علت نام گذاری برخی از سوره ها به نام حیوانات

به گزارش پایگاه 598،یکی از سوالات مطرح در علوم قرآنی اینکه چرا بعضی از سوره های قرآن بنام حیوانات نام گذاری شده است؟

پاسخ:
اسامی سوره ها مانند تعداد آیات هر سوره توقیفی است ، و با صلاحدید شخص پیامبر نام گذاری شده است . بیشتر سوره ها یک نام دارد و برخی دو یا چند نام . این نام گذاری ها ، طبق شیوه عرب با کوچک ترین مناسبت انجام می گرفته است [1]که وجه تسمیه برخی از آنها در جدول زیر آمده است :

بقره - استعمال لفظ بقره و سخن گفتن درباره آن فقط در این سوره بوده است ، گر چه لفظ « البقر » در سوره انعام ( آیه 144 و 146 ) و لفظ « بقرات » در سوره یوسف ( آیه 43 و 46 ) آمده است ولی با آن تفصیلی که در سوره بقره درباره آن سخن گفته شده ، در آنها مطلبی نیامده
 
آل عمران - لفظ « آل عمران » فقط دو بار در این سوره ( آیه 33 و 35 ) آمده است و در جای دیگرقرآن نیست .
 
نساء - در هفده آیه از این سوره احکام نساء به تفصیل آمده است .
 
مائده - فقط در این سوره ( آیه 112 و 114 ) لفظ « مائده » آمده است و در جای دیگر قرآن ذکرنشده است .
 
انعام - در شش آیه از این سوره بیش از سایر سوره ها درباره انعام سخن گفته شده است .
 
اعراف - فقط در این سوره ( آیه 46 و 48 ) لفظ « اعراف » دو بار آمده است .
 
انفال - فقط در این سوره ( آیه 1 ) لفظ « انفال » دو بار آمده است .
 
برائت - درباره برائت از مشرکین گفته شده است و در جای دیگر قرآن بدین صورت مطلبی نیامده است .
 
یونس - تنها سوره ای است در قرآن که از حالات حضرت یونس سخن به میان آمده است .
 
هود - فقط در این سوره درباره حضرت هود سخن گفته شده است .
 
یوسف - در این سوره بیست و پنج بار نام مبارک این پیامبر تکرار شده است .
 
رعد - تنها سوره ای ( آیه 13 ) است که از تسبیح رعد سخن گفته شده است و در سوره بقره ( آیه 19 ) از رعد فقط نامی برده شده است .
 
ابراهیم - به تفصیل از دعای ابراهیم درباره شهر مکه و ذریه طیبه اش ، سخن گفته شده است .
 
حجر - تنها سوره ای است که در آن از اصحاب حجر سخن گفته شده است .
 
نحل - تنها سوره ای است که از نحل سخن به میان آمده است .
 
اسراء - تنها سوره ای است که در آن از اسراء سخن گفته شده است .
 
کهف - تنها سوره ای است که در آن درباره اصحاب کهف مطلبی آمده است .
 
مریم - تنها در این سوره سر گذشت حضرت مریم با عنوان « و اذکر فی الکتاب مریم ... » ( آیات 35 - 16 ) به تفصیل آمده و در سوره آل عمران با عنوان آل عمران به شرح حال او اشاره شده است .
 
طه - با لفظ « طه » آغاز شده است .
 
انبیا - تنها سوره ای است که از انبیای معروف ( نزد عرب ) سخن به میان آمده است .
 
حج - در این سوره به تفصیل ( آیات 38 - 25 ) از احکام حج سخن گفته شده و اعلام به حج شده است : « و اذن فی الناس بالحج ... » .
 
مؤمنون - این سوره با جمله « قد افلح المؤمنون ... » آغاز شده است .
 
نور - آیه نور در این سوره آمده است .
 
فرقان - در این سوره قرآن با نام فرقان آورده شده و نزول آن یاد آوری شده است و خداوند به خود تبریک گفته است .
 
شعراء - تنها سوره ای است که لفظ « شعراء » در آن آمده است .
 
نمل - این سوره تنها سوره ای است که در آن از نمل سخن گفته شده است .
 
قصص - در این سوره عبارت « قص علیه القصص » ( هم فعل و هم مصدر ) آمده است ، گر چه درسوره یوسف نیز « نقص علیک احسن القصص » آمده ، ولی در آن جا اولویت با تسمیه به نام یوسف بوده است .
 
عنکبوت - تنها سوره ای است که این نام در آن برده شده است .
 
روم - تنها سوره ای است که این نام در آن برده شده است .
 
سجده - به جهت اشتمال آن بر آیه سجده بدین نام نامیده شده است ، البته در سه سوره دیگرنیز آیه سجده وجود دارد ، ولی اولویت در آنها با دیگر نام هاست .
 
احزاب - تنها سوره ای است که در آن به واقعه احزاب اشاره شده است .
 
سبا - تنها سوره ای است که در آن لفظ « سبا » ذکر شده است .
 
به گونه ای که ملاحظه شد در نام گذاری سوره ها مناسبتی وجود دارد . البته عللی که در این نام گذاری ها ذکر می شود هرگز وجه انحصار ندارد ، زیرا در نام گذاری ، کمترین مناسبت کافی است : « یکفی فی التسمیة ادنی مناسبة » . شایان ذکر است که نام بردن از حیوانات و نام گذاری سور قرآن به نام حیوانات در حقیقت اشاره به نکات اخلاقی و کمالی ای دارد که درقالب داستانی پیرامون حیوانات مانند بقره و یا مطلبی درباره حیوانات مانند عنکبوت و مثال به خانه عنکبوت در قرآن ذکر شده است.بنابراین اشاره به حیوانات در قرآن کریم حکایت از عبرت و درسی آموزنده ای است که از ماجراهای حیوانات ذکر شده در قرآن کریم دستگیر انسان ها می شود .برای مطالعه بیشتر  ر.ک : علوم قرآنی ، آیة الله محمد هادی معرفت ، فصل دوم ، اسامی سوره‏ها


[1] . ر.ک:البرهان،ج 1،ص 270 و الاتقان،ج 1،ص 159.