توفان در خيمه آل سعود

به گزارش پایگاه 598، خراسان نوشت:

؛كمتر از يك هفته قبل پادشاه عربستان دستور تغييراتي در ساختار قدرت در اين كشور را صادر كرد كه بسياري آن را زلزله سياسي در اركان قدرت آل سعود عنوان كردند . به واقع اين تغييرات متاثر از چه عواملي است و چه پيامد هايي را درپي خواهد داشت ؟ساعت 4 بامداد! ملك "سلمان بن عبدالعزيز" فرمان جديد صادر مي كند. در اين فرمان پادشاه جديد سلسله سعودي در عربستان، وليعهد خود را بركنار مي كند.مقرن بن عبدالعزيز، برادر ناتني پادشاه ديگر وليعهد او نيست. به جاي او محمد بن نايف بن عبدالعزيز، كه برادر زاده پادشاه است، وليعهد اعلام مي شود. محمد بن سلمان، فرزند پادشاه همزمان با وزارت جنگ، جانشين وليعهد مي شود. در عربستان چه رخ داده است؟

1.سُديري ها و جنگ قدرت در آل سعود

تغيير بي مقدمه و عجولانه در شبكه قدرت پادشاهي را مي توان از ابعاد مختلفي مورد بررسي قرار داد. يكي از اين ابعاد، نزاع قدرت درون خاندان پادشاهي است. تعداد همسران عبدالعزيز بن سعود از 22 تا 38 زن نقل شده است. يكي از همسران او "حصه دختر احمد السديري" نام داشت كه از قضا نقشي اساسي در آينده سلسله سعودي بازي كرد. حصه از عبدالعزيز صاحب 7 پسر شد: 1)ملك فهد بن عبدالعزيز پنجمين پادشاه عربستان، 2) امير سلطان بن عبدالعزيز، وليعهد سابق و وزير دفاع، 3) امير نايف بن عبدالعزيز، وزير كشور و وليعهد سابق، 4) امير عبدالرحمن بن عبدالعزيز، نايب وزير دفاع، 5) امير تركي بن عبدالعزيز، 6) امير احمد بن عبدالعزيز، نايب سابق وزير كشور و 7) ملك سلمان بن عبدالعزيز، پادشاه كنوني. اين 7 فرزند بودند كه در خاندان سعودي به "السديريون السبعه" يا "هفت سُديري" معروف شدند. در سال هاي اخير با پادشاهي ملك عبدا...، كه از سُديري ها نبود، اين شاخه از خاندان سعودي كمي از قدرت دور شده بودند. پادشاه عربستان با بركنار كردن وليعهد خود بار ديگر قدرت را در قبضه سُديري ها قرار داده است. محمد بن نايف بن عبدالعزيز، وليعهد كنوني و محمد بن سلمان، وزير جنگ و جانشين وليعهد از خاندان سُديري ها محسوب مي شوند.

مقرن بن عبدالعزيز وليعهد بركنار شده، فرزند يكي از همسران عبدالعزيز به نام "بركه اليمانيه" بود كه از قدرت كنار رفته است. براساس قوانين داخلي خاندان آل سعود، شوراي بيعت نمي توانند وليعهد را از قدرت بركنار كنند. از قدرت بر كنار كردن مقرن بن عبدالعزيز به نوعي تخطي از قوانين داخلي خاندان سعودي محسوب مي شود. به نظر مي رسد كه سُديري ها براي قبضه كردن قدرت عجله داشته اند. آن ها از يك سو نمي توانستند تا زمان مرگ وليعهد سابق منتظر بمانند و از سوي ديگر اين كه مي دانستند اگر پادشاه كنوني قبل از وليعهد از دنيا برود، اطرافيان مقرن بن عبدالعزيز دقيقا همان فرصتي را پيدا مي كنند كه سُديري ها اكنون در اختيار دارند. بنابراين احتمالا آن ها ريسك مدارا با مقرن بن عبدالعزيز را تحمل نكردند و بر خلاف رويه هاي داخلي، او را از قدرت بر كنار كرده اند. در اين تغيير قدرت نكته مهم از بين رفتن منطق و قانون انتقال قدرت درون خاندان سعودي است. استفاده از قدرت پادشاهي براي حذف رقبا اگر به رويه تبديل شود، مي تواند به زوال سلسله سعودي منجر شود. هيچ كس نمي تواند تضمين كند كه در آينده ديگر شاخه هاي خاندان سلطنتي دقيقا همين رفتار را با سُديري ها تكرار نكنند.

2.جوان گرايي در سعودي

دومين منظر براي بررسي تغيير ناگهاني در خاندان سعودي، جوان گرايي و به قدرت رساندن نسل جديد است. پادشاه كنوني بيش از هر چيز به بيماري هايش در اثر پاركينسون و آلزايمر معروف است. حاكمان سعودي در سال هاي قبل آن چنان فرتوت بودند كه وليعهد ها قبل از پادشاه از دنيا مي رفتند. مرگ هاي پياپي وليعهد ها قبل از به قدرت رسيدن شان، سعودي را با نگراني حفظ بقا روبه رو كرد. به قدرت رساندن پيش از موعد محمد بن نايف و محمد بن سلمان را مي توان تلاش براي نوسازي ساختار فرتوت پادشاهي نيز ارزيابي كرد. اين جوان گرايي بدون شك منشاء تغييرات مهمي در سياست داخلي و سياست خارجي سعودي خواهد شد. حاكماني كم تجربه، اما پر سودا كه هم اكنون در يمن جنگ بي سرانجامي را آغاز كرده اند. آن ها احتمالا با هدف تثبيت قدرت شان در ميان ديگر حكومت هاي پادشاهي عرب منطقه، بيش از اين نيز تلاش مي كنند.البته وليعهد جديد و جانشين جديد، تنها نشانه هاي جوان گرايي در سعودي نيستند. دستور ساعت 4 بامدادي پادشاه سلمان، فرد ديگري را هم به قدرت رسانده كه بسيار جالب توجه است. عادل جبير، سفير قبلي سعودي در آمريكا به سمت وزير خارجه جديد سعودي منصوب شده است. با به قدرت رسيدن او، 40 سال وزارت خارجه شاهزاده سعود الفيصل نيز به پايان رسيده است. اما نكته مهم اين است كه براساس رويه هاي خاندان سعودي هميشه وزير خارجه، وزير كشور و وزير دفاع از اعضاي خاندان سلطنتي انتخاب مي شده اند. در 60 سال گذشته سابقه نداشته است كه فردي خارج از خاندان سلطنتي به يكي از اين سمت ها منصوب شود.

آغاز تنش ها يا خاموش كردن مخالفت ها

به وضوح بخش زيادي از تغييرات در ساختار قدرت در عربستان با هدف يكدست سازي نظرات در اركان اصلي تصميم گيري دراين كشور رقم خورده است . انتشار گزارش هايي مبني بر وجود مخالفت هايي با جنگ در يمن در بين شاهزادگان آل سعود و به ويژه از سوي مقرن بن عبدالعزيز، برادر ناتني پادشاه كه سمت وليعهد ي را نيز برعهده داشت و مادري اصالتا يمني دارد از همان روز هاي آغاز حمله به يمن به رسانه ها درز پيدا كرده بود . تغييرات بعدي و به ويژه قبضه پست ها و جايگاه هاي اقتصادي به ويژه شركت نفتي آرامكو به عنوان بزرگترين شركت نفتي جهان از سوي فرزندان ملك سلمان از ريشه دار بودن اختلاف ميان خاندان آل سعود حكايت دارد . وضع سلامتي و حال و روزگار ملك سلمان به لحاظ ذهني و آلزايمر و مسائل بدني كه بر اساس گزارش ها عملا نقشي در تصميم گيري هاي مهم ندارد در كنار روي كار آمدن چهره هاي جوان كه بعضا هيچ سابقه اي در خاندان پادشاهي نيز ندارند نه روند درگيري هاي سياسي درون خاندان را شدت خواهد بخشيدونه با ناپختگي هايي در تصميم گيري هاي رياض همراه خواهد شدكه بخشي از پيامد هاي آن نه تنها در داخل عربستان بلكه به پيچيده شدن اوضاع منطقه مي انجامد . انديشكده "چتم هاوس"در گزارشي در باره تغييرات در اركان قدرت آل سعود با اشاره به اين كه تصميم ملك سلمان توفان به پا خواهد كرد ، تصريح مي كند : اكنون قاطعيت پادشاه در ارتقاي سريع محمد بن سلمان كه با بركناري دوتن از پسران ملك عبد ا... و دوتن از فرزندان وليعهد قبلي همراه شده است سوالات زيادي درباره رقابت هاي داخلي اين خاندان و آينده كشمكش ها ايجاد كرده است.