداي اسلام و انقلاب را گرامي مي داريم و خالصانه ترين درودها را به روان پاکشان تقديم مي کنيم.
پي نوشت:
1. ر.ک: هفته نامه نوزده دي، ويژه نامه 18/10/79 و حماسه نوزده دي، ص23.
2. حديث ولايت، ج3، ص126.
3. ر.ک: هفته نامه نوزده دي ويژه نامه، 18/10/79.
4. ر.ک: حماسه نوزده دي، ص16.
5. ر.ک: هفته نامه نوزده دي، 18/10/79.
6. ر.ک: حماسه نوزده دي، صص77 و 78 - ويژه نامه نوزده دي، ص2.
7. همان.
8. ر.ک: حماسه نوزده دي، صص 77 و 78 - ويژه نامه نوزده دي، ص2.
9. ر.ک: حماسه نوزده دي، ص93 و 94.
10. همان، ص95.
11. ر.ک: حماسه نوزده دي، صص61 و 159.
12. همان، ص18.
13. همان، صص 47 و 146.
14. پيام مقام معظم رهبري در 19/10/1360.
15. هفته نامه نوزده دي، ويژه نامه 18/10/79.
16. ر.ک: حماسه نوزده دي، مقدمه.
17. هفته نامه نوزده دي، 18/10/79.
18. فتح، آيه 1.
منبع : www.hawzah.net پديد آورنده : محمد تقي عارفيان
اخبار ویژه
در دیدار هزاران نفر از زنان و دختران؛
بحران انرژی در سایه اختلافات نفت و نیرو؛
سکوت اصلاحطلبان
نظرات بینندگان
جدیدترین اخبار پربازدید ها
