یست سونامیِ خاک به زندگی در خوزستان

به گزارش پایگاه 598 به نقل از «نسیم»، خوزستان - در اواخر هفته گذشته با وزش باد شدید و وقوع پدیده گرد و غبار در آسمان اهواز و روستاهای اطراف و همچنین 12 شهر دیگر استان خوزستان، آسمان این شهرها با موجی از هوای خاک‌آلود مواجه شده است؛ با افزایش غلظت و شدت گرد و غبار تردد و تنفس شهروندان مشکل و سخت شده، به طوری که تشخیص فاصله دید برای عابران و رانندگان بسیار سخت شده است. مدارس اهواز و 12 شهر دیگر استان در سه نوبت تعطیل شد، پروازهای فرودگاه‌های اهواز و آبادان در چندین مورد لغو شد، و بازی فولاد و راه آهن تا مرز کنسل شدن پیش رفت، اینها گوشه‌ای از بغرنج‌بودن حال و روز هواست، که «نسیم» برای بررسی و شناخت این پدیده و پیامدهای آن به گفتگو با کارشناسان، مسئولان و مردم پرداخته است:

منشأ خارجی

معصومه ابتکار، رئیس سازمان حفاظت محیط زیست کشور، عنوان کرد: منشأ خارجی، کمبود بارندگی و وزش باد ریزدگرهای خوزستان را به وجود آورد. وی گفت: گزارش جامعی از اتفاقات اخیر خوزستان، عوامل شکل‌گیری آن و پیامدهای آن تقدیم هیأت دولت کردیم و مالچ‌پاشی و کاشت گونه‌های مقاوم در دست اقدام است. بودجه ملی برای کنترل این پدیده تخصیص یافت.

ابتکار با اشاره به اینکه مسائل امنیتی در عراق منجر به عدم اجرایی‌شدن توافقات درباره مقابله با گرد و غبار شد، تصریح کرد: با توجه به بازگرداندن آب به تالاب هورالعظیم و همچنین تشدید نظارات بر فعالیت‌های نفتی در اهواز بروز این پدیده نسبت به گذشته کاهش پیدا کرده است. مبارزه با این پدیده نیازمند همکاری در سطح منطقه‌ای و بین‌المللی است.

خشکسالی و کمبود آب

محمد درویش، مدیرکل دفتر آموزش و مشارکت مردمی سازمان حفاظت محیط زیست در گفتگو با «نسیم»، با اشاره به مشکلات اساسی زیست محیطی استان خوزستان از جمله بحران آب، آلودگی هوا و فرسایش خاک افزود: خوزستان باوجود دارا بودن 33 درصد آب‌های سطحی کشور، متاسفانه به دلیل چیدمان توسعه و توانمندی‌های اکولوژیک، با کمبود شدید آب و حتی آب شرب روبرو است و متاسفانه شاهد آسیب دیدن مهمترین و ارزشمندترین قطب کشاورزی کشور هستیم.

وی افزود: کاهش شدید دبی رودخانه کارون به علت استفاده کشت و صنعت‌ها از آن باعث افزایش نرخ جابجایی خاک شده است، و بحران فرسایش خاک را چندین برابر کرده است، و این نشان می‌دهد که باید در طراحی‌های طرح‌های انتقال آب بین حوزه‌ای، سدسازی و اصولا مدیریت سازه‌ای در کشور تجدیدنظر کنیم.

درویش اظهار داشت: آلودگی هوا و مشکلات ریزگردها در خوزستان، به مشکلات کشور عراق و عدم توانایی در تثبیت حتی 15 درصد ناهمواری‌های ماسه‌ای غرب کرخه باز می‌گردد، و سایر عواملی که دست به دست هم داده‌اند تا تالاب‌هایی چون هورالعظیم، هور هویزه و هورالحمّار خشک شده است، همچنین تغییر رژیم هیدرولیکی رودخانه کرخه و حوزه آبخیز کرخه به دلیل ایجاد سد سیمره و بهره‌برداری بیش از حد از سد کرخه به این بحران دامن ‌زده‌اند، و باید برای این مشکل به دنبال برنامه‌ریزی‌های جدی باشیم.

مدیرکل دفتر آموزش و مشارکت مردمی سازمان حفاظت محیط زیست کشور خاطرنشان کرد: خوزستان به علت وجود کهن‌زادبوم‌های تاریخی و جلوه‌های طبیعی ارزشمند آن مانند شیمبار و غنای این استان از نظر منابع فسیلی و گازی نباید به سمت آن دسته از وابستگی‌های معیشتی برود که ناپایداری اکولوژیکی را در استان افزایش دهد.

محمد درویش با اشاره به اینکه دبی رودخانه کارون در محل پل اهواز نباید کمتر از 250 متر مکعب بر ثانیه باشد، افزود: اکنون دبی در آبادان به رقم 60 متر مکعب بر ثانیه رسیده که رقم کمی است و این یک وضعیت شدیدا بحرانی ایجاد کرده است که در مواقع مد، آب شور خلیج فارس به نخلستان‌ها وارد شود و باعث خشک شدن حدود یک میلیون نفر نخل از دو میلیون نخل جنوب استان شده است.

وی در پایان با اشاره به خشک شدن و فصلی شدن تالاب میانگران ایذه به علت حق‌آبه‌های کشاورزی در فصل کشت و کار، خاطرنشان کرد: باید نرخ مشارکت افزایش پیدا کرده و مردم به عنوان عاملی توان‌افزا با تعامل سازنده و شایسته با مسئولان بسیاری از مشکلات محیط زیستی را حل کنند، همچنین مشکلات حاشیه‌ای دیگری مثل شکار بی‌رویه و کاهش تنوع زیستی در سایه تعامل مردم و جوامع محلی با دولت قابل حل است، و اگر توانستیم تالاب‌های گندمان، کانی‌برازان و چمجان را نجات دهیم به علت مشارکت کشاورزان و  NGOها و کار داوطلبانه کشاورزان در تخصیص بخشی از حق آبه‌های کشاورزی خود به این تالاب‌ها بوده است.

منشأ داخلی و کانون‌های داخل

ضیاالدین شعاعی، مدیر ملی مقابله با پدیده گردو غبار محیط زیست، گفت: به طور غالب بادهای کشور، از شمال به سمت جنوب و در امتداد مرزهای ایران از شمال خلیج فارس خارج می‌شوند. این جهت باد در زمستان معکوس بوده و از جنوب به سمت شمال است، اما حادثه سه‌شنبه در استان اهواز به صورتی غیرطبیعی و با سرعت بالای 11 کیلومتر بر ساعت وارد جنوب خوزستان شد.

شعاعی با بیان اینکه خشکسالی کانون‌های گردو غبار در خوزستان را فعال کرده است، تصریح کرد: خشکسالی، عدم بارش باران و مساعد بودن زمین غباری استثنایی با میزان 10 هزار میکرون گرم بر متر مکعب ایجاد شد که در نوع خودش بی‌سابقه بوده است.

شعاعی خاطر نشان کرد: سازمان حفاظت محیط زیست، سازمان جنگل‌ها و مراتع و وزارت نفت باید وظایف خودشان را در قدم اول با مالچ‌پاشی و کاشت درختان متناسب با وضعیت کنونی انجام دهند تا بتوان کمی از شدت این معضل کاست.

این مقام مسئول اضافه کرد: در جلسه‌ای که در این هفته با دستگاه‌های ذ‌ی‌ربط برگزار می‌شود، برنامه‌های اجرای سال 93 و 94 را مرور و بررسی خواهیم کرد و برنامه‌های کوتاه مدتی برای خروج از این بحران را به صورت دقیق بررسی می‌کنیم .

نابودی تالاب‌ها

در ادامه پیگیری خبرنگار «نسیم»، لاهیجان‌زاده، مدیرکل محیط زیست استان خوزستان به «نسیم» گفت: خشکی هورها و تالاب‌های استان یکی از عوامل تاثیرگذار در ایجاد گرد و خاک خوزستان است.

وی افزود: تالاب هورالعظیم حدفاصل آبی ایران و عراق، در دهه‌های گذشته دستخوش تغییراتی مانند احداث شرکت‌های نفتی در آن شده که منجر به خشک شدن مقدار قابل توجهی از این تالاب شده و اکنون به کانونی از شن‌های روان تبدیل شده است.

خسارت‌ فراوان به کشاورزی

عبدالحسن مقتدایی، استاندار خوزستان نیز با اعلام اینکه مالچ‌پاشی تنها راه جلوگیری از گرد و غبار نیست، گفت: ریزگردها خسارت‌ فراوانی به کشاورزی وارد کرده است. وی با اشاره به بروز پدیده گرد و خاک در شهرهای استان افزود: پدیده ریزگردها خسارت‌های فراوانی به بخش کشاورزی استان به ویژه در غرب کرخه و هندیجان زده است؛ به خاطر کمبود بارندگی، کشت دیم در استان از بین رفته است. مالچ‌پاشی تنها راه حل برطرف کردن پدیده گرد و غبار نیست.

مقتدایی ادامه داد: پیش‌بینی درست، آموزش‌های لازم، تهیه امکانات، اطلاع‌رسانی به موقع تدابیر دولتی و اقدامات عاجل در جهت مهار ریزگردها حلقه کامل کاهش اثرات منفی پدیده گرد و غبار است. صداوسیما تجمعات آرام و مدنی مردم در اعتراض به آلودگی هوا را به تصویر بکشاند.

احتمال وقوع مجدد

کوروش بهادری، مدیرکل هواشناسی خوزستان در گفتگو با «نسیم» تصریح کرد: غلظت گرد و غبار به ۶۶ برابر حد مجاز رسیده بود. احتمال وقوع مجدد پدیده ریزگردها در اواخر هفته وجود دارد. وی با بیان اینکه شهروندان توصیه‌های بهداشتی و ایمنی را مد نظر داشته باشند، افزود: جنوب و جنوب غربی استان و شهرهای پرجمعیت مثل اهواز کانون اصلی این پدیده بوده‌اند، این در حالی است که بخش‌هایی از شمال استان همچون شهرستان مسجد سلیمان هوایی مطبوع و بهاری را پشت سرگذاشته‌اند.

عزم جدی منطقه‌ای

احمد سیاحی، معاون عمرانی استاندار خوزستان نیز تاکید کرد: عزم جدی در عراق و سوریه برای مهار گرد و غبار وجود ندارد، وی همچنین گفت: ۲۰۰ هزار هکتار شن‌زار تثبیت نشده در استان وجود دارد. سیاحی با هشدار نسبت به فداکردن محیط زیست در راستای لابی‌ها و وجه‌المصالحه قراردادن آن، ادامه داد: شرایط جوی باعث کاهش صنعت گردشگری شده، و غلظت ریزگردها به ۲۳ برابر حد مجاز رسیده است.

ضرورت همکاری دولت و مجلس

حجت‌الاسلام میراحمدرضا حاجتی، امام جمعه موقت اهواز بر ضرورت همکاری دولت، مجلس و نهادهای ذیربط برای مقابله با این پدیده تاکید کرد و گفت: کنترل پدیده گرد و خاک همت و تلاش مضاعف می‌طلبد؛ چرا زندگی مردم متوقف شده و نفس کشیدن برای آنها سخت شده است. مردم مستأصل شده‌اند، لذا مسئولان استانی به وظایف ذاتی خود عمل کنند.

توصیه‌ بهداشتی

هاشم بالدی، مدیرکل بحران استان خوزستان در گفتگو با «نسیم» تصریح کرد: زنان باردار، افراد کهنسال و مبتلایان به بیماری‌های تنفسی از رفت و آمد در خیابان پرهیز کنند. شهروندان اهواز حتی‌الامکان تا برطرف شدن این مشکل برای رفت و آمدهای غیرضروری از خانه خارج نشوند.

از چه ماسک‌هایی استفاده کنیم؟

جعفر ربیحاوی، مسئول بهداشت محیط دانشکده علوم پزشکی آبادان نیز در گفتگو با «نسیم» با اشاره به اینکه این پدیده در اهواز، آبادان، ماهشهر و دشت‌آزادگان به اوج خود رسیده است و میزان دید افقی در اهواز و آبادان به کمتر از ۳۰۰ متر رسید، گفت: آموزش برای مواجهه با ریزگردها مغفول مانده است؛ افراد گروه حساس حتی‌الامکان از خانه خارج نشوند و افراد عادی هم، زمان تماس با هوای آلوده را به حداقل برسانند؛ ماسک‌های یکبار مصرف معمولی موثر نیستند.

وی در ادامه با اشاره به اینکه ماسک‌های یکبار مصرف معمولی فقط یک تاثیر روانی دارند، افزود: مردم در این روزها از فعالیت شدید بدنی و ورزش پرهیز کنند. متاسفانه فرهنگ خودپیشگیری در میان مردم آنچنان که باید رشد نکرده است.

وی کدهای ماسک‌های استاندارد گرد و خاک را کد 3m, ffp 3, ffp 2 ,ffp1 اعلام و بیان کرد: گرچه براساس آمارهای منتشرشده در سال جاری میزان این گرد و غبارها در کشور کمتر دیده شده است، ولی شهروندان باید آموزش‌های مناسب در این زمینه را دیده و در راستای سلامتی خود به آن عمل کنند. با توجه به منشأ خارجی گرد و غبار، بحث مهم، آموزش مردم برای مواجهه با این پدیده و پیشگیری از عوارض منفی آن است.

جعفر ربیحاوی، در پایان با اعلام اینکه غلظت گرد و غبار ١٥ برابر حد مجاز است، افزود: باتوجه به اینکه کانون گرد و غبار کشور عراق است، جنوب استان در معرض این پدیده قرار گرفته است. طبق آمار، میزان وقوع پدیده امسال کمتر شده است.

کودکان هوای پاک می‌خواهند

کوثر آل‌کثیر، مسئول برگزاری جشنواره نقاشی کودکان برای هوای پاک در گفتگو با «نسیم» گفت: جمعی از کودکان مهدکودک‌های شوش با تجمع مقابل مرقد دعبل خزاعی، شاعر اهل‌بیت‌(ع) اقدام به کشیدن نقاشی با موضوع هوای پاک کردند. کوثر آل‌کثیر، در ادامه افزود: این مراسم برای آشنایی بیشتر شهروندان از وضعیت ناپاکی هوا و چاره‌اندیشی برای این مشکل بزرگ بود.

درد دل مردم

خبرنگار «نسیم»، برای تکمیل این گزارش، به سراغ مردم به عنوان بزرگترین آسیب‌دیده این پدیده رفته است. یکی از شهروندان اهوازی به خبرنگار ما گفت: مردم استان هم دین خود را به اسلام و انقلاب ادا کرده‌اند هم به دولت یازدهم، اما کمترین تلاشی برای مقابله و کاهش اثرات این پدیده از طرف دست‌اندرکاران شاهد نیستیم، هوای مملو از خاک قرمز ریه‌های مردم را در نوردیده، ولی مسئولان کماکان از انتقال آب خوزستان سخن می‌گویند.

یکی دیگر از شهروندان نیز به «نسیم» گفت: نقش صدا و سیما در تحریک اذهان عمومی نسبت به این پدیده بسیار مهم است و رسانه ملی باید به وظیفه ملی خود عمل کند، اطلاع‌رسانی و آگاهی‌بخشی و عدم اکتفا به اعلام اخبار تلفات این رویداد وظیفه صدا و سیما است. شهرهای آبادان، شادگان، سوسنگرد در مضیقه به سر می‌برند، چند سال دیگر باید بگذرد تا اوضاع بهتر شود؟

شهروند دیگری در گفتگو با «نسیم» می‌گوید: در این اوضاع غبارآلود، لازم است بیمارستان‌ها و مراکز بهداشتی خدمات رایگان ارائه دهند، ماسک به صورت عمومی توزیع شود، شیر رایگان میان مردم توزیع شود، یارانه درمان تعلق بگیرد و ستاد بحران پیش‌بینی‌های لازم و اطلاع‌رسانی به موقع داشته باشد.

حکایت همچنان باقی است...

با توجه به اینکه گرد و غبار و اصطلاح امروزی‌تر آن "ریزگرد"، زندگی را سخت و فلج‌شده کرده است، به طوری که دستگاه سنجش آلودگی محیط‌ زیست استان خوزستان امکان سنجش غلظت این گرد و غبار را ندارد و احتمال وقوع مجدد آن وجود دارد، به نظر می‌رسد مسئولان در سطح کلان باید هرچه سریعتر برای این مسأله، فکری کنند، تا بیش از این شاهد به وجود آمدن خسارت در زمینه‌های اقتصادی، اجتماعی و بهداشتی در این استان نباشیم.