چرا سریال پایتخت بیش از آثار دیگر تلویزیون مورد توجه قرار می‌گیرد؟

به گزارش سرویس نقد رسانه پایگاه 598، سریال پایتخت همانطور که انتظار می رفت به محبوب ترین سریال تلویزیون در ماه رمضان تبدیل شد. این سریال کمدی اجتماعی که چهارمین سری از این مجموعه است به بیان مشکلات و زندگی روزمره یک خانواده ساده و صمیمی مازندرانی می پردازد. از فیلمنامه بعضا سردرگم (مخصوصا در قسمت های اول) که بگذریم، پایتخت تا چه اندازه توانست انتظار مخاطبان را براورده کند؟

*** در ماه رمضان سال گذشته سریال مدینه در کیفیت و جذب مخاطب، مجموعه بی رقیب ماه رمضان در سیما بود. قصد مقایسه سریال پایتخت با مدینه را نداریم که این قیاس از اساس ایراد دارد. اما توجه به مسائل مذهبی و اهمیت خانواده مطمئنا از مهمترین معیارها و اصول سیروس مقدم (کارگردان) هر دو مجموعه است.

کارگردانی که با ساخت فیلم ها و مجموعه های موفق حالا به برندی معتبر در تلویزیون تبدیل شده است. با ساخت 27 سریال در طول 13 سال گذشته، نام سیروس مقدم برای موفقیت یک فیلم در تلویزیون کافی به نظر می آید. کارگردانی که معمولا یک بازیگردان در کارهایش وظیفه هدایت بازیگران را به عهده دارد تا خود کارگردان فقط در مواقع لزوم عوامل صحنه را هدایت کند. روشی که در کنار ساعات کاری زیاد ( گاهی تا 18 ساعت) موجب سرعت زیاد در تهیه و تولید اثر می شود. روحیه و طرز فکر کارگردان که از تک‌روی پرهیز کرده و به دنبال کارگروهی می باشد موجب شده تا سرعت سریال سازی این کارگردان بالاتر از همکارانش باشد!

*** بعد از این مقدمه کوتاه درباره سیروس مقدم و کارهایش بهتر است ببینیم چرا سریال پایتخت بیش از کارهای دیگر تلویزیون مورد توجه قرار می گیرد؟

این سریال درباره مسائل یک خانواده مازندرانی است. جایگاه خانواده در این سریال تا حد زیادی به زندگی روزمره و سنتی مردم نزدیک است. شاید این نکته دلیل هم‌ذات پنداری بیننده با این مجموعه است. مخاطبی که به تماشای کار می نشیند و دغدغه های یک خانواده را به شکل طنز می بیند و احتمالا گاهی اوقات خود را جای بعضی از شخصیت های این سریال قرار می دهد. احترام در خانواده (خصوصا به بزرگتر) نیز از نکات برجسته این سریال است.

*** شخصیت هما در این سریال نقطه ارامش همه اعضا خانواده است. زنی مهربان که با همه مشکلات و کمبودهای زندگی کنار می اید و کم کم پیشرفت می کند تا نمایندگی مردم شهر پیش می رود. زنی که در تربیت فرزندانش نکات اخلاقی را در نظر دارد، همانطور که از مادر در فرهنگ ایرانی-اسلامی انتظار می رود. این شخصیت که به شکل شیرینی نقش مادر را در گذشته نه چندان دور بازی می کند، دغدغه اصلی اش توجه به تمام اعضا خانواده است. از همسر و فرزندان گرفته تا پدر شوهرش (بابا پنجعلی) که کمی شیرین عقل است و هما در توصیفش او را یکی از فرزندانش معرفی می کند. توجه به مسائل مذهبی در تربیت بچه ها نیز از نکات مهم این سریال است برای مثال داشتن حجاب و تذکر برای حفظ ان معمولا در فیلم ها کمتر دیده می شود اما نقی به عنوان پدر خانواده چند جا این تذکر را به فرزندان می دهد.

از داستان های فرعی عمدتا جذاب تا لهجه شیرین مازندرانی که بگذریم، داستان رویارویی سنت و مدرنیته را به بهترین شکل ممکن نشان می دهد. یک خانواده از روستایی در شمال می اید و کم کم اوضاع اقتصادی شان رو به بهبودی می رود اما در مواجه با مردم دیگر (خصوصا تهرانی ها) ناخواسته و به شکلی نامحسوسی تغییر نمی کنند و اصول خود را صرفا متناسب با اطرافیان خود تنظیم نمی کنند. این نکته در اکثر فیلم ها رعایت نمی شود و معمولا در تقابل سنت و مدرنیته ، فیلمساز تماشاگر را مجاب می کند که راهی جز پذیرفتن ارزش های تحمیلی وجود ندارد مثلا خانواده ای از روستا به شهر می ایند و بعد از مدتی رفتار و حتی پوشش خود را تغییر می دهند اما این سریال سنت را به عنوان بازنده و یک موضوع قدیمی و کهنه در زندگی معرفی نمی کند. در حقیقت برگ برنده این سریال همان ارزش های خانوادگی است که موجب می شود در زمان هایی که پدر یا مادر، بچه ها را نصیحت می کنند اثر دچار شعارزدگی نشود.

*** محسن تنابنده هنرمند با استعدادی است که از 10 سال پیش همزمان با بازیگری در نوشتن فیلمنامه هم فعالیت داشته است. اولین فیلمنامه مهم تنابنده فیلم کمدی چند میگیری گریه کنی؟ است که موضوع ان عزاداری برای مرگ یک پیرمرد است اما یک داستان کمدی برای هضم ان استفاده شده است. این هنرمند با استعداد به عنوان یکی از نقش های اصلی و سرپرست نویسندگان و البته بازیگردان در این مجموعه همکاری می کند. می توان نقش تنابنده را به اندازه مقدم (کارگردان) در این اثر مهم دانست. در این میان نقش نقی به عنوان یکی از مهم ترین نقش های سریال پایتخت بدلیل حضور تنابنده به عنوان فیلمنامه نویس، پیچیدگی بیشتری در مقایسه با شخصیت های دیگر سریال دارد. تنابنده بیش از دیگران اشتباه می کند، وسوسه می شود و از خود حقیقی اش فاصله می گیرد اما هربار به اصل خویش باز می گردد. (مقایسه کنید با نقش هما که خیلی کمتر دچار اشتباه می شود)

نقی در فیلم اول بیش از هر چیز به یک روستایی مغموم و بدشانس شبیه است که تحت تاثیر مردم شهر سعی می کند از خانواده اش محافظت کند. کسی که ناراحت اوضاع زندگی اش هست و از همسرش به خاطر بدبیاری هایشان خجالت می کشد. اما در پایتخت 4 نقی ، بعضی اوقات به یک انسان خودخواه تبدیل می شود که جز منافع اش به چیز دیگری توجه ندارد. از ساخت و ساز غیرقانونی تا فشار به همسر نماینده اش برای گرفتن جواز ساخت ویلا ، بخشی از تغییر شخصیت نقی در طول این سریال است. البته به دلیل الزام داشتن پایان خوش نقی نیز در پایان داستان متوجه اشتباهش می شود. فرق ماجرا این است که اینبار نقی برای فهمیدن اشتباه خود همه را ناراحت می کند و هما را سکته می دهد تا دست اخر (به نوعی از روی اجبار) دست از کار اشتباه اش بردارد و به همراه خانواده به سفر مشهد برود.

نقی نماینده نسل امروز جامعه ما است، شخصیتی که هر روز بیش از قبل وسوسه می شود تا برای بدست اوردن پول و موقعیت بهتر اخلاق را زیر پا بگذارد. روستایی ساده ای که در فیلم اول بدشانس بود حالا به مانند برخی شهرنشین ها می تواند با زرنگی! حتی به مامور قانون هم دروغ بگوید. در حقیقت نقی شخصیت خاکستری بود که در هر سری تیره تر می شود تا جایی که بعد از سکته کردن هما در قسمت پایانی پایتخت 4 از کار اشتباه اش دست می کشد. نقی به عنوان پدر خانواده که الگوی رفتاری بچه ها نیز می باشد در این 4 مجموعه بیش از هر شخصیت دیگری تغییر می کند، وسوسه می شود، اشتباه می کند و در نهایت با جبران خطاهای خود پایانی خوش را برای خانواده اش رقم می زند.

در پایتخت 4 این خطاها نمود بیشتری داشت، حال آنکه با تجربه ای که نقی در طول داستان های گذشته بدست آورده بود این امکان که بیش از قبل وسوسه شود عجیب و غیر قابل باور بود. فعلا فقط می توانیم صبر کنیم و ببینیم که در داستان های بعدی چه سرنوشتی در انتظار نقی خواهد بود؟ اگر قرار باشد در هر سری نقی بیش از قبل وسوسه شود در اینده این اشتباهات اثرگذار خواهد شد یا باز هم در پایان از این ازمون سربلند بیرون می اید؟ شاید اگر به جای این همه اشتباه از طرف یک نفر، نقش سایرین هم پررنگ تر میشد حاصل کار باورپذیر تر از آب در می‌آمد.

امیدواریم که سازندگان سریال پایتخت این نکته را مد نظر قرار دهند تا در قسمت های بعدی بار درام فقط به عهده یک نفر نباشد (بیشترین اثر با اختلافی قابل توجه) تا مجموعه ای که تاکنون در تبلیغ فرهنگ اسلامی-ایرانی موفق بوده از این پس هم بتواند مخاطب را به اندازه استانداردهای مورد انتظار مخاطب راضی نگه دارد.

* سید سعید میرشفیعی