در 10سال‌گذشته بر نفت دنیا چه‌گذشت؟

نفت به عنوان یکی از محصولات صادراتی کشورها در عرصه های بین المللی، اقتصادی و سیاسی نقش پررنگی دارد. طی سال های گذشته قیمت جهانی نفت به علت بروز اختلافات بین المللی بین کشور های صادرکننده اصلی این محصول راهبردی و بروز جنگ های کوتاه و بلند مدت، دستخوش نوسانات بسیاری بوده است.

از آنجا که روند استخراج، فرآوری و فروش نفت از جهت هزینه و درآمد برای دولت ها از اهمیت ویژه ای برخوردار است، روند نوسانات قیمت جهانی این محصول در 10 سال گذشته می تواند حائز اهمیت باشد. از سوی دیگر درآمد کشورمان به عنوان یکی از عمده ترین تولیدکنندگان اوپک از محل صادرات نفتی در این بازه زمانی موضوع قابل تاملی است.

قیمت بین المللی نفت- اوپک

یکی از بخش های اصلی تولید و عرضه نفت در عرصه بین المللی کارتل اوپک است. کشورهای عضو اوپک قریب به دو سوم ذخایر نفتی جهان را در اختیار دارند. سبد نفتی اوپک متشکل از نفت صحرای الجزایر، نفت گی راسول آنگولا، نفت اورینت اکوادور، نفت سنگین ایران، نفت سبک بصره عراق، نفت صادراتی کویت، سیدر لیبی، بونی لایت نیجریه، نفت مارین قطر، نفت سبک عربستان، نفت موربان امارات و مِرِی ونزوئلا است. اما این بدان معنا نیست که اوپک می تواند در بازار بین المللی نفت به عنوان تنها عامل تعیین کننده قیمت، اعمال نظر کند.

در دهه 1990 میلادی تولیدات این گروه 36.4 درصد تولید نفت دنیا بود. در آگوست 2004 اوپک اعلام کرد که اعضای این سازمان ظرفیت عرضه مازاد را ندارند.با این حال بیشترین سهم در تولید همچنان متعلق به این گروه بود.

به گزارش پایگاه 598 به نقل از اقتصاد آنلاین ؛ در سال 2005 اوپک بیش از  41.7 درصد نفت جهان را تولید کرده در حالی که کشورهای عضو سازمان همکاری اقتصادی و توسعه تنها 23.8 درصد و اتحاد شوروی سابق 14.8 درصد از تولیدات نفت جهان را به خود اختصاص داده‌اند.

پس از فراز و فرودهای بسیار، تولید واقعی ده کشور غیر از عراق و آنگولا از ابتدای سال 2007 به 27.2 میلیون بشکه در روز رسید ولی با این حال بهای یک بشکه نفت خام برای اولین بار از مرز 81 دلار عبور کرد.

پس از اعلام دسترسی به غنی سازی اورانیوم توسط دولت نهم در سال 2006 و هم‌زمان با نشست شورای امنیت (گروه 1+5) برای بررسی وضعیت ایران، قیمت نفت در بازارهای آمریکا با افزایش دو و نیم درصدی به حدود 84 دلار در هر بشکه رسید. در آستانه فصل سرما، بهای نفت در بازارهای جهانی به رکورد کم سابقه 93 دلار برای هر بشکه رسید و این در حالی بود که قیمت این ماده خام در بازارهای خاور دور به بالای 93 دلار رسید.

در آخرین روز سال 2007 میلادی قیمت هر بشکه نفت به بالای 96 دلار آمریکا رسید، در حالی که در آغاز سال 2007 میلادی قیمت هر بشکه نفت در حدود 60 دلار آمریکا بود.

قیمت محصولات نفتی با افزایش نسبتاً چشمگیری در سال 2008 میلادی مواجه شد. قیمت نفت در اوایل تابستان 2008 به رقم بی سابقه 148 دلار رسید اما در اوج گرمای تابستان 2008 با آشکار شدن بحران مالی 2007-2009 در اقتصاد جهانی، قیمت نفت روند نزولی گرفت و به زیر 40 دلار در هر بشکه سقوط کرد!

اما پس از آن و به فاصله اندکی، روند افزایشی  قیمت نفت تا سال 2009 میلادی ادامه پیدا کرد. در پایان سال 2009 میلادی اوپک 44.7 درصد تولید نفت دنیا را به خود اختصاص داده بود. در آن سال قیمت متوسط نفت در بازار جهانی 100 دلار آمریکا بود. در سال 2010 میلادی قیمت هر بشکه نفت در بازار جهانی بعد از تعدیل با نرخ تورم به حدود 60 دلار ‌رسید، ولی در سال 2013 و اوایل 2014 میلادی دوباره از مرز 110 دلار فراتر رفت البته در ماههای اخیر قیمت این منبع انرژی در بازار جهانی سیر نزولی به خود گرفته و سهم اوپک هم به 42 درصد تولید نفت در بازار جهانی تنزل یافته است.

  قیمت نفت ایران

در سال 1384، درآمد نفتی دولت نهم به ریاست جمهوری محمود احمدی‌نژاد برابر 53.83 ‌میلیارد‌دلار بود که تفاوت چندانی با سال 83 نداشت، اما از سال 1385 درآمدهای نفتی دولت نهم با خوش اقبالی روزافزون سیر صعودی در پیش گرفت. این روند افزایش درآمد دولت احمدی نژاد از 62.01 ‌میلیارد ‌دلار در سال 85 آغاز شد. در سال 1386 درآمد نفت ایران برابر 81.6 ‌میلیارد ‌دلار و در سال 1387 این درآمد برابر 81.9 ‌میلیارد ‌دلار ثبت شد.  در سال 1388 کاهش درآمدهای نفتی دیده می‌شود طوری‌که طی این سال درآمد دولت برابر 62 ‌میلیارد ‌دلار بود اما در سال 1389 درآمدهای نفتی بار دیگر با رشد 15 درصدی به 74 ‌میلیارد ‌دلار رسید.

سال شکوفایی درآمدهای نفتی ایران

سال 91 را شاید بتوان سال شکوفایی درآمدهای نفتی کشور نامید. طی سال 90، درآمدهای نفتی دولت به 113‌میلیارد ‌دلار رسید. از ابتدای سال 84 تا پایان سال 91 درآمد کل دولت از محل فروش نفت با کل درآمد نفتی کشور از ابتدا برابری می کرد. اما در سال 1391 درآمدهای نفتی ایران با بیش از 50‌ درصد کاهش به 50‌ میلیارد ‌دلار عقب نشینی کرد، یعنی کمتر از درآمد نفتی سال 83.  عامل اصلی این افزایش درآمد نفتی برای دولت‌های نهم و دهم در واقع قیمت جهانی نفت و تحولات بین‌المللی بود. اما در پایان سال 92 صندوق بین‌المللی پول صادرات نفت و گاز ایران را در سال 56.3 میلیارد دلار تخمین زد.