حذف کارت سوخت عقب‌گرد دولت در شفافیت اطلاعات است/ پیش بینی رشد ۱۲۰ میلیون لیتری مصرف روزانه در کشور!

به گزارش سرویس اقتصادی پایگاه 598، بسیج دانشجویی دانشکده فنی تهران در نامه‌ای به نوبخت، معاون محترم برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی رئیس‌جمهور، نکاتی را پیرامون تک نرخی شدن بنزین و خطر حذف کارت سوخت مطرح کردند. متن نامه بدین شرح است:

بسمه تعالی

جناب آقای دکتر نوبخت معاون محترم برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی رئیس‌جمهور

با سلام و احترام ؛

در پی تک‌نرخی شدن بنزین در روزهای اخیر، بسیج دانشجویی دانشکده فنی دانشگاه تهران بر خود لازم می‌داند نکاتی را پیرامون این موضوع مطرح کند. اما قبل از این بررسی شایسته است که از اقدام وزارت نفت در اصلاح تعرفه‌های گاز خانگی، که در نامه‌ی قبلی این مجموعه به آن اشاره‌شده بود، قدردانی کنیم. زیرا آن وزارتخانه به‌جای افزایش رقم یکسان به هر پله تعرفه گاز خانگی – یعنی تشویق پرمصرف‌ها- درصد یکسانی به‌تمامی آن‌ها اضافه کرد و اقدام سال گذشته خود را اصلاح نمود. درعین‌حال این امکان فراهم بود تا با افزایش درصد بیشتر به پله‌های بالای تعرفه (ایجاد نظام قیمت‌گذاری IBT) یارانه مصرف بی‌رویه گاز در بخش خانگی حذف گردد. در حال حاضر همچنان پله آخر تعرفه گاز، یارانه‌ای محسوب می‌رود و تا دستیابی به قیمت‌های مؤثر و جلوگیری از مصرف بی‌رویه فاصله زیادی وجود دارد.

اما اکنون پیرامون تک‌نرخی شدن بنزین نکاتی در ادامه بیان می‌رود:

۱- آسیب‌شناسی تک‌نرخی شدن بنزین

اگرچه با تک‌نرخی شدن بنزین، امکان سوءاستفاده از سهمیه بنزین و عرضه خارج از شبکه آن در کشور از بین رفت اما این اقدام پیامدهایی را نیز به دنبال دارد که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌رود:

۱-۱- حذف تدریجی کارت هوشمند سوخت و عقب‌گرد در شفافیت اطلاعات

سامانه‌ی کارت سوخت یکی از زیرساخت‌های مهم شفافیت اطلاعات در کشور است که با تلاش متخصصان حوزه فناوری اطلاعات و صرف هزینه‌های زیاد ایجادشده است. ایجاد این سامانه در کشور باعث شد تا تهدید کشورهای غربی درزمینه تحریم بنزین بی‌اثر شود. به‌علاوه استفاده از این سامانه در شرایط بحران می‌تواند نقش مهمی در عرضه پایدار سوخت داشته باشد. با تک‌نرخی شدن بنزین و تداوم شرایط کنونی، این تهدید وجود دارد که سامانه کارت سوخت به‌تدریج حذف شود؛ زیرا در این حالت می‌توان بدون کارت سوخت با استفاده از کارت جایگاه دار با همان قیمت ۱۰۰۰ تومان سوخت‌گیری انجام داد. در شرایطی که کشور به‌ضرورت شفافیت اطلاعات بیش‌ازپیش واقف شده و در جهت آن گام‌های مؤثری برداشته است، اقداماتی ازاین‌دست که منجر به حذف یک سامانه اطلاعاتی ارزشمند می‌رود، یک عقب‌گرد در حوزه شفافیت اطلاعات برای کشور به شمار می‌رود.

۲-۱- بی‌عدالتی در حق کم‌مصرف‌ها

باوجود افزایش قیمت در سال‌های اخیر بازهم دولت مجبور به پرداخت یارانه برای بنزین است. درنتیجه مصرف بیشتر به معنای دریافت یارانه بیشتر است و این نوعی بی‌عدالتی محسوب می‌رود. در راستای هدفمندی یارانه‌ها سعی بر آن بود که با سهمیه‌بندی تا حدی این بی‌عدالتی رفع شود. متأسفانه طی افزایش قیمت بنزین در سال‌های ۹۳ و ۹۴، قیمت بنزین سهمیه‌ای (مصارف پایین)۱۵۰ درصد و قیمت بنزین آزاد (مصارف بالا) ۴۳ درصد افزایش یافت به‌نحوی‌که تفاوت قیمت سوخت برای گروه‌های کم‌مصرف و پرمصرف از میان برداشته شد که درمجموع این اقدامات منجر به افزایش بی‌عدالتی در استفاده از یارانه می‌رود.

۳-۱- پیش‌بینی رشد بیش‌ازپیش مصرف بنزین در کشور

آمارها نشان می‌دهد که اگر سهمیه‌بندی صورت نمی‌گرفت مصرف بنزین کشور به بیش از ۱۲۰ میلیون لیتر روزانه افزایش می‌یافت و کشور با مشکلات عدیده‌ای در تأمین بنزین مواجه می‌شد. انتظار می‌رود با حذف سهمیه‌بندی، مصرف بنزین رشد چشمگیری داشته باشد. یکی از مهم‌ترین عوامل این رشد حذف اثر روانی سهمیه‌بندی است که باعث می‌شد مصرف‌کنندگان ملزم به رعایت محدوده مصرف خود باشند. بر اساس محاسبات صورت گرفته با ادامه روند موجود و با فرض قیمت ۲۰۰۰ تومان به‌عنوان قیمت واقعی بنزین -شامل قیمت فوب خلیج‌فارس به همراه هزینه حمل‌ونقل و توزیع- افزایش مصرف بنزین کشور در سال جاری تا ۸۰ میلیون لیتر در روز دور از انتظار نیست که این امر افزایش یارانه پرداختی دولت به بنزین را به میزان ۳۶۵۰ میلیارد تومان در سال به دنبال دارد. سوال اینجاست که آیا تصمیم‌گیران این هزینه را نیز در محاسبات خود در نظر گرفته‌اند؟

۴-۱- افزایش قاچاق سوخت

استفاده از کارت سوخت به دلیل ایجاد شفافیت اطلاعات و محدود کردن میزان سوخت‌گیری، نقش به سزایی در کاهش میزان قاچاق سوخت داشته است و با توجه به تصمیم اخیر و با تداوم روند موجود، انتظار می‌رود قاچاق بنزین دوباره شدت گیرد.

۲- پیشنهادهایی برای اصلاح روند فعلی

۲-۱- ضرورت رفع معایب سامانه کارت سوخت

در حالی استدلال‌هایی مبنی بر بروز مشکلات و ایجاد فساد در کشور به‌واسطه سهمیه‌ای بودن بنزین مطرح می‌رود که دستاوردهای سامانه کارت سوخت بسیار بیشتر از برخی مشکلات پیش‌آمده است. البته به‌شرط وجود اراده لازم، توانمندی موجود کشور در حوزه فناوری اطلاعات قادر به رفع نقاط ضعف این سامانه است. علاوه بر این امکان توسعه‌ی این سامانه و فعال‌سازی ظرفیت‌های بالقوه دیگر آن نظیر فراگیر سازی «سامانه پرداخت الکترونیک بهای سوخت» نیز وجود دارد. اما با اقدام اخیر به‌جای اصلاح و توسعه سامانه کارت سوخت، عملاً این سامانه حذف شد و دستاوردهای آن به‌تدریج از بین می‌رود.

۲-۲- پیشنهادهایی برای اصلاح روند قیمت‌گذاری سوخت

با توجه به موارد فوق پیشنهاد اصلی این مجموعه برای اصلاح قیمت حامل‌های انرژی، ثابت ماندن قیمت بنزین سهمیه‌ای و صرفاً افزایش قیمت بنزین آزاد در کنار اصلاح سامانه کارت سوخت است تا ضمن کنترل مصرف و حرکت به سمت عدالت و شفافیت، کسری بودجه دولت نیز جبران شود.

اما با توجه به اقدام اخیر پیشنهاد می‌شود حداقل به‌منظور اصلاح روند موجود، سقفی برای سهمیه بنزین هر خودرو بر مبنای مصرف اکثر خودروها مشخص شود، به همه خودروها کارت سوخت تعلق گیرد و قیمت بنزین جایگاه داران به نحوی افزایش یابد که سوخت‌گیری بدون کارت سوخت صرفه اقتصادی نداشته باشد.

و من الله التوفیق