“لغو”هایی که مترادف “تعلیق” است

به گزارش پایگاه 598، رهبر انقلاب در سخنان اخیر خود با اشاره به سخنان مقامات آمریکایی مبنی بر تعلیق تحریم‌ها، تأکید کردند: از ابتدا ما تأکید داشتیم که تحریم‌ها باید برداشته شوند و نه تعلیق. «گفتیم هم فوراً! حالا دوستان ما در اینجا آن «فوراً» را به یک شکلی معنا کردند، یک ترتیبی برایش انتخاب کردند، ما هم مخالفتی نکردیم. لکن بالاخره تحریمها باید برداشته بشود، توقّف تحریم نداریم، تعلیق تحریم نداریم».

اما مقصود رهبر انقلاب از غیر قابل قبول بودن تعلیق تحریم‌ها چیست و تعلیق تحریم‌ها در کدام بخش برجام ذکر شده است؟

۱ـ تحریم‌های اتحادیه اروپا: بر اساس متن برجام[۱]، ابتدا ایران بسیاری از تعهدات خود از قبیل جمع کردن و انبار کردن سانتریفیوژهای نسل قدیم و نسل جدید[۲]، برچیدن زیرساختهای مربوط به سانتریفیوژهای برچیده شده در تاسیسات فردو[۳]، تخریب قلب رآکتور اراک[۴]، از بین بردن ۹۷ درصد از ذخیره اورانیوم غنی شده کشور[۵] و… را انجام می‌دهد. سپس اتحادیه اروپا آیین نامه اجرایی تحریم‌ها علیه ایران[۶] را لغو می‌کند؛ اما اصل قانون تحریم[۷] را همچنان حفظ کرده و آن را تنها تعلیق می‌کند. به عبارت دیگر اصل قانون تحریم که از جایگاه حقوقی بالایی برخوردار است صرفا تعلیق می‌شود و فقط دستورالعمل اجرای این قانون لغو می‌گردد؛ دستور العملی که بازگرداندن آن در شرایطی که قانون مادر وجود دارد، بسیار آسان است.

بر اساس متن برجام، لغو تحریم های اتحادیه اروپا در روز خاتمه که ۱۰ سال بعد خواهد بود، اتفاق می‌افتد[۸].

۲ـ تحریم‌های امریکا: پس از اجرای تعهدات مذکور توسط ایران و راستی آزمایی آن از سوی آژانس، امریکا اجرای قانون تحریم‌های هسته‌ای را متوقف می‌کند[۹]. مفهوم توقف اجرای قانون یک مرتبه پایین تر از مفهوم تعلیق است. چرا که لغو یا تعلیق قانون توسط قانون گذار انجام می‌شود؛ اما توقف اجرا توسط مجری قانون صورت می‌گیرد. در نتیجه مرتبه‌ای پایین تر و ناپایدارتر از تعلیق می‌باشد.

۳ـ قطعنامه‌های شورای امنیت: بر اساس قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل، پس از اجرای تعهدات ایران و تایید آژانس، قطعنامه‌های سابق شورای امنیت علیه برنامه هسته‌ای ایران لغو می‌شود[۱۰]. اما فحوای این قطعنامه بیان می‌دارد که در صورت ادعای هر یک از دولت‌های ۱+۵ مبنی بر عدم پایبندی اساسی ایران به برجام، ایران موظف است کشور مدعی را راضی نماید. در غیر این صورت ۳۰ روز پس از ابلاغ این موضوع به شورای امنیت، از ساعت ۱۲ بامداد به وقت گرینویچ، تمامی قطعنامه‌های تحریمی سابق به طور خودکار مجددا اعمال می‌شوند. البته برای بازگشت تحریم‌ها فرایندی در نظر گرفته شده است. اما تمامی مراحل این فرایند مبتنی بر این اصل است که ایران باید کشور مدعی را راضی نماید و آن کشور در صورت قانع نشدن، می‌تواند به تنهایی و بدون نیاز به همراهی هیچ یک از سایر اعضای ۱+۵، قطعنامه‌های شورای امنیت علیه ایران را بازگرداند.

بدین ترتیب باید گفت علیرغم استفاده از واژه "لغو”، قطعنامه‌های شورای امنیت در واقع "تعلیق” می‌شوند و نه لغو. زیرا لغو یک قانون به معنای برچیده شدن ساختار حقوقی آن است؛ به نحوی که اگر زمانی قرار بر بازگرداندن آن قانون باشد، تمام مراحل تصویب باید از ابتدا طی شود. اما در مورد تعلیق یک قانون، می‌توان هر زمان که اراده کرد با طی یک فرایند ساده تر و بدون نیاز به پیمودن همه مراحل تصویب آن قانون، مجددا اجرای آن را از سر گرفت.

با این توصیف در قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت، "مفهوم” تعلیق تحریم‌های ایران، تنها با استفاده از "لفظ” لغو پیش بینی شده است.

***

مسلما موکول کردن لغو تحریمها به زمانی بین ۸ تا ۱۰ سال آینده و بسنده کردن به تعلیق یا توقف تحریم‌ها تا آن زمان، نه با وعده‌های رئیس جمهور همخوانی دارد، نه با خواست مردم که حمایتشان از مذاکرات هسته‌ای با امید لغو تحریم‌ها بود. از منظر اقتصادی نیز تفاوت تعلیق تحریم با لغو تحریم برای سرمایه گذار یا فعال اقتصادی از زمین تا آسمان است. چرا که همکاری‌های اقتصادی کلان و اساسی، نیاز به سرمایه گذاری بلند مدت دارد. حال آنکه در حالت تعلیق تحریم‌ها، سایه بازگشت تحریم همواره بر سر کشور سنگینی کرده و جاذبه همکاری اقتصادی بلند مدت با ایران را برای طرف‌های خارجی به شدت کاهش می‌دهد. در نتیجه تنها عایدی کشور از تعلیق تحریم‌ها، فعالیت‌های سطحی و زودبازده نظیر واردات کالا به ایران خواهد بود، نه انتقال تکنولوژی و سرمایه گذاری‌های بلند مدت.

لذا تنها راه پیش روی دولت اصلاح برجام است، به گونه‌ای که یا تعلیق تحریم‌ها تبدیل به لغو تحریم شود و یا بنا به گفته مقام معظم رهبری تعهدات ایران نیز تا زمان لغو کامل تحریم‌ها از جنس تعلیقی باشد. در این صورت اقدامات بازگشت ناپذیری همچون جمع کردن و انبار کردن سانتریفیوژها، تخریب قلب رآکتور اراک، نابود کردن ذخیره اورانیوم غنی شده کشور جایی در توافق نخواهد داشت و صرفا تعلیق برخی از فعالیت‌ها در دستور کار خواهد بود.

البته باید خاطر نشان کرد که تمامی این تذکرات منطقی، قبلا در قالب خطوط قرمز نظام به صراحت بیان شده بود. اما مسوولین دولتی ترجیح دادند در آن مقطع با تغییر دادن معانی کلمات و بازی با الفاظ از کنار این خطوط قرمز عبور نمایند. غافل از اینکه کل مذاکرات نه برای تابو شکنی و حماسه آفرینی در عرصه عادی سازی روابط با امریکا، بلکه با هدف لغو شدن تحریم‌ها و باز شدن گرهی از معیشت مردم آغاز شده بود. لذا بدیهی است که به نتیجه رسیدن مذاکرات بدون تحقق هدف اولیه آن محال است و مسوولیت اصلاح وضعیت موجود و بازگشت به خطوط قرمز، کماکان بر عهده دولت خواهد بود.

[۱] ـ پیوست ۵ برجام، بند ۱۶

[۲] ـ برجام، پیوست شماره ۵، بند ۳ـ۱۵ و پیوست ۱، بخش F راجع به ظرفیت غنی سازی، بند ۲۹

[۳]ـ برجام، پیوست شماره ۵، بند ۵ـ۱۵ و پیوست ۱، بخش H راجع به کارخانه غنی سازی سوخت فردو، بند ۴۸

[۴]ـ برجام، پیوست شماره ۵، بند ۱ـ۱۵ و پیوست ۱، بخش B راجع به رآکتور اراک، بند ۳

[۵]ـ برجام، پیوست شماره ۵، بند ۷ـ۱۵ و پیوست ۱،  بخش J  راجع به "ذخایر اورانیوم و سوخت”، بند ۵۷

[۶] ـ آیین نامه اجرایی شماره ۲۰۱۲/۲۶۷ اتحادیه اروپایی

[۷] ـ تصمیم شماره ۴۱۳/۲۰۱۰ شورای اتحادیه اروپایی

[۸] ـ برجام، پیوست شماره ۵، بند ۲۵٫

[۹] ـ برجام، پیوست شماره ۵، بند ۱۷٫

[۱۰] ـ قطعنامه ۲۲۳۱، بند ۷

منبع: مسیر آنلاین