نرخ سود بانك‌ها و افزایش تورم

رحیم دلالی اصفهانی: با توجه به بحث‌ها و حواشي‌اي كه اخيرا پس از جلسه شوراي پول و اعتبار پيرامون تعيين نرخ بهره (نرخ سود تسهيلات بانكي) مطرح شده‌است، امروز مي‌توان نسبت به عملكرد بانك‌ها و نظراتي كه مسئولين آنها دارند نكات انتقادي را مطرح كرد.

معاملات نادرست و پديده خلق پول و ميزان نرخ بهره بانكي و سود پرداختي سپرده‌ها در نظام بانكداري داراي اشكالات شرعي است. البته‌ به لحاظ فقهي با توجه به اصول بانكداري، برخي اساس بانكداري را غير اسلامي مي‌دانند. با توجه به اينكه در جلسه شوراي پول و اعتبار دولت نتوانست دستور كار جلسه (تعديل نرخ سود تسهيلات بانكي) را تغيير دهد؛ اين‌ بدان معناست كه دولت نتوانسته‌است كه بانك‌ها را مجاب كند تا اين نرخ سود تسهيلات را كاهش دهند. البته بانك‌ها براي كاهش ندادن نرخ بهره كه بلاي جان توليد و اشتغال شده‌است بهانه‌هايي دارند. اما با توجه به نرخ تورم فعلي، باز هم نرخ بهره فعلي ناعادلانه محسوب مي‌شود. با تعاريفي كه فقها ارائه مي‌دهند امروز هم اين نرخ بهره‌ ربوي محسوب مي‌شوند. يكي از بهانه‌هاي بانكداران اين است كه به‌دليل نرخ تورم موجود بايد نرخ سود تسهيلات بانكي بالا باشد.

 اما مساله اين‌است كه آنان به اشتباه براي بازكردن بحث تورم به سراغ نظريه مقداري پول مي‌روند. يعني آنان معتقدند تورم فعلي در ايران ناشي از حجم پول درجريان است. اما از ديد علمي‌، بايد توجه داشت كه تورم برخاسته از افزايش سطح قيمت‌هاست و ريشه آن كمبود حجم عرضه در اقتصاد است. لذا اين نظريه‌ نه قدرت كافي تحليلي دارد و نه مسائل اقتصاد ايران را تشريح مي‌كند. بايد توجه كرد كه نرخ بهره فعلي خود يكي از عوامل كاهش ارزش پول است و در نتيجه با كاهش ارزش پول در طول زمان، ميزان تورم را افزايش مي‌دهد. در حقيقت اين ميزان نرخ بهره‌ برخلاف تصور آنان خود يكي از عوامل افزايش تورم است و اگر دغدغه آنان براي افزايش نرخ بهره وام‌ها نرخ تورم است، بايد بدانند كه خود نرخ‌ بهره‌هاي دريافتي آنان (بطور همزمان) عامل ايجاد تورم نيز هست. نرخ بهره سطح قيمت‌ها را خود به خود افزايش مي‌دهد. از طرف ديگر به‌دليل افزايش هزينه‌هاي تمام‌شده توليد در اثر افزايش نرخ بهره، باز هم به رشد تورم كمك مي‌كند.

 لذا اگر تورم بالاست بايد مسائل مربوط به ركود اقتصادي حل شود. نه اينكه نرخ بهره را بالا ببرند. چه اينكه افزايش ميزان حجم پول تسري زماني ندارد. اما افزايش قيمت‌ها و بهره چنين تسري زماني‌اي را دارد. البته بايد توجه داشت كه ما 16سال پيش نسبت به نرخ بهره بانكي اعتراض كرديم و به دولت وقت هشدار داديم كه اين ميزان نرخ بهره بانك‌ها را به يك قدرت مالي و پولي تبديل مي‌كند. امروز ما مي‌بينيم كه آن پيش‌بيني‌ها محقق شد و دولت و بانك مركزي توان برخورد با بانك‌ها را ندارند. امروز بانك مركزي در زمينه خلق پول با بانك‌ها مشكل دارد اما بايد اين را بگوييم كه حتي بحث خلق پول هم از اساس ربوي‌ است. چرا كه بانك‌ها از هيچ پول ايجاد مي‌كنند و اين خود يكي ديگر از عوامل افزايش تورم و نرخ بهره‌ است.
* عضو هيات علمي دانشگاه اصفهان