رقابت راهبردی ایران و آمریکا در خاورنزدیک، مصر و اردن
یک اندیشکده آمریکایی نوشت: تلاش‌های ایران برای گسترش دامنه نفوذ خود در خاور نزدیک، مصر و اردن یکی از جنبه‌های محوری رقابت راهبردی این کشور با آمریکاست؛ واشنگتن و متحدانش سال‌هاست که در مقابله با نفوذ روزافزون ایران در منطقه و جنگ سرد نیابتی و نامتقارن این کشور با چالش‌های فراوانی مواجه شده‌اند.
به گزارش سرويس بين الملل 598 به نقل از خبر گزاري فارس، اندیشکده «مرکز مطالعات راهبردی و بین‌الملل» آمریکا در یکی دیگر از سلسله گزارش‌های «رقابت راهبردی ایران و آمریکا» با عنوان «جنگ سرد نیابتی در خاور نزدیک، مصر و اردن» به قلم «آنتونی کوردزمن» و «آرام نرگوئیزیان» با اشاره به رقابت راهبردی و تنگاتنگ ایران و آمریکا در منطقه می‌نویسد : رقابت ایران و آمریکا به مثابه یک بازی شطرنج 3 بعدی شده است، با این تفاوت که هر یک از طرفین بازی می‌تواند با هر حرکت، قوانین را به نفع خود تغییر دهد. رقابتی که از 3 دهه گذشته آغاز شده و تاکنون در جریان است و بدیهی است که گفتگوهای مسالمت آمیز و درک متقابل طرفین نیز به پایان این رقابت کمکی نخواهد کرد.
* بررسی رقابت آمریکا و ایران در 5 جبهه سوریه، لبنان، اسرائیل، فلسطین اشغالی، مصر و اردن
این گزارش به واکاوی منافع اصلی آمریکا و ایران در خاور نزدیک، مصر و اردن و تشریح ابعاد نظامی متعارف و نامتقارن رقابت آمریکا و ایران و اهرم‌های اجتماعی و اقتصادی‌ای که آمریکا و ایران برای پیشبرد منافع ملی و تثبیت حلقه‌های ارتباطی خود در منطقه به کار می‌گیرند، می‌پردازد. در این گزارش رقابت آمریکا و ایران در 5 جبهه محوری سوریه، لبنان، اسرائیل، فلسطین اشغالی، مصر و اردن و چگونگی پیشبرد منافع این دو کشور در هر یک از این جبهه ها بررسی و ارزیابی شده است.
* مقابله با نفوذ روزافزون ایران در منطقه، به‌کارگیری جنگ نیابتی و نامتقارن این کشور
تلاش‌های ایران برای گسترش دامنه نفوذ خود در خاور نزدیک، مصر و اردن یکی از جنبه‌های محوری رقابت راهبردی این کشور با آمریکاست. با گذشت نزدیک به 20 سال از تهاجم اسرائیل به لبنان در سال 1982 میلادی و 5 سال از جنگ 2006 اسرائیل و حزب الله، آمریکا و متحدانش همچنان در حال مقابله با نفوذ روزافزون ایران در منطقه و به‌کارگیری عوامل نیابتی و جنگ نامتقارن این کشور هستند.
* روابط مستحکم ایران با سوریه و بازیگران غیردولتی منطقه نظیر حزب الله و حماس
جمهوری اسلامی روابط مستحکمی با سوریه و بازیگران غیردولتی منطقه نظیر حزب الله و جنبش اسلام‌گرای فلسطینی حماس برقرار کرده است. گروه‌هایی که رهبران ایران و سوریه از آن به عنوان «محور مقاومت» یاد می‌کنند. ایران همچنان به بهره برداری از تنش میان اعراب و اسرائیل ادامه می‌دهد به گونه‌ای که آن را تبدیل به سدی موثر در برابر برقراری صلح میان اعراب و اسرائیل کرده است، این در حالیست که آمریکا از سوی دیگر باید با خصومت اعراب نسبت به مشارکت راهبردی این کشور با اسرائیل دست و پنجه نرم کند.
* ناپایداری سیاسی منطقه بر تمامی ابعاد رقابت ایران و آمریکا تاثیر می‌گذارد
در عین حال، آمریکا و ایران در خاور نزدیک و دیگر مناطق خاورمیانه و شمال آفریقا با سطح جدیدی از ناپایداری سیاسی مواجه هستند که بر تمامی ابعاد رقابت منطقه‌ایشان تاثیر می‌گذارد. در حال حاضر هیچ کس نمی‌تواند نتیجه این ناپایداری را پیش‌بینی کند. نه حتی تاثیر کوتاه مدت تغییر رژیم‌ها بلکه اینکه آن تغییرات چگونه بر محرک‌های اصلی تنش‌های منطقه ای تاثیر می‌گذارند غیرقابل پیش‌بینی است.
* سوریه؛ چالشی دیرین برای سیاست‌گذاران آمریکایی
- رقابت ایران و آمریکا در سوریه
با وجود آنکه سوریه طی چندین دهه برای سیاست‌گذاران آمریکایی چالش آفرین بوده، وضعیت بی‌سابقه و ناپایدار کنونی در این کشور برای آمریکا آنقدر قابل پیش‌بینی نیست که بتواند راهبردی مستمر و مداوم را در کوتاه مدت برنامه‌ریزی و در پیش بگیرد. از این رو آمریکا باید گزینه‌های زیر را مورد ملاحظه قرار دهد:
- برخی از تحلیل‌گران این طرح را پیشنهاد کرده‌اند که به تشکیلات امنیتی و اقلیت علوی‌ها توجه بیشتری شود و جدا از رژیم اسد در نظر گرفته شوند. اگرچه این رویکرد از نظر تئوری درست و منطقی است اما آمریکا باید بپذیرد که احتمال موفقیت این طرح بسیار کم است. گذشت زمان و افزایش سطح خونریزی‌ها، تصور سوریه‌ای عاری از اقدامات انتقام‌جویانه علیه اقلیت علوی‌ها پس از سرنگونی اسد را دشوارتر کرده است. اگرچه ممکن است بسیاری از علوی‌ها به اسد علاقه‌ای نداشته باشند یا از وی حمایت نکنند، اما امکان از دست دادن استقلال سیاسی و اقتصادیشان یکی از موانع اصلی پشت کردن آنها به اسد است. اسد و دیگر اقلیت‌هایی حامی این رژیم می‌دانند که حتی اگر حزب مخالف پس از به دست گرفتن قدرت نسبت به رژیم پیشین بخشنده و باگذشت باشد چنین سرانجام مطلوبی به دست نخواهد آمد.
* سوریه، شمشیری دولبه برای آمریکا
- افزایش اعمال خشونت توسط عناصر مخالف به احتمال قریب به یقین رژیم اسد را با این توجیه که در حال مبارزه با شورش تحت حمایت و رهبری بیگانگان است وادار به افزایش واکنش‌های شدیدتر نظامی و امنیتی خواهد کرد. آمریکا هیچ پاسخ و راهکار مشخصی برای این فاز روزافزون و خطرناک ناپایداری در سوریه ندارد. حمایت‌های مادی و اساسی به نیروهای مخالف احتمالا توجیهی برای سرکوب شدیدتر و متحد و نزدیک تر شدن نیروهای حامی رژیم خواهد شد. کمک‌های مخفیانه و علنی آمریکا و غرب نیز همچنین ممکن است با واکنش منفی روسیه، چین و دیگر اعضای شورای امنیت سازمان ملل که نمی‌خواهند مجددا شاهد اقداماتی که در لیبی صورت گرفت باشند، مواجه شود.
* سایه افکندن عواقب مبهم و پیش‌بینی نشده بی‌ثباتی در سوریه بر منطقه
- اگر سوریه بیش از این بی‌ثبات شود آمریکا نباید از تاثیر سرایت این بی‌ثباتی در منطقه غافل شود و به همین منظور نیاز به اتخاذ راهبردی دارد تا بتواند ناپایداری در سوریه را مهار و کنترل کند. اینکه این رویدادها تا چه حد تا پایان در سوریه ادامه پیدا کنند یا نکنند، عواقبی پیچیده و پیش‌بینی نشده بر توازن حزبی متزلزل لبنان، امنیت اسرائیل در امتداد مرزهای شمالی و شرقی، ثبات اردن مواجه با ناآرامی داخلی و فشار بر جنوب ترکیه که آنکارا در تلاش است گروه‌های مدعی سوری و کردهای عراق را مهار کند، به همراه خواهند داشت. فروپاشی رژیم سوریه، هم شکسته شدن حلقه ارتباطی ایران با خاور نزدیک را به ارمغان خواهد آورد و هم متحدان راهبردی آمریکا را در سال‌های آتی در معرض امواج بی‌ثباتی قرار خواهد داد. آمریکا باید در صورتیکه اوضاع سوریه بیش از پیش وخیم‌تر شد، برای به حداقل رساندن این فشار با متحدان راهبردی‌اش همکاری و تلاش کند.
* تغییر رژیم در سوریه متضمن تغییر سیاست این کشور نخواهد شد
- اگرچه ممکن است آمریکا دلایل کافی برای حمایت از نیروهای معترضی که دموکراتیک یا نماینده نیروهای مردمی سوریه هستند داشته باشد اما این مساله متضمن سوریه‌ای باثبات که در کوتاه یا بلند مدت با همسایگانش در صلح باشد نخواهد بود. هیچ مبنایی در دنیای واقعی وجود ندارد که بتوان بر اساس آن این استدلال را عنوان کرد که سوریه بعد از اسد با اسرائیل صلح خواهد کرد، از مطالبه خود برای بازپس گیری بلندی‌های جولان صرفنظر کند یا دست از حمایت و کمک به عناصر فلسطینی که در داخل و خارج از سرزمین‌های اشغالی فلسطین فعالیت می‌کنند، بردارد.
* مداخله نظامی در سوریه در دستور کار واشنگتن و متحدانش قرار ندارد
- وتوی روسیه و چین این پیام را در خود نهفته دارد که آمریکا نمی‌تواند آنها را نادیده بگیرد و اگر امیدوار به جلب حمایت بیشتر در جامعه بین‌الملل است باید منافع و اولویت‌های دیگر قدرت‌های پیشتاز و در حال ظهور را در نظر بگیرد. واشنگتن باید به صورت تنگاتنگ با متحدانش بکوشد تا کشورهای "بریک" ( برزیل، روسیه، هند و چین) را از اینکه سوریه به سرنوشت لیبی گرفتار نخواهد شد و اینکه مداخله نظامی در اوج منازعه اعراب با اسرائیل در دستور کار قرار ندارد، خاطر جمع کند.
* چگونگی رقابت آتی میان آمریکا و ایران در سوریه دستخوش تغییر خواهد شد
- در حالی که رویدادهای سوریه برای آمریکا و غرب چالش‌آفرین هستند، سیاست خارجی ایران را نیز پیچیده و بغرنج می‌کنند که در نتیجه، کیفیت و چگونگی رقابت آتی میان آمریکا و ایران در سوریه دستخوش تغییر خواهد شد. ایران همچنان از سرکوب اعتراضات توسط رژیم اسد حمایت می‌کند. با این حال این حمایت با پذیرش اینکه بازگشت سوریه به اوضاع پیش از ناآرامی‌ها انتظار و امیدی زدوگذر است تا اینکه سرانجامی محتمل باشد صورت می‌گیرد. جایگاه ایران در خاور نزدیک به خودی خود متغیر است و این امکان وجود دارد که به آسانی منجر به افزایش جایگاهش یا مقابله با آمریکا و غرب در سوریه، عراق، لبنان و فلسطین شود.
* ثبات نسبی لبنان در خلال خیزش اعراب
- رقابت ایران و آمریکا در لبنان
در حالی که لبنان در خلال خیزش‌های کنونی اعراب نسبتا باثبات بوده است، احتمال خطر بی‌ثباتی و نیز فرصت‌هایی برای امور سیاسی امنیتی در خاور نزدیک وجود دارد که واشنگتن نباید از آنها غافل شود.
* آمریکا باید با نیروها و نهادهای سیاسی لبنان ارتباط برقرار کند
-آمریکا باید سیاست خود را بر این حقیقت که لبنان کودک مشکل‌آفرین سیاست خارجی آمریکا خواهد بود و نیاز به مراقبت و مواظبت واشنگتن دارد ، متمرکز کند و خطراتی را که از جانب حزب‌الله و دیگر نیروهای متخاصم به منافع آمریکا در خاور نزدیک متوجهش می‌شود، مهار کند. آمریکا باید از این واقعیت بهره‌برداری کند که اگرچه ایران تنها با حزب‌الله ارتباط دارد اما واشنگتن می‌تواند با طیف گسترده‌تری از نهادها و نیروهای سیاسی ارتباط برقرار کند. سقوط دولت سعد حریری در ژانویه 2011 این نگرانی را در واشنگتن به وجود آورده که این کار کودتایی از جانب حزب‌الله بوده و قدرت‌های متخاصم با آمریکا که رابطه نزدیکی با ایران و سوریه دارند در حال افزایش قدرت در لبنان هستند. چرخه بی‌ثباتی منطقه‌ای و ناآرامی‌های ادامه دار در سوریه کمک شایانی به فروکش کردن اثرات این تغییرات در بیروت کرده است. آمریکا نباید فرصت کنونی برای ایجاد ارتباط با نیروهایی که اگرچه با سوریه رابطه دارند اما اعتمادشان نسبت به حزب‌الله در حال افول است را از دست بدهد. واشنگتن به بی‌ثباتی بیشتر در لبنان نیازی ندارد و باید با کمک متحدان کنونی و بالقوه جدید، بی‌ثباتی لبنان را مهار و کنترل کند.
* آمریکا باید به حمایت خود از نیروهای حافظ صلح سازمان ملل و نیروهای مسلح لبنان ادامه دهد
- آمریکا باید به حمایت خود از نیروهای حافظ صلح سازمان ملل و نیروهای مسلح لبنان ادامه دهد. این بدان معناست که اولا نقش نیروهای حافظ صلح سازمان ملل به عنوان کیسه بوکسی منطقه‌ای برای اسرائیل و لبنان موجب ایجاد ثبات در منطقه شمالی اسرائیل خواهد شد. دیگر اینکه اگرچه نیروهای مسلح لبنان نیرویی غیرحزبی نیست که بسیاری از آمریکایی ها امیدوار بودند که غیرحزبی می‌بود اما برای سرپوش گذاشتن بر بی‌ثباتی لبنان عاملی حیاتی است.
* اتخاذ دیپلماسی نظامی بلندمدت آمریکا برای حفظ نفوذ در لبنان و حفظ جایگاه خود در سیاست امنیتی خاور نزدیک
- ایران برخلاف روابط آمریکا با نیروهای مسلح لبنان، 25 سال زمان برای شکل دادن و تقویت رابطه خود با حزب‌الله داشته است. با توجه به ضعف‌های متحدان سیاسی آمریکا در لبنان و محدودیت‌های سیاست واشنگتن در این کشور، اتخاذ دیپلماسی نظامی بلندمدت برای حفظ نفوذ آمریکا در لبنان و حفظ جایگاه آمریکا در سیاست امنیتی در خاور نزدیک همچنان حیاتی و ضروری خواهد بود. کنگره باید به واشنگتن اجازه دهد تا کمک‌های نظامی مشروط سلاح‌های مرگبار را که از سوی نیروهای مسلح لبنان درخواست شده، ادامه دهد. وزارت خارجه با کمک کنگره باید 100 میلیون دلار تخصیص داده شده جهت کمک و همکاری امنیتی آمریکا به لبنان را واگذار کند.
* آیا دادگاه بین‌المللی ویژه پرونده ترور "حریری" تبدیل به ابزار سیاسی‌غرب برای تضعیف سوریه و ایران در خاورنزدیک شده؟
- آمریکا باید به گونه ای از بین‌المللی ویژه پرونده ترور "حریری" حمایت کند که منجر به افزایش تعابیر منفی نسبت به آمریکا نشود. آمریکا با توجه به عمق اختلاف‌ها در لبنان، در صورتی که دادگاه ویژه "ترور حریری" نتواند این برداشت را که این دادگاه تبدیل به ابزار سیاسی‌غرب برای تضعیف سوریه و ایران در خاورنزدیک شده، از بین ببرد، آمریکا در رقابت خود با ایران هیچ امیتازی کسب نخواهد کرد.
فهرست مطالب این گزارش که در بخش‌های بعدی در اختیار خوانندگان محترم خبرگزاری فارس قرار خواهد گرفت به شرح زیر است:
- چکیده گزارش
- پیشگفتار
- منافع آمریکا و ایران در خاور نزدیک، مصر و اردن
- منافع آمریکا
- رابطه راهبردی آمریکا-اسرائیل و ایران
- حفاظت از امنیت انرژی و زیرساخت‌های منطقه‌ای
- مقابله با تهدید گروه‌های مسلح غیردولتی
- تاثیر کمک نظامی آمریکا به مصر، اسرائیل، اردن و لبنان
- انتقالات و کمک‌ها به اسرائیل
- انتقالات و کمک‌ها به مصر
- انتقالات و کمک‌ها به اردن
- انتقالات و کمک‌ها به لبنان
- کمک‌های امنیتی به فلسطینیان
- رقابت و حمایت آمریکا از فرآیند صلح اعراب با اسرائیل
- منافع ایران در خاور نزدیک و مصر
- تلاش جامع برای برتری ژئوپولیتیک
- اسرائیل، ایران و نزاع اعراب با اسرائیل
- همکاری و مشارکت ایران با سوریه
- شکل دهی رابطه
- شرایط کنونی ابهام و ناپایداری
- حزب‌الله و جامعه شیعیان لبنان
- موازنه نظامی غیر اتمی در خاور نزدیک
- نیروی زمینی
- نیروی هوایی
- ایران، توازن نامتقارن و عوامل غیرقابل پیش‌بینی منطقه‌ای
- مبدأ توازن نامتقارن
- جنگ‌های سطحی و بی‌قاعده
- راکت و موشک‌ها
- نقل و انتقال موشک‌ها
- واکنش اسرائیل
- نقل و انتقال جنگ‌افزارهای هدایت شونده بین ایران و سوریه
- جنگ‌افزارهای پدافند هوایی
- جنگ نیابتی
- تسلیحات کشتار جمعی و مسابقه تسلیحاتی هسته‌ای
- تسلیحات هسته‌ای
- موشک‌های بالستیک و نیروی پدافند موشکی اسرائیل
- تاثیر برنامه های هسته ای و موشکی ایران
- تسلیحات شیمیایی و زیستی
- ابعاد اقتصادی-اجتماعی رقابت آمریکا و ایران
- روابط تجاری با خاور نزدیک
- ارزیابی کمک‌های مالی خارجی
- واکنش اقتصادی آمریکا به اعتراضات اعراب
- عرصه‌های محوری رقابت بر اساس کشور
- رقابت بر سر سوریه
- سیاست آمریکا در قبال سوریه و واکنش ایران
- بعد نظامی
- طرح‌های جامع کمک اقتصادی و تجاری
- پویایی تجاری سوریه
- نقش آمریکا
- نقش ایران
- پیامدهای اعتراضات سوریه و بی ثباتی برای آمریکا و ایران
- ابعاد اقتصادی ناآرامی‌های مردمی
- رقابت بر سر لبنان
- سیاست آمریکا در قبال لبنان و واکنش ایران
- طرح‌های جدید کمک‌های نظامی آمریکا به لبنان
- تناقض‌های ایجاد توانایی‌های نظامی لبنان
- آموزه‌هایی از پشتیبانی نظامی ایران از حزب الله
- طرح‌های جامع کمک‌های اقتصادی و تجاری
- نقش آمریکا
- نقش ایران
- دادگاه ویژه برای لبنان
- رقابت بر سر اسرائیل
- سیاست آمریکا در قبال اسرائیل و واکنش ایران
- مشارکت نظامی و امنیتی آمریکا و اسرائیل
- طرح‌های جامع کمک‌های اقتصادی و تجاری
- اعتراضات منطقه ای اعراب و عواقب بالقوه آن برای اسرائیل
- رقابت بر سر کرانه باختری و نوار غزه
- طرح‌های جامع کمک‌های اقتصادی و تجاری
- کمک‌های امنیتی آمریکا به فلسطینیان
- پیامدهای بالقوه مصالحه فتح و حماس
- عوامل غیرقابل پیش‌بینی ایران و اسلام‌گرایان فلسطینی
- آمریکا، ایران و پیشنهاد فلسطین مبنی بر تشکیل کشور مستقل
-رقابت بر سر مصر
- سیاست آمریکا در قبال مصر
- واکنش ایران
- مشارکت نظامی و امنیتی آمریکا و مصر
- طرح‌های جامع کمک‌های اقتصادی و تجاری
- مهار کردن تاثیر بی ثباتی در مصر
- واکنش آمریکا
- واکنش ایران
- پیش به سوی آینده‌ای پیش‌بینی ناپذیر
- رقابت بر سر اردن
- سیاست آمریکا در قبال اردن
- واکنش ایران
- مشارکت نظامی و امنیتی آمریکا و اردن
- طرح‌های جامع کمک‌های اقتصادی و تجاری
- مهار بی‌ثباتی
- چالش‌های پایدار و در حال ظهور
- موازنه پر نوسان خط آبی لبنان
- امنیت انرژی و خطر احتمالی جنگ
- توصیه‌هایی برای سیاست آمریکا
اخبار ویژه
در دیدار هزاران نفر از زنان و دختران؛
بحران انرژی در سایه اختلافات نفت و نیرو؛
سکوت اصلاحطلبان
نظرات بینندگان
جدیدترین اخبار پربازدید ها
