عده‌ای می‌خواهند کشاورزی را به‌بهانه کمبود آب و تحریم تعطیل کنند؛ حاضرم مناظره کنم

محمدرضا اسکندری وزیر جهاد کشاورزی دولت نهم در زمان مسئولیت خود توجه زیادی به کشاورزی دانش‌بنیان و امکان انتقال دست‌آوردهای علمی در بخش کشاورزی داشت به‌طوری که بعد از اتمام مسئولیت خود حدود 90 پروژه علمی کشاورزی، در بخشهای مختلف را در قالب یک کتابچه به وزیر بعدی ارائه داد که به‌گفته خود بسیاری از این پروژه‌ها در حال حاضر روی زمین مانده است.

اسکندری در این ایام، مدیرعاملی سازمان اقتصادی کوثر را به‌عهده دارد که از آن می‌توان به‌عنوان یک مدینه فاضله نسبی از خواسته‌های وی در بخش کشاورزی نام برد. به‌گفته وی، این بخش البته یک الگو در بخش کشاورزی نیز هست.
حضور وی در خبرگزاری تسنیم مصادف شد با ایام جهاد سازندگی و جهادی کشاورزی که در ادامه بخش اول گفتگوی تفصیلی اسکندری با خبرنگاران اقتصادی خبرگزاری تسنیم را مشاهده کنید.

*فرهنگ جهادی در بخش کشاورزی چه جایگاهی دارد؟

اسکندری: برای درک فرهنگ جهادی در بخش کشاورزی باید اشاره کرد که امام (ره) چرا جهادسازندگی، سپاه و کمیته امداد را به‌عنوان الگو تشکیل داد. در ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی، این الگوها توسط بنیانگذار انقلاب اسلامی مطرح شد تا به بیداری و حرکت اسلامی منجر شود.
دکترین حضرت امام برای رسیدگی به روستا‌ها و کمک به تولید نیز، تشکیل جهاد سازندگی بود.
ویژگی جهاد از فرمایشات ایشان از خود گذشتگی، ایثار، خدمت به مردم و کار برای خدا قابل استنتاج بود. این فرهنگ جهادی تنها به جهاد سازندگی مربوط نبود و در سایر بخش‌ها نیز گسترش یافته بود.
در ادامه این رویه، در فرمایشات مقام معظم رهبری، امام خامنه‌ای متبلور شده است. ایشان در این ارتباط می فرمایند: "در اداره کشور باید روحیه خدمت به مردم، نیت خدایی با تکیه بر علم و درایت و روحیه جهادی حاکم باشد تا بتوان از مشکلات عبور کرده و پیش رفت". 

فرهنگ جهادی و علم دو بال اقتصاد مقاومتی
تأکید بر فرهنگ جهادی و به‌کارگیری علم در بخش کشاورزی همان اقتصاد مقاومتی است. اقتصاد مقاومتی به‌عنوان یک الگوی اقتصادی تنها مربوط به شرایط تحریم و فشار نیست. اقتصاد مقاومتی همان "ما می‌توانیم" است که در ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی توسط حضرت امام خمینی(ره) به آن اشاره شد.
در ابتدای پیروزی انقلاب ما استقلال سیاسی می‌خواستیم که تأمین کننده آن استقلال اقتصادی در همه زمینه‌ها بود، که یکی از زمینه‌های آن در بخش کشاورزی بود که برای تحقق این امر امام جهاد را تشکیل داد.

امام«ره» بر خودکفایی تأکید داشتند
برای تأمین استقلال اقتصادی، امام به خودکفایی تأکید داشتند و در فرمایشات خود از این کلمه زیاد استفاده می‌کردند. وقتی امام از این واژه در صحبت‌های خود استفاده می‌کردند تنها یک کلمه نبود بلکه ناشی از شناخت ظرفیت و توان کشور بود. این ظرفیت‌ها توسط رژیم پهلوی اجازه بروز نمی‌یافت اما امام می‌خواست که این ظرفیت‌ها بروز پیدا کند.

مقام معظم رهبری تحقق "ما می‌توانیم" را سالها از مسئولان خواسته‌اند و در قالب نام‌گذاری سالها نیز این خواست را مطرح فرمودند به‌طوری که هفت سال نام اقتصاد بر خود گرفت و بر ظرفیت‌های اقتصادی تأکید شد.
این خواست محقق نشده، در نتیجه تبدیل به اقتصاد مقاومتی در سال 92 شد. در صورتی که ما با فرهنگ جهادی عمل می‌کردیم بسیاری از مشکلات فعلی را نداشتیم.
در بخش نظامی توانستیم با روحیه و فرهنگ جهادی کار کنیم که این امر موفقیت‌های خارق العاده‌ای برای کشور به دست آورد، اما در سایر بخشها خیلی موفق نبوده‌ایم.

در حال حاضر نیز بخش اجرا هیچ‌گونه بهانه‌ای ندارد زیرا قانون به‌اندازه کافی وجود دارد و سیاست‌های همه بخشها اعلام شده است و تنها در هر بخش باید برنامه عملیاتی اقتصاد مقاومتی ارائه شود.

در بخش کشاورزی از چه ظرفیت‌هایی استفاده نشده است؟
اسکندری: بخش کشاورزی ظرفیت‌های زیادی در همه زمینه‌های باغبانی، زراعت، دامپروری، جنگل، مرتع و شیلات دارد که در صورت استفاده صحیح ظرفیت اسمی تولید 300میلیون تن محصول کشاورزی و تولید غذای بیش از 300 میلیون نفر وجود دارد.

*منابع آبی کشور برای تأمین 300میلیون تن محصول کشاورزی کافی است ؟
اسکندری: ایران دچار کمبود آب هست، اما بحران آب ندارد و تنها با بحران مدیریت در این بخش روبه‌رو است، این موضوع توسط معاون وزیر نیروی فعلی نیز پذیرفته شده است.
درست است که متوسط بارندگی‌ها در کشور 250 میلی‌متر در سال است اما با نگاهی به آمار 70ساله کشور مشخص می‌شود که این وضعیت امر جدیدی نیست.
آیا چون در منطقه خشک و نیمه‌خشک جغرافیایی هستیم باید کشاورزی را تعطیل کرد. ایران با یک‌میلیون و 647هزار کیلومتر وسعتی که دارد، یکی از وسیع‌ترین کشورهای جهان با اقلیمی متنوع است. عده‌ای دنبال تعطیلی کشاورزی به‌بهانه کمبود آب و تحریم هستند و من حاضرم با آنها مناظره کنم.

گروهی تنها بخش‌های منفی کشاورزی را پررنگ می‌کنند
آب، خاک، دانش و ... همگی سرمایه‌های بخش کشاورزی هستند که بخش آب تنها یک متغیر است که باید از آن به‌درستی استفاده شود تا امکان تولید غذای کشور فراهم شود.
آیا وقتی گفته می‌شود که ایران کشور خشکی به حساب می‌آید نباید از همین ظرفیت‌ها و منابع آبی به‌درستی استفاده کرد؟ گروهی در بخش کشاورزی کشور تنها بخش منفی کشاورزی را پررنگ می‌کنند.

به چگونگی استفاده و تولید آب باید توجه کرد، در کشور ظرفیت‌های مختلفی در بخش آب وجود دارد که به آنها توجه نشده است. اگر کمبود آب وجود دارد نباید کشاورزی را تعطیل کرد، زیرا این امر در واقع بازی کردن در زمین دشمن است.

خودکفایی گندم با انتقال 30درصد علم موجود محقق شد
در بخش‌های مختلف کشور تولید علم وجود دارد اما شرایط انتقال صحیح آن در بخش و استفاده از علم تولیدی فراهم نیست. اگر از آب، خاک و سایر ظرفیت‌ها درست استفاده شود علاوه بر تأمین نیاز داخل می‌توان در بسیاری از زمینه‌ها صادر کننده بود.

در چه زمینه‌های کشاورزی از علم استفاده نشده است؟
اسکندری: در تمام زمینه‌ها، از علمی که در اختیار متخصصین ما در دانشگاه‌ها و مؤسسات تحقیقاتی وجود دارد، استفاده نشده است. در زمانی که به خودکفایی در تولید گندم رسیدیم توانستیم تنها با استفاده از 30 درصد ظرفیت علمی کشور به این مهم دست یابیم و در واقع آن را به مزارع انتقال دهیم. این امر در سالهای آینده، نیازمند تثبیت و استفاده از دست‌آورد‌های جدید داشت.

*کشت جلبک علوفه‌ای با آب دریا 
منابع آبی کشور تنها آبهای شیرین نیست. آبهای شور نیز قابلیت استفاده در بسیاری از تولیدات بخش کشاورزی دارد. ما سه‌هزار کیلیومتر ساحل دریا داریم که از این ساحل و آب دریا می‌توان استفاده کرد. در زمان بنده، روی جلبک علوفه به‌صورت پایلوت کار و کشت شد. از هزار هکتار کشت جلبک علوفه‌ای می‌توان 54هزار تن علوفه خشک برداشت کرد که ارزش غذایی بالاتر از یونجه دارد.
در سالهای گذشته کشت جلبک علوفه‌ای ازطریق متخصصان داخلی و کمک عوامل محلی کشت و تولید شد.

چرخش آب و کشت فراسرزمینی در کشاورزی کشور جایگاه ندارد
کمبود آب نباید بهانه‌ای برای واردات و عدم تولید شود، علاوه بر این مثال موارد متعددی وجود دارد که از ظرفیت‌های موجود به‌درستی استفاده نمی‌شود. با استفاده از گردش آب چند مرتبه از منابع موجود می‌توان استفاده کرد اما این روش بهره‌برداری از آب، در بخش کشاورزی ما جایگاه مناسبی ندارد.
یکی از مصداق‌های استفاده از آب مجازی کشت فراسرزمینی است اما از ظرفیت‌های این بخش استفاده مناسبی نشده است. مناطق مختلفی در جهان وجود دارد که آمادگی فروش یا اجاره زمین را به ایران برای تولیدات انواع محصولات کشاورزی با توجه به سلیقه ما دارند اما چه‌میزان از این ظرفیت‌ها استفاده شده است.

سد‌های زیرزمینی به حال خود رها شدند
به استفاده از سد‌های زیرزمینی که دانش آن در کشور نیز وجود دارد چقدر توجه شده است. با وجود اینکه علم ایجاد چنین سد‌هایی در کشور وجود دارد، اما امکانات لازم برای بروز این علم در اختیار متخصصان قرار نگرفته است. این سدها امکان ذخیره سازی منابع آب را در زیر زمین با حداقل تبخیر دارد.

منظور شما از سد‌های زیرزمینی، آبخیزداری و آبخوان‌داری است؟
اسکندری: سد‌های زیرزمینی شیوه‌ای از ذخیره آب است که می‌توان آن را در قالب فعالیت‌های آبخیزداری تعریف کرد. در این روش با انجام یک‌سری عملیات سازه‌ای آب به زیر زمین و سازه‌های زیر آن هدایت می‌شود تا درمواقع لزوم از طریق پمپاژ خروجی گرفته شود.
با توجه به شرایط خشکسالی در سال 87، 300 نقطه مناسب برای این کار شناسایی شد و در برخی از نقاط مانند کوه زر دامغان و کرمان نیز عملیات اجرایی آن انجام و افتتاح شد.
این فعالیت در دولت نهم شروع و متأسفانه با پایان دولت نهم تعطیل شد.
*چرا؟
اسکندری: از اوایل انقلاب بین دو دیدگاه جنگ وجود داشت، دیدگاه "ما می‌توانیم" امام(ره) و مقام معظم رهبری و دیدگاه "ما نمی‌توانیم" در سیستم اجرایی کشور درگیر بوده‌اند. متأسفانه در بیشتر شرایط دیدگاه ما نمی‌توانیم زور تصمیم گیری بیشتری در بخش اجرایی داشته است و در مواردی نیز واردات را انتخاب کرده است.