چه‌کسانی در قرآن به سگ‌هار تشبیه شده‌اند؟

به گزارش پایگاه 598 به نقل از باشگاه خبرنگاران، دنیادوستی و تلاش بی پایان برای دستیابی به مقامات دنیایی، یکی از صفاتی می باشد که از سوی خدوند متعال مورد نکوهش قرار گرفته است.

 خداوند متعال می فرماید: وَاتْلُ عَلَیْهِمْ نَبَاءَ الَّذِیَّ ءَاتَیْنَهُ ءَایَتِنَا فَانْسَلَخَ مِنْهَا فَاءَتْبَعَهُ الشَّیْطَنُ فَکَانَ مِنَ الْغَاوِینَ وَلَوْ شِئْنَا لَرَفَعْنَهُ بِهَا وَلَکِنَّهُ اءَخْلَدَ إِلَی الاْرْضِ وَاتَّبَعَ هَوَاهُ فَمَثَلُهُ کَمَثَلِ الْکَلْب إِنْ تَحْمِلْ عَلَیْهِ یَلْهَثْ اوْ تَتْرُکْهُ یَلْهَث ذَّالِکَ مَثَلُا الْقَوْمِ الَّذِینَ کَذَّبُواْ بَایَتِنَا فَاقْصُصِ الْقَصَصَ لَعَلَّهُمْ یَتَفَکَّرُونَ سَآءَ مَثَلاً الْقَوْمُ الَّذِینَ کَذَّبُواْ بَایَتِنَا وَاءَنفُسَهُمْ کَانُواْ یَظْلِمُونَ؛

و بر آنها بخوان سرگذشت آن کس را که آیات خود را به او دادیم ؛ ولی سر انجام خود را از آن تهی ساخت و شیطان بر او دست یافت و از گمراهان شد و اگر می خواستیم مقام او را با این آیات و علوم و دانش ها بالا می بردیم، ولی او به پستی گرایید و از هوای نفس خویش پیروی کرد! مَثَل او همچون سگ هار است که اگر به او حمله کنی، دهانش را باز و زبانش را برون خواهد کرد و اگر او را به حال خود واگذاری، باز همین کار را می کند. این مَثَل گروهی است که آیات ما را تکذیب کردند؛ این داستان‌ها را برای آنها بازگو کن، شاید بیندیشند و بیدار شوند چه بد مثلی دارند گروهی که آیات ما را تکذیب کردند و تنها آنها به خودشان ستم می کردند.

این مثل در باره دانشمندی است که نخست در صف مؤمنان بوده و حامل آیات و علوم الهی گشته، آنچنان که هیچ کس فکر نمی کرد، روزی منحرف شود. اما سرانجام دنیا پرستی و پیروی از هوای نفس چنان به سقوطش کشانید که در صف گمراهان و پیروان شیطان قرار گرفت. خداوند این شخص را به سگ هار تشبیه کرده است که بر اثر بیماری هاری حالت عطش کاذب به او دست می دهد و در هیچ حال سیراب نمی شود و پیوسته دهانش باز و زبانش بیرون است.

واژه «لَهْث» به معنای بیرون آوردن زبان از دهان است  و «لاهِثْ» به سگی گفته می شود که بدون دلیل و بی جهت زبانش را بیرون می آورد. سگ معمولی به هنگام تشنگی و یا وقتی که صدمه ای به او برسد، زبانش را از دهانش در می آورد، یعنی این حرکت زشت حیوان ظاهراً دلیلی دارد، اما سگ لاهث بدون علّت پیوسته زبان خود را از دهانش خارج می کند.

وجه شباهت در این تشبیه «عطش کاذب» و «بی دلیل بودن کار زشت» است. یعنی این گونه افراد بر اثر شدّت هوا پرستی و غرق شدن در لذّات جهان مادی، یک حالت عطش نامحدود و پایان ناپذیری به آنها دست می دهد که همواره دنبال دنیا پرستی می روند و به شکل بیمار گونه ای همچون  «سگهای هار» دهانشان برای بلعیدن جیفه و مردار دنیا، یعنی مال و مقام باز است و هر قدر مال به دست آورند و به مقام دست یابند، باز هم احساس سیری نمی کنند.

بی شک حرص و ولع و فزون طلبی نسبت به مال و مقام برای آدمی بسیارخطرناک می باشد که اگر آن را در کنترل عقل و شرع در نیاورد درّنده خویی در او بوجود خواهد آورد . در این باره از امام صادق (علیه السّلام) روایت است که ایشان فرموده اند: مَثَل الدُّنْیا کَمَثَلِ ماءِ الْبَحْرِ کُلَّما شَرِبَ مِنْهُ الْعطْشانُ ازْدادَ عَطَشاً حَتّی یَقْتُلَهُ؛ مثل دنیا پرستی و جاه طلبی همانند آب دریاست که آدم تشنه هرچه از آن بیاشامد، تشنگی اش زیادتر می شود و آن قدر از آن می نوشد تاسرانجام او را می کشد.

همچنین از امام باقر(علیه السّلام) بیان داشته اند: مَثَلُ الْحَریصِ عَلَی الدُّنْیا کَمَثَلِ دُودَةِ الْقَزِّ، کُلَّمَا ازْدادَتْ عَلی نَفْسِها لفّاً کانَ اءَبْعَدَلَها مِنَ الْخُرُوجِ حَتّی تَموُتَ غَمّاً؛ مثل شخص حریص دنیا طلب، همچون مثل کرم ابریشم است که هرچه بیشتر بر خود می تند راه بیرون آمدن و نجاتش دور تر می شود، تا آن که از غصّه می میرد.


منابع:
1-سوره اعراف، آیه 175.
2-کلینی، اصول کافی، ج 1: 136؛ ج 2: 143.
*حسین جناتی، چهل مثل از قرآن کریم: 29.