شرق یا غرب؛ پیروز رقابت در بازار ایران؟

* در سال‌های اخیر وزن تجارت کشور از غرب به شرق متمایل شده بوده است. به نظر شما در صورت لغو تحریم‌ها، وضعیت تجارت ایران چطور خواهد بود و آیا این موازنه بر هم می‌خورد یا خیر؟

حتما این موازنه بر هم می‌خورد و رقابتی بین شرق و غرب ایجاد می‌شود. این موضوع به نفع کشور ما خواهد بود.

* از چه نظر؟

از نظر این‌که ما در حال حاضر از 5 کشور کالا را خریداری می‌کنیم و به طرف کشورهای شرقی رفته‌ایم. البته جنوب شرق آسیا را نمی‌شود گفت شرقی، اما کشورهای چین، ترکیه، هند و روسیه کشورهایی هستند که با آنها تبادلات تجاری داریم.

زمانی که اروپایی‌ها وارد معامله با ایران شوند، بالاخره رقابت میان این‌ها ایجاد می‌شود و این رقابت باعث می‌شود که هر کدام بخواهند سهم بیشتری را در داخل ایران بگیرند، بنابراین مجبورند هم در کیفیت و هم در قیمت‌ها و هم در سرمایه‌گذاری‌ها با یکدیگر رقابت کنند.

این در حالی است که ما زمانی که انحصارا از 5 کشور کالا خریداری می‌کنیم، به طور مسلم ضایعاتی برای کشور دارد که از چشم کسی پنهان نیست. برای مثال، کالا را با قیمت‌هایی به ما می‌فروشند که بالاتر از قیمت‌های جهانی است. همچنین تبدیل پول از یوآن به یورو برای ما خیلی گران است. بعضی از فروشندگان در چین پول خودشان را قبول ندارند و می‌گویند باید به ما یورو بدهید؛ به خصوص گروهی که برند به ایران می‌دهند. این‌ها به این شکل فشار می‌آورند که باید یورو بگیرید. همه این‌ها به نظر من اجحافی است که در حق ملت ایران و تولیدکنندگان صورت می‌گیرد و ان‌شاءاله در صورت رفع تحریم‌ها، رقابت بین شرق و غرب ایجاد می‌شود و این رقابت باعث می‌شود که هزینه‌های تولید پایین آید و همچنین خطوط تولیدی ما به تکنولوژی جدید مجهز شود.

در این تکنولوژی جدید ما می‌توانیم محصولات‌مان را بیشتر صادرات‌محور در نظر بگیریم.

* هم‌اکنون یک نگرانی‌ای که وجود دارد، این است که در حوزه واردات از آن طرف بوم نیفتیم و به جای این‌که رویکردمان افزایش صادرات باشد، به دلیل ورود اروپایی‌ها به بازار کشور، افزایش واردات را هم داشته باشیم. فکر می‌کنید این اتفاق می‌افتد؟

این تجربه را در دولت‌های گذشته هم داشته باشیم. من فکر نمی‌کنم نه خود دولت اجازه دهد و نه حکومت اجازه دهد که دوباره غش کنیم و از آن طرف بوم بیفتیم. به عبارتی، در این دایره برای رفاه، ارزهای کشور را به جای این‌که در زیرساخت‌ها خرج کنیم، به واردات کالاهای مصرفی اختصاص دهیم. این کار هم به تولید و اشتغال کشور ضربه زده است و هم این‌که پول‌هایمان را هدر داده‌ایم. در واقع ما به جای این‌که برویم زیرساخت‌های کشور را اصلاح کنیم، پول را برای مواد مصرفی داده‌ایم.

من تا آنجایی که می‌دانم، حتما دولت علاقه‌ای ندارد که این کار را انجام دهد و اجازه این کار را نخواهد داد. حتی اگر فشار بعضی از مردم هم وجود داشته باشد که چرا ما به رفاه نرسیدیم، اما همه ما باید تحمل کنیم که اگر قرار است رفاهی ایجاد شود، ابتدا در رابطه با زیرساخت‌های کشور باشد، اشتغال ایجاد شود، صنایع کشور صادرات‌محور شوند و بعد منتظر اقتصاد سالم و پویا و درآمد بالایی برای مردم باشیم.

* اما این نکته را باید در نظر بگیریم که هم‌اکنون وضعیت تولید و صنایع کشور مناسب نیست و در این شرایط افزایش بالای صادرات خیلی محتمل نخواهد بود. بنابراین ارزیابی‌ها حاکی از آن است که وزنه واردات نسبت به صادرات همچنان در اقتصاد کشور بالاتر خواهد بود.

این‌که تولید کشور به این روز افتاده است، علت دارد. ما تولیدکننده را کنار دیوار می‌گذاریم و بعد می‌گوییم چرا این‌طوری هستی. ما در حال حاضر در تحریم هستیم و نتوانسته‌ایم به خصوص در 10 سال گذشته که تحریم‌های سنگینی بر ما مستولی بود، خطوط تولید را به تکنولوژی‌های جدید مجهز کنیم. زمانی که خطوط تولید را نمی‌توانیم به تکنولوژی‌های جدید مجهز کنیم، در حالی که کالاهای ما با رقبا قابل قیاس نیست، نمی‌توانیم صادرات داشته باشیم. کالاهای کشورهای دیگر به روزتر و مدرن‌تر هستند و قیمت پایین به دلیل تولید بالا دارد.

به این ترتیب، باید منتظر باشیم که در صورت لغو تحریم‌ها، سیاست دولت این باشد که صندوق توسعه ملی را تقویت کند و از آن طریق، کارخانه‌ها بتوانند خطوط تولیدی خود را مجهز به تکنولوژی جدید کنند. در این شرایط می‌توانیم بگوییم که ما این قدرت را داریم که صادرات‌محور باشیم، اما ما یک مشکل دیگر در درون خودمان داریم. زمانی که شرکت‌های ما دولتی هستند و یک بودجه دولتی برای آنها ابتدای سال مصوب می‌شود، این شرکت‌ها انگیزه‌ای ندارند که بهره‌وری را بالا ببرند. بحثی که مقام معظم رهبری داشتند که ما باید حتما اقتصادمان را به طرف بخش خصوصی سوق دهیم، این‌جاست. بنابراین حتما باید این اتفاق بیفتد تا بخش دولتی و حتی خصولتی‌ها را نیز تبدیل به بخش خصوصی کنیم؛ چاره‌ای جز این کار نداریم.

* شما چشم‌انداز اقتصاد کشور در حوزه صادرات را چطور می‌بینید؟

حتما زمانی که خطوط تولید به تکنولوژی‌های جدید مجهز شود، صادرات کشور بالاتر خواهد رفت. از سوی دیگر، تاکنون همه دولت‌ها می‌خواستند فضای کسب‌وکار کشور را اصلاح کنند، اما همواره بخش خصوصی به عنوان یک گروه نامانوس دیده می‌شد. فضای کسب‌وکار کشور با مشکل مواجه است.

* به نظر شما، نرخ ارز کنونی چقدر حوزه تجارت را حمایت می‌کند؟

ببینید، اتاق مبادلات ارزی دلار را حدودا با 2850 به تولیدکنندگان می‌دهند. این رقم با نرخ بازار آزاد تفاوت دارد و این تفاوت باعث می‌شود که با توجه به بهره‌های بانکی که در ایران هست و تولید پایینی که داریم، کمی از دردهای تولیدکنندگان را کاهش دهد. اما اگر نرخ ارز را یکسان کنیم و در مقابل، بهره‌های بانکی، بیمه، مالیات و بقیه مسایل را اصلاح نکنیم، به طور مسلم کالاهای تولید کشور قابل رقابت نخواهد بود.

* یعنی شما معتقدید که الان زمان یکسان‌سازی نرخ ارز نیست.

بله، اشتباه محض است.

* به نظر شما، هم‌اکنون نرخ واقعی دلار در بازار چه رقمی است؟

به نظر می‌رسد بین رقم 3200 تا 3300 درست باشد.

* یعنی رقم فعلی در بازار آزاد، رقم واقعی بازار است؟

درست است.

* شما در صحبت‌های خود عنوان کردید که در صورت لغو تحویم‌ها، اروپایی‌ها وارد رقابت با شرق در بازار ایران می‌شوند. از نگاه شما، پیروز این ماجرا کدام گروه خواهند بود؟

به نظر می‌رسد اروپایی‌ها پیروز خواهند بود. به صراحت باید بگویم که مردم ایران از ابتدا تمایل به کالاهای اروپایی داشتند، چون کیفیت کالاهای آنها را بهتر می‌بینند.