این در حالی است که یک روز بعد از اعتراض گسترده علما و مراجع تقلید نسبت به سیاست های فرهنگی دولت یازدهم ، علی جنتی در اظهاراتی عجیب در اصفهان به این واکنش ها پاسخ داد و مدعی شد "اطلاعات مراجع تقلید و معترضان به رویکردهای فرهنگی دولت از روی اطلاعات غلط است!" و اتهام کانالیزه شدن مراجع تقلید و قضاوت آنها بر مبنای اطلاعات نادرست موجب ناراحتی برخی از علما گردیده است.
تمام این موارد باعث شد که رئیس جمهور، مشاور فرهنگی خود را به منظور دیدار با اکثر مراجع تقلید راهی قم کند تا شاید با این دیدار قدری از عدم رضایت علما کاسته شود. اما در این سفر هم علی رغم تلاش مشاور رئیس جمهور برای دیدار با تمامی مراجع تقلید، حسام الدین آشنا تنها توانست با آیت الله نوری همدانی و آیت الله علوی گرگانی دیدار کند و موفق به دیدار با سایر مراحع تقلید از جمله حضرت آیت الله مکارم شیرازی نشد.
اما این انتقادات مربوط به روزهای اخیر نشده و یک بررسی اجمالی نشان میدهد که با وجود، حجم سنگین ترافیک سفر مسئولین دولتی به شهر مقدس قم، علما رضایت چندانی از عملکرد مسئولین دولتی نداشته و در چندین فقره هشدارهای جدی را برای دولتمردان صادر کردهاند.
آنچه در ادامه میآید تنها بخشی از هشدارها و تذکراتی است که علما و مراجع عظام تقلید در یک سال و نیم گذشته نسبت به وضعیت فرهنگی کشور ابراز داشته و از مسئولان دولتی خواستهاند رویه خویش را در حوزه فرهنگ اصلاح کنند
انتقاد از شیوه مواجهه دولت با منتقدین
عدم تحمل انتقاد ها و نحوه برخورد رئیس جمهور در مقابل منتقدین یکی از مواردی بود که علما را مجبور نمود تا نسبت به این اقدام واکنش نشان دهند. به طور مثال حضرت آيت الله العظمي مکارم شيرازي نیز در ديداری که با دکتر لاريجاني رياست مجلس شوراي اسلامي، در شهریور سال ۹۳ داشتند ضمن بیان این که باید مشکلات دولت بیان شود به این نکته نیز اشاره کردند و گفتند:
«حتي انتقاد سازنده هم تلخ است و بايد تلخي آن را تحمل کرد و پذيرفت و الا اگر نباشد اشتباهات تکرار مي شود.»
آیت الله مصباح یزدی نیز در ۱۸ بهمن سال ۹۲ با اشاره به عدم انتقاد پذیری دولت گفتند:
«متهم به کم سوادی و بیفکری میکنند، دوست ندارید کسی به شما نصیحت و انتقاد کند، میگویید حق با مخالف است و انتقاد را دوست داریم ولی دروغ میگویید.»
انتقاد از بی تفاوتی دولت نسبت به دین مردم
اظهارات آقای روحانی در ۳ خرداد ۹۳ و در همایش بیمه همگانی، نیز یکی دیگر از مواردی بود که انتقاد مراجع را به دنبال داشت. رئیس جمهور در قسمتی از سخنان خود در این برنامه با زیر سوال بردن امر به معروف و نهی منکر اظهار داشته بود:
«اینقدر در زندگی مردم مداخله نکنید، ولو به خاطر دلسوزی؛ بگذاریم مردم خودشان راه بهشت را انتخاب کنند، نمیتوان با زور و شلاق مردم را به بهشت برد».
این اظهارات انتقادات شدید الحنی را از جانب علما به همراه داشت. به طور مثال آیت الله آملی لاریجانی با شاره به این که این تفکرات ناشی از لیبرالیته و مدرنیته است گفتند:
«غربیها معتقدند دولتها باید بیطرف بوده و هیچ نقشی در تعیین ارزشها ندارند و اینها ناشی از همان تفکر مدرنیته است. وقتی در یک جامعه مدرنیته رواج پیدا کند هر شخص فقط به خودش فکر میکند و همین باعث میشود تا امر به معروف و نهی از منکر و ایثار در فرهنگ لیبرالی معنی نداشته و از درجه ارزش ساقط شود.»
حضرت آیت الله مصباح نیز در همین زمینه در خرداد ۹۳ گفته بودند:
«اینکه عدهای بگویند دولت وظیفهای برای دین مردم ندارد، بلکه وظیفه دولت فقط برداشتن تحریمها و آن هم نه با مقاومت، بلکه از راه دیپلماسی است، بر خلاف خط امام (ره) است. مگر امام (ره) برای تحریم و اقتصاد قیام کرد؟ مگر اینهمه شهید برای شکم و تحریم، جان خود را فدا کردند؟ مگر نه این است که همه شهدا در وصیتنامههایشان، اسلام و پیروی از امام (ره) را گوشزد کردهاند؟»
این درحالی است که رئیس جمهور تنها به این جملات بسنده نکرده بود و در جای دیگری از اظهارات خود که شائبه کنایه به علما از آن برداشت می شد، گفته بود:
«بعضی از مردم واقعا بیکارند، کار ندارند، شغل ندارند، دچار توهمات هستند، مدام غصه دین و آخرت مردم را می خورند، نه دین را می دانند چیست و نه می دانند آخرت چیست، اما همیشه غصه می خورند».
در همین راستا آیت الله مصباح فرمودند:
«اشخاصی که میگویند عدهای دین را نمیشناسند و متوهم هستند، اینها دین خود را با الهام از فرهنگ غربی تفسیر میکنند و شناخت آنها نسبت به دین، به گونهای نیست که امام(ره) آن را معرفی کرد.»
این استاد حوزه در جای دیگری با اشاره به این اظهارات گفتند:
«برخی از افراد عمامه به سر که دارای مسوولیت هستند، در واکنش به اجتماع مردم درخصوص بدحجابی و نگرانی علما از وضع دین و فرهنگ و تجمع روحانیت در فیضیه، آنها را کسانی معرفی میکنند که اسلام را نشناختهاند و آنها را متهم به توهم میکنند. باید از او پرسید مگر خود تو دینت را از کجا یاد گرفتهای؟ از فیضیه یا از انگلستان».
بی تفاوتی مسئولان نسبت به فعالیت های ساختار شکنانه
یکی دیگر از مواردی که اعتراض علما و مراجع را به همراه داشت انتشار مطالبی در توهین به مقدسات اسلامی در برخی نشریات بود. آنچه بیش از این مطالب ناراحت کننده مینمود، اظهارات مسئولان فرهنگی دولت بود که موضعی قاطعانه در برابر این دست مطالب نگرفتند و اتفاقا علما نیز به همین نکته اشاره داشتند. مقاله توهین آمیز رونامه بهار نسبت به ساحت امیرالمومنی(ع) و مطلب روزنامه آسمان در زیر سوال بردن حکم قصاص دو مورد از شاخصترین این مطالب بودند.
آیت الله نوری همدانی در هشتم آبانماه در همین رابطه چنین موضع گرفتند:
«هر کس در هر رشتهای تخصص دارد باید در همان رشته اظهار نظر کند در مسائل دینی نیز باید متخصصان آن اظهار نظر کنند نه این که فردی که چند کلاس درس خوانده به خود اجازه دهد این کار را انجام دهد. تخصص در احکام دین کار سادهای نیست، از این رو هر فردی نباید به خود اجازه دهد در این عرصه قلم فرسایی کند. حضرت علی(ع) برای معرفی اسلام زحمات و مرارتهای بسیاری متحمل شده است و تمام اینها در طول تاریخ ثبت و ضبط است؛ این فرد که اطلاعی از این مسائل ندارد و عقیده درستی هم ندارد چرا این گونه مسائل را بیان میکند؟»
آیت الله مهدوی کنی هم در ۱۳ اسفند نسبت به انتشار اینگونه مطالب چنین گفتند:
«بعضیها چیزهایی مینویسند و حریمها را میشکنند و تخلف میکنند در حالی که باید حریمها را حفظ کرد. در داخل نباید مسائلی به وجود آید تا حریمها شکسته شود ضمن اینکه مسئولین محترم نیز نسبت به این قضیه اتفاق نظر دارند و باید مراقب باشیم تا حریمها شکسته نشود»
آیت الله سبحانی نیز یک روز بعد اینگونه واکنش نشان دادند:
«این روزها مجلات و روزنامهها چیزهای مینویسند، که انسان تعجب میکند، در نشریهای به امیرالمؤمنین(ع) توهین شده و یا احکام نورانی قرآن را زیر سوال میبرند. ذرهای نباید نسبت به فعل و عمل و کارکردهای این نشریات راضی باشیم، چراکه قلب انسان یا جایگاه شیطان است و یا جایگاه حق و حقیقت»
در واقع این نوع رفتار مسئولان دولتی بود که جریانهای خاص را به این گمان انداخت که حالا فضا باز شده و گفتن هر سخنی و نوشتن هر چیزی آزاد است. سخنان موهن سعید رضوی فقیه یکی از این دست سخنان بود که با واکنش آیت الله نوری همدانی در دوازدهم اسفند ماه مواجه شد:
«همه کسانی که در این ماجرا(اظهارات سخیف رضوی فقیه) دخیل بودندباید به نحوی گوشمالی داده شوند تا درس عبرتی برای سایرین باشد و دیگر هیچ کس در هیچ کجا جرأت تکرار چنین اقدامی را نداشته باشد؛ ما منتظر اقدامات بعدی مسؤولان هستیم»
آیت الله مکارم شیرازی هم نسبت به خیال خام جریانهای پیش گفته در چهارم آذر چنین واکنش نشان داده بودند:
«عدهای گمان نکنند، در دولت جدید همه مسائل را میتوانند تغییر دهند. در مقالهای که در روزنامه بهار منتشر شده، آمده بود که علمای اسلام جاهلاند که بر مسئله غدیر تأکید میکنند و سوال اینجاست که چرا گفته میشود این روزنامه را تعطیل نکنید»
وی در ادامه با اشاره به برخی سخنانی که از وزارت ارشاد شنیده میشود، گفتند:
«بعضی از این سخنان نگرانیهایی را به دنبال داشته؛ نمیدانم اگر بحث عفاف و حجاب به دست ارشاد سپرده شود کاری صورت میگیرد یا تعطیل میشود. چرا گفته میشود ممیزی در کتاب نباشد یا اینکه روزنامه توهینکننده به حضرت علی(ع) تعطیل نشود یا اینکه اصرار به رفع فیلتر فیسبوک چه معنایی دارد؟
استاد برجسته حوزه علمیه قم با بیان اینکه اینگونه حرف زدن موجب میشود ارشاد اسلامی به ارشاد غیراسلامی تبدیل شود، گفتند:
«در مقاله روزنامه بهار آمده بود که علمای اسلام جاهل هستند که بر مسئله غدیر تاکید میکنند و سوال اینجاست که چرا گفته میشود این روزنامه را تعطیل نکنید.برخی گمان نکنند که در دولت جدید همه مسائل را میتوانند تغییر دهند.»
از سوی دیگر زمانی که حقوق شهروندی در دولت مطرح شد آیت الله مصباح فرمودند:
«اگر مطرح می شود که در آن بهائی و مسلمان، انقلابی و ضد انقلاب برابرند... باید احساس خطر کرد وقتی بعد از گذشت ۳۵ سال از انقلاب اسلامی، عالی ترین مقام کشور بعد از رهبری، سخنی بگوید که بنی صدر هم جرأت گفتن آن را نداشت. هرچند این عده سخن خود را در لفافه و به صورت غیرمستقیم بیان می کنند.»
شانه خالی کردن مسولان از انجام وظیفه خود
آیت الله مکارم شیرازی در شهریور ۹۳ و در ابتدای درس خارج فقه خود با انتقاد از سخنان ریس جمهور که اظهار داشته بود:
«دولت از ابتدا معتقد بوده و امروز هم معتقد است که فرهنگ باید به اصحاب فرهنگ واگذار شود»
با اشاره به این سخنان فرمودند:
«اخیرا دولتمردان می گویند متولی این کار علما هستند و با این کار می خواهند خودشان را معاف کنند؛ در حالی که این اشتباه بزرگ است. باید این خیال را از سر بیرون کرد که تنها علما مسؤول موضوعات فرهنگی هستند، البته این مساله درست است اما اگر منحصر به آنها کنیم و بار از دوش خود برداریم اشتباه بزرگی است و امیدواریم این اشتباه دیگر تکرار نشود».
انتقاد از حذف ممیزی کتاب انتقاد از رفع فیلتر فیس بوک
آیت الله مکارم شیرازی در چهارم آذر ماه و در دیدار با اعضای کمسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی ضمن بیان سایر اقدامات نامناسب مسئولان فرهنگی دولت، به این موضوع نیز اشاره کردند و فرمودند:
«زمزمه
این که سؤالی را مطرح می کنند که چرا روزنامه موهن به مولا علی(ع) تعطیل
شده است، یا ممیزی در کتاب نباشد، یا اصرار راجع به این که فیس بوک باز شود
اینها مسائل خطرناکی است، این وضع اگر ادامه یابد خطرناک است. ارشاد اگر
بخواهد این مسیر را طی کند ارشاد غیر اسلامی می شود. شما باید محکم در
برابر این گونه موضوعات بایستید، چراکه اگر این گونه نباشد به جای این که
کمک به ارشاد اسلامی کند خلاف آن را کمک می کند. ما بارها نسبت به این
مسائل تذکر و هشدار داده ایم و هزینه های آن را نیز می پردازیم.»
انتقاد از رویه دولت در تخریب دولت گذشته
هنگامی که دولت نتوانست در زمینه های اقتصادی موفقیتی کسب نماید و به وعده خود برای رفع مشکلات اقتصادی در صد روز موفقیتی کسب کند راه انتقاد از دولت سابق را در پیش گرفتند و با بیان نقاط ضعف دولت دهم عدم موفقیت خود را بر گردن دولت سابق انداختن. این رویکرد موجب عدم رضایت آیت الله جوادی آملی شد که در دیدار اسحاق جهانگیری نسبت به آن اعتراض نمودند.ایشان با اشاره به مسائل داخلی کشور، عنوان کردند:
«گفتن و دیدن نقاط ضعف دیگران مصلحت نیست و گذشته، گذشته است، فقط باید با تلاش و کوشش، نیازها را ببینیم و کار و فعالیت خودمان را افزایش دهیم تا پیشرفت کنیم.»
انتقاد از اظهار عدم تفاوت میان هنرمند ارزشی و غیر ارزشی
اظهارات رئیس جمهور در ۱۸ دی ۹۲ در جمع تعدادی از هنرمندان باز هم انتقادات تندی را به دنبال داشت. در آن جلسه حسن روحانی با مطرح کردن رویکرد کلان دولت به هنر گفت: «تقسیم هنرمندان به هنرمندان ارزشی و غیر ارزشی بیمعناست.»
این اظهارات نیز واکنش هایی را در میان مراجع و علما به دنبال داشت. به طور مثال آیت الله مصباح در دیداری که با دادستان قم در ۱۵ اسفند سال ۹۲ داشت با اشاره به این اظهارات تحیر آور ریس جمهور فرمودند:
«متأسفانه دولت جدید نیز همان سخنی را میگوید که آن دولت (هشتم) بیان میکرد و حتی در این دولت به صراحت بیان شده که وظیفه ما اعتلای هنر است و کاری به دین نداریم؛ لذا از هنرپیشه زمان شاه هم به خاطر هنرش تقدیر میشود، و این رفتارها یعنی کاشتن نهالی که ثمرهاش فتنه دیگری خطرناکتر از فتنه ۸۸ را رقم میزند.»
انتقاد از عزل و نصب های وزیر علوم
یکی دیگر از مواردی که اعتراض گسترده علما را با خود به دنبال داشت اقدامات دولت در معرفی وزیر پیشنهادی علوم و به تبع آن انتقاد از اقدامات وزیر علوم بود. آیت الله مکارم شیرازی در همین زمینه در حرم امام رضا فرموده بودند:
«شعار رئیس جمهور محترم اعتدال بود؛ ولی از برخی وزارتخانهها خبرهای ناخوشایندی از عزل برخی نیروهای ارزشی به گوش میرسد؛ به خصوص وزارت آموزش و پرورش و آموزش عالی که آینده و اکنون سیاست و اقتصاد و فرهنگ کشور به آنها وابسته است» …
این هشدارها مورد توجه وزیر علوم قرار نگرفت و همین موجب ناراحتی عده ای از مراجع گشت. به گونه ای که در سفری که وزیر علوم به قصد ملاقات با مراجع به قم داشت، مورد انتقاد شدید مراجع واقع شد و حتی آیت الله مکارم شیرازی حاضر به پذیرفتن و دیدار با نشدند.
آیت الله مکارم شیرازی علت عدم دیدار خود با وزیر علوم را عزل و نصب های گسترده در این وزارت خانه عنوان کرده بودند و در توضیح آن می گویند:
«دیدار با وزیر به معنای تایید عزل و نصبها بود و به همین دلیل در پیشگاه خداوند مسئول میبودم به همین دلیل دیدار را نپذیرفتم»
آیت الله سبحانی نیز در همین زمینه در پایان در خارج فقه خود در مهر ۹۲ فرمودند:
«متأسفانه اولین کاری که سرپرست وزارت علوم با ورودش به مسؤولیت و قبل از تعیین وزیر انجام داده است، این است که این دو نفر را که خدمت اسلامی به کشور کرده اند را برکنار کرده است. مسؤول بودن، طعمه چرب و نرمی نیست که مسؤول گمان کند، به هر گونه که خواست می تواند در آن دخل و تصرف کند. قرار نیست اگر دولتی آمد، همه را عوض کند، بلکه اگر اصلحی سراغ دارد، او را به جای صالح بگذارد.»
انتقاد از هزینه از بیت المال برای ضیافت همسر رئیس جمهور و جشنواره های غیر اسلامی
بعد از ضیافتی که همسر رئیس جمهور در کاخ سعد آباد برگزار نمود و حواشی متعددی به دنبال داشت، در دیداری که رئیس و اعضای اتاق بازرگانی ایران در اردیبهشت ۹۳ با آیت الله صافی گلپایگانی داشتند، ایشان با انتقاد از این هزینه ها فرمودند:
«در امور مملکتی باید بیش از همه مراقب باشیم که از بیتالمال آنطور که باید و شاید استفاده نماییم نه اینکه هزینههای زیادی را از بیتالمال برای بعضی از مصارف غیرقانونی و یا خلاف شرع بپردازیم.»
همچنین در دیدار وزیر کشور در بهمن ۹۲ نیز از هزینه برای برخی جشنواره هایی که در آن ها خلاف شرع رخ میدهد و فاصله جدی با انقلاب دارند انتقاد کردند و فرمودند:
«متأسفانه بعضی از جشنوارههای این دهه که با پول بیتالمال انجام میگیرد خلاف شرع است و با اصل انقلاب فاصله دارد»
انتقاد از شیوه مواجهه مسئولان با دشمنان
آمریکا میتواند به یک بمب تمام سیستم دفاعی ایران را از کار بیاندازد. این اظهارات محمد جواد ظریف در دانشگاه تهران بود که به دنبال خود واکنش های متعددی را به همراه داشت. آیت الله مکارم شیرازی نیز در جلسه ای با انتقاد از خلا عزت نفس در میان مسئولان در مقابله با دشمن لب به انتقاد گشودند و فرمودند:
«گفتهاند که اگر آمریکا حمله کند، ظرف ۱۰ دقیقه چهها که نمیشود، ازاینرو رئیس جمهور باید به وزرا گوشزد کند که چه ادبیاتی را به کار ببرند زیرا در مقابل دشمن باید از عزت و امیدواری صحبت کنیم و امیدوارم هر دو طرف مسائل را رعایت کنند تا اتحاد در کشور بیشتر شود.»
آیت الله نوری همدانی در دی ۱۳۹۳ نیز از رفتار وزیر امور خارجه در دیدار با امریکایی ها و پیاده روی با کری انتقاد کرده و فرمودند
وقتی آنها در حال ستیز با ما و مقدسات اسلامی هستند، این گونه مسافرت ها چه معنایی دارد؟ به عقیده بنده در چنین شرایطی باید به دنبال تجدید نظر در روابط خود با این کشورها باشیم نه مسافرت.
انتقاد از صدور مجوز برای تک خوانی زنان
آخرین اقدامی که این روزها واکنش های بی سابقه و تندی را به همراه داشت مساله صدور مجوز برای تک خوانی زنان بود. به نحوی که آیات عظام صافی گلپایگانی، مکارم شیرازی، نوری همدانی و علوی گرگانی نسبت به این رویکرد خطرناک هشدار دادند.
آیتالله صافی گلپایگانی در حاشیه درس خارج فقه با اشاره به اتفاقات رخ داده در حوزه فرهنگ از صدور مجوزهای خلاف شرع از سوی وزارت ارشاد ابراز نگرانی کرده و گفتند:
«مردم با ایمان و دلسوزان انقلاب اسلامی توقع دارند مسئولین وزارت ارشاد به وظایف دینی خود عمل نموده و جلوی منکرات و محرّمات را بگیرند. وزارت ارشاد اسلامی وظیفه بسیار سنگینی بر عهده دارد و شیوع بعضی از منکرات در جامعه موجب تضعیف نظام اسلامی است. منکر هرگز با مجوّز نهادی، معروف و مشروع نخواهد شد.»
آیت الله مکارم شیرازی نیز با انتقاد از رویکرد حاکم بر وزارت ارشاد، اقدامات نسنیجده و نادرست وزارت ارشاد که زمینه کمرنگ شدن این ارزشها را فراهم میکند انتقاد کرد و گفتند:
«وزارت ارشاد ارزشهای انقلاب را یکی پس از دیگری زیر پا میگذارد، داد مردم بلند شده؛ همه روز شکایات و گلایههای متعدد به دفتر ما میرسد که وزارت فرهنگ ارشاد که پسوند اسلامی را هم یدک میکشد چرا ارزشهای انقلاب را یکی بعد از دیگری زیر پا میگذارد.»
وی خطاب به دست اندرکاران وزارت ارشاد با بیان این که مردم بویژه مردم انقلابی را عصبانی و ناراضی نکنید، گفتند: «همین مردم انقلابی بودند که انقلاب کردند؛ ناراحت کردن آنها خوب نیست زیرا مسئولان ارشاد به مسائل بیاهمیت و بیارزش اهمیت میدهند، مردم از ما توقع دارند که تذکر دهیم؛ امیدواریم این تذکرات سبب هوشیاری شود و افرادی که در وزارت ارشاد هستند مردم انقلابی را ناراحت نکنند، روی مردم انقلابی باید بیش از همه حساب کرد.»
آیت الله نوری همدانی از مراجع عظام تقلید نیز با اشاره به صدور مجوز برای تک خوانی زنان از سوی وزارت ارشاد، این اقدام را محکوم کرده و گفتند:
«این انقلاب اسلامی و دینی است؛ حضرت امام(ره) بارها تاکید می کردند ای علما به داد اسلام برسید، هر جریانی که بر خلاف امام و اسلام باشد مورد تایید نیست، ما اجازه نمی دهیم برخی مسائل خلاف شرع با صدور مجوزهایی که ارشاد برای آن می دهد معمول و مرسوم شود و جلوی آن را می گیریم زیرا خواندن زنان در برابر مردان به نص صریح قرآن حرام است و در این بین فرقی بین تکخوانی و همخوانی وجود ندارد؛ بنابراین وزارت ارشاد حق ندارد چنین مجوزی بدهد، مردم نیز چنین اجازهای را به آنها نمی دهند».
آیتالله علوی گرگانی از دیگر مراجع تقلید قم نیز با اعتراض نسبت به تکخوانی خوانندههای زن در کشور و مجوز وزارت ارشاد به انتشار آلبوم تک خوانی بانوان، گفتند:
«نباید اجازه دهیم برخیها اهداف امام و انقلاب را به بیراهه بکشانند و عزت زنان جامعه را به بازی بگیرند چرا که یکی از اهداف امام خمینی(ره) از انقلاب اسلامی تکریم زن و مقام زن در جامعه است.»