همه تخم‌مرغ هایتان را در سبد آمریکا نگذارید

به گزارش پایگاه 598، در بحث سرمایه گذاری ضرب المثلی وجود دارد با این عنوان که "همه تخم مرغ هایتان را در یک سبد نگذارید " یعنی اگر یک سبد حاوی تمام تخم مرغ ها باشد و آن سبد از دست ما بیفتد، تمام دارایی خود را از دست خواهیم داد. و بهتر است در دو یا چند سبد قرار دهیم، که اگر یکی از بین رفت، مقداری باقی بماند. این اصطلاح را در حوزه کلان نیز این گونه می توان تعمیم داد که منظور از تخم مرغ، داشته های یک کشور و مقصود از سبد، استراتژی های آن کشور برای پیشرفت و رونق است. حال با این مقدمه این سوال را مطرح می کنیم که سبد پساتحریم چقدر می تواند داشته های ما را حفظ و به سمت پیشرفت و رونق سوق دهد؟ 

 

واژه پساتحریم اندکی پس از مذاکرات هسته ایی مورد استفاده مکرر سیاست مداران قرار گرفت. اکنون که مذاکرات به مرحله بررسی برجام رسیده است، تحلیل های زیادی درباره دوران پساتحریم انجام شده و می شود. یکسری تحلیل ها بیشتر به این موضوع معطوف شده که ما باید در دوران پساتحریم به جای تزریق منابع ارزی حاصل از صادرات نفت برای واردات و نیز به جای سرمایه‌گذاری خارجی با محوریت شرکت‌های دولتی و شبه‌دولتی برای بازار داخلی، باید با برنامه ریزی درست  معطوف به توسعه تجارت با محوریت صادرات صنعتی و توسعه گردشگری و همچنین سرمایه‌گذاری خارجی با محوریت بخش خصوصی برای توسعه صادرات و تامین مالی خارجی، آن هم با محوریت بخش خصوصی برای رونق تولید و توسعه کسب ‌و کار باشیم. نوع دوم تحلیل ها سعی کرده اند اقتصاد مقاومتی را فرمول واقعی دوران پساتحریم معرفی کنند. ولی تمامی این تحلیل ها، دوران پساتحریم را به عنوان یک اصل برای پیشرفت و رونق کشور مورد توجه قرار می دهند. و انگار هیچ شکی در آن وجود ندارد. بطوری که برخی از اقتصاددانان با طرح این سوال که دولت چطور باید اقتصاد پس از تحریم را مدیریت کند؟ توصیه هایی میکنند تا دولت برنامه مناسبي براي استفاده از فرصت توافق هسته ایی داشته باشد. پس در تمام تحلیل ها به پساتحریم به عنوان یک سبد، که پیشرفت در سایه آن حاصل میشود، نگاه شده است. 

 

برای رسیدن به جواب سوال اصلی، سوال دیگری را مطرح می کنیم. با فرض موفقیت و پیروزی تیم مذاکره کننده هسته ایی، چه عامل یا عواملی در این موفقیت موثر بوده است؟ ۱- قدرت مذاکره و چانه زنی تیم مذاکره کننده ۲-داشته های تیم مذاکره کننده در جریان مذاکرات. برای رسیدن به جواب این سوال به ۱۲ سال قبل بر میگردیم. زمانی که تیم مذاکره کننده ایرانی به منظور همکاری با آژانس و اثبات حسن نیت خود در توافق با ۳ کشور انگلیس، فرانسه و آلمان که آن زمان طرف غربی مذاکره کننده با ایران بودند، بر اساس توافقنامه‌های تهران، بروکسل و پاریس کلیه فعالیت‌ها و مطالعات مرتبط با دانش هسته ایی را به حالت تعلیق در آورد، به شرط این که موضوع هسته‌ای ایران در شورای امنیت دنبال نشود. پس داشته های آن زمان کشور برای تیم مذاکره کننده در حدی بود که در قبال یک تهدید حاضر شدند از آن دست بکشند. اکنون که تیم مذاکره کننده به موفقیتی هم نایل شده بالطبع بیشتر ناشی از داشته هایش برای چانه زنی بوده است. به عبارت بهتر، مقاومت ملی که در زمینه ی هسته ای صورت گرفت و باعث دستیابی به غنی سازی ۲۰ درصد شد، علت غایی موفقیت تیم حاضر بوده است.

 

اکنون به سوال اصلی بر می گردیم. پساتحریم سبد پیشرفت کشور می تواند باشد یا نه؟ برای رسیدن به جواب، یادآوری چند نکته مهم است. اولاً پساتحریم ماهیتی مستقل ندارد به عبارتی سبدی مستقل نیست. چون هر لحظه امکان دارد با بد عهدی های طرف های مقابل، تحریم ها دوباره وضع شوند و با وضع تحریم این سبد (پساتحریم) هم از بین برود. لذا کل سبد در اختیار ما نیست که بخواهیم تمام پیشرفت کشور را روی آن سوار کنیم. دوم اینکه اگر نگاه ما به پساتحریم به عنوان یک مسیر برای پیشرفت باشد آنگاه هم پذیرفته ایم فشار دشمنان کارساز بوده و هم اینکه برای تحریم نشدن باید به خیلی از خواسته های زورگویان تن دهیم. سوم اینکه سبد مذکور در نتیجه مقاومت حاصل خواهد شد و این به ما میگوید برای موفقیت های بیشتر باید به سیاستهای مقاومتی بیش از پیش متمرکز شویم. با این توضیحات ما باید دنبال سبدی برای پیشرفت باشیم که اولاً ماهیتش مستقل باشد و نه وابسته به سیاست دیگران دوم اینکه متنوع یعنی حاوی استراتژی های گوناگون باشد. بنابراین به جای چیدن تمام تخم مرغ هایمان در سبد آمریکا، باید بر سبدهایی تمرکز کنیم که اولاً در برابر سیاست های خصمانه دشمنان؛ مقاوم، انعطاف پذیر و مستحکم باشد. ثانیاً متعلق به عموم مردم باشد. ثالثاً هم افزایی داشته باشد. رابعاً حاوی روش¬های علمی با ویژگی های فرهنگی و بومی کشور باشد. خامساً نوآور و خلاق باشد.

 

با نگاهی به برخی ویژگی های مهم اقتصاد مقاومتی، که عبارتند از مقاوم بودن، استفاده از همه‌‌ى ظرفیتهاى دولتى و مردمى، حمایت از تولید ملی، اقتصاد دانش بنیان و کارآفرین. در می یابیم تنها سبدی که می تواند ما را به پیشرفت پایدار برساند، سبد اقتصاد مقاومتی می باشد. 

 

در جمع بندی مطالب یادآوری می کنیم چند مسیر برای پیشرفت کشور ترسیم می شود. مسیر اول تمرکز بر رفع تحریم ها دارد و دوران پساتحریم را شرط لازم برای پیشرفت می داند و برنامه ریزی درست در این دوران را شرط کافی می پندارد. مسیر دوم نیز به ناچار دوران پساتحریم را جهت رونق و توسعه کشور شرط لازم میداند، ولی برای تحقق شرط کافی برای پیشرفت، اقتصاد مقاومتی را پیشنهاد می کند. مسیر سوم که در اینجا بحث شد، اقتصاد مقاومتی را تنها سبدی می داند که پیشرفت و توسعه کشور باید روی آن چیده شود و پساتحریم را به عنوان یکی از نتایج اقتصاد مقاومتی می بیند نه یک ماهیتی مستقل و یا شرطی لازم جهت پیشرفت. و این تفکر را نیز غلط می داند که اقتصاد مقاومتی به شرط تحقق دوران پساتحریم کارایی خواهد داشت. پس توسعه و پیشرفت پایدار کشور در سایه توجه به سیاست های اقتصاد مقاومتی حاصل خواهد شد

 

* دکترای اقتصاد