تحلیل استراتژیهای محور مقاومت و غرب در تنشهای منطقه‌ای؛
رجانیوز - مهدي جهانتيغي: اتحادیه عرب روز گذشته در نشست فوق العاده خود بر خلاف اساسنامه این اتحادیه، عضویت سوریه در اتحادیه عرب را به حالت تعلیق درآورد. این اتحادیه از اعضای خود خواست تا سفیرانش را از سوریه فرا بخوانند.
همچنین اتحادیه عرب، مخالفین دولت سوریه را که متشکل از برخی گروه های مسلح و اغتشاشگر هستند، به رسمیت شناخت و قرار است که نمایندگان آنها در طی چند روز آینده با اعضای اتحادیه عرب در قاهره محل برگزاری نشست فوق العاده این اتحادیه به گفت‌وگو بنشینند. در همین حال، رئیس جمهور امريكا و اتحادیه اروپا نیز بلافاصله از این تصمیم استقبال کردند.
این در حالی است که سوریه از آخرین طرح اتحادیه عرب راجع به حوادث سوریه استقبال و بر همکاری کامل دمشق با سفر هیئتی از این اتحادیه به این کشور پیش از این تاکید کرده بود. با وجود همکاری سوریه با اتحادیه عرب و حتی پذیرفتن برنامه های این اتحادیه برای نحوه مواجهه با مخالفین بشار اسد، این سؤال اساسی مطرح می شود که چرا اتحادیه عرب، دولت بشار اسد را از عضویت در این اتحادیه حذف کرد؟
با توجه به اینکه این اقدام اتحادیه عرب به سفارش مستقيم امريكا بود و همپیمانان منطقه ای امريكا نيز آن را اجرایی کردند، بايد بررسي كرد كه حذف سوریه از اتحادیه عرب در کدام قسمت از راهبرد امريكا در مقطع فعلی در خاورمیانه قرار دارد. برای جواب به این سؤال، می توان از این نقطه آغاز کرد که اساسا نحوه مواجهه غرب با مسئله سوریه پس از برخی ناآرامی ها در مناطق مرزی این کشور با اردن و رژیم صهیونیستی و ترکیه چگونه بوده است.
غربی ها با آغاز برخی اعتراض‌ها در سوریه تلاش کردند که مدل انجام شده در تونس، مصر و لیبی را در این کشور شبیه سازی کنند و اعتراض‌هاي سوریه را به قیام‌های عربی پیوند بزنند. این در حالی بود که اعتراض‌ها در سوریه با دیگر قیام های عربی متفاوت بود.
اعتراض‌ها در سوریه هیچ‌گاه فراگیر نبوده، معترضان اکثریت محسوب نمی شدند، تجمع های اعتراضی شامل شهرهای اصلی این کشور و پایتخت سوریه نبوده و منحصر به برخی شهرهای مرزی می شد. از سوی دیگر، با آغاز این اعتراض‌ها، حمایت های مردمی خودجوش و گسترده ای از بشار اسد حوادث سوریه را با دیگر کشورهای قیام کننده، متفاوت کرد.
غربی ها پس از آنکه دریافتند امکان تحقق قیام فراگیر علیه دولت سوریه نيست و متغیرهای داخلی -گروه های مخالف بشار اسد- راه به جایی نمی برند، تلاش کردند با استفاده از متغیرهای خارجی از جمله دخالت های خارجی مانند ارسال کمک های مالی و تسلیحاتی به گروه های مخالف بر معادلات داخلی سوریه تاثیربگذارند.
در این مرحله، عوامل منطقه‌ای غرب -قطر و عربستان- از خارج این کشور تلاش کردند با برجسته کردن تقابل مذهبی و طایفه ای در سوریه، این کشور را به سمت اختلاف‌هاي عمیق و حاد دچار کنند.
اما وجود دستگاه امنیتی و ارتش قوی سوریه موجب شد که خیلی زود برخی از گروه‌های تروریست در این کشور و عوامل خارجی تقویت کننده آنها شناسایی و برنامه‌های‌شان خنثی شود.
پس از این مرحله، غربی ها تلاش کردند که همزمان با تقویت بیشتر جریان‌هاي مسلح در سوریه، روند مذاکره و فشار سیاسی و محدودیت های اقتصادی و تواما جنگ روانی و رسانه ای بی سابقه را نیز در دستور کار قرار بدهند. از این مرحله به بعد است که می توان از اهداف اتحادیه عرب برای حذف دولت بشار اسد رمز گشایی کرد.
از سوي ديگر، امريكایی ها پس از چند ماه از بیداری اسلامی و تضعیف بی سابقه جبهه متحدان امريكا و قوت گرفتن جبهه مقاومت به رهبری ایران توجه ویژه ای به راهبرد ایجاد اجماع های منطقه ای و تقویت متحدان در منطقه کردند. آنها ابتدا شورای همکاری خلیج فارس را به بازی گرفتند، مانند آنچه با لشکرکشی در بحرین برای جلوگیری از قیام های منطقه اتفاق افتاد و سپس استفاده از نیروهای نظامی قطر و امارت به عنوان اعضای شورای همکاری خلیج فارس در جنگ لیبی و در حال حاضر با استقرار نیروهای امريكایی اخراج شده از عراق در کشورهای عضو شورای خلیج فارس و فروش اسلحه که اخیرا روزنامه ژورنال وال استریت از معامله اخیر تسلیحاتی امارات با امريكا به عنوان نمونه ای اشاره کرده است.
راهبرد تقویت متحدان امريكا در منطقه که بارها مسئولین امريكایی طی چند ماه اخیراز آن سخن می گویند، در اتفاقات شورای خلیج فارس طی چند ماه اخیر قابل رصد است. در اين زمينه، دولت اردن و مراکش که رابطه نزدیکی با وهابی‌هاي سعودي دارند، علیرغم اینکه مانند کشورهای شورای خلیج فارس به لحاظ ثروتمندی در یک ردیف نیستند، قرار هست به شورای خلیج فارس اضافه شوند تا آنها نیز مقداری به لحاظ قدرت منطقه ای قوی شوند.
ابزار دوم منطقه ای، اتحادیه عرب بود که در ماجرای حمله به لیبی از اجماع آن در مورد سرنگونی دولت قذافی به‌کارگیری کردند. اما این اتحادیه همیشه با حضور کشورهای همچون سوریه، عراق، لبنان یک‌دست کامل در اختیار برنامه های امريكا نیست. بنابراین، آنها با حذف کشور مستقلی همچون روسیه و تحت فشار قرار دادن برخی از اعضای اتحادیه عرب به دنبال یک‌دست کردن اتحادیه عرب برای برنامه های آتی است و یکی از مهم‌ترین آنها درباره ایران در آینده اتفاق خواهد افتاد. بنابراین حذف سوریه یکی از اهداف پنهان در یک‌دست کردن فضای اتحادیه عرب برای تحقق برنامه های امريكایی است.
از سوی دیگر با توجه به تاثیرات راهبردی سوریه در منطقه طی سالهای اخیر، سوریه چند دهه از دو قطبی کردن فضای ایرانی- عربی در منطقه جلوگیری کرده است که شاید مهم‌ترین آن، در دوران دفاع مقدس است که سوریه در قرار گرفتن در کنار ایران و مخالفت با دولت صدام از دو قطبی کردن ایرانی- عربی ان زمان منطقه تا حدود فراوانی جلوگیری کرد. اتحادیه عرب با حذف سوریه قطعا به سمت تدابیر ضد ایرانی بیشتری خواهد رفت و بر دو قطبی کردن فضای ایرانی- عربی خاورمیانه تلاش خواهد کرد.
هدف دیگری که می توان از اقدام اتحادیه عرب برداشت کرد مربوط به اظهارات چندي قبل اوباما است که گفت "بشار اسد یا باید برود یا تغییر رفتار بدهد"، زیرا غرب پس از نا امیدی از سرنگونی دولت اسد در سوریه با اعمال فشارهای سیاسی و محدودیت های اقتصادی به دنبال تغییر رفتار دولت سوریه است.
حذف از اتحادیه عرب به منظور فشار سیاسی بر این کشور و همچنین ایجاد محدودیت های اقتصادی است، همچنان‌که حمد بن جاسم نخست وزیر قطر در کنفرانس مطبوعاتی پس برگزاری جلسه اتحادیه عرب گفت که این اتحادیه، تحریم های اقتصادی و سیاسی نیز بر دولت سوریه اعمال خواهد کرد.
هدف بعدی دیگر که اتحادیه عرب از این اقدام دنبال می کند، تشکیل دولت موازی و به اصطلاح انتقالی در کنار دولت بشار اسد است. این اتحادیه با به رسمیت شمردن مخالفان بشار اسد به دنبال عمق بخشیدن و گسترده‌تر کردن اعتراض‌ها در سوریه است.
ضمن آنکه اتحادیه عرب با این تصمیم این پیام را به داخل سوریه مخابره کرد که برای برنامه های مخالفان بشار اسد ارزش ویژه ای قائل است، زیرا در خواست تعلیق دولت اسد از اتحادیه عرب جزو درخواست های مخالفان بوده است، به‌طوري که "برهان غلیون" از جمله شخصیت‌های مخالف سرسخت نظام سوریه و از افراد وابسته به غرب، رئیس شورای موسوم به "شورای ملی سوریه" در پیامی به اتحادیه عرب بارها درخواست کرده بود که عضویت سوریه در اتحادیه عرب به تعلیق در آید.
هدف دیگر که شواهد آن کاملا مشخص است، ایجاد بستر برای تحریم های سختگیرانه علیه سوریه در سازمان ملل است، زیرا محاسبه غربی ها این است که بر خلاف ایران، سوریه تاب تحمل تحریم های سنگین را نخواهد داشت.
در عين حال، در طی چند هفته اخیر تجمعهاي چند صد هزار نفری در شهرهای مختلف سوریه در حمایت از بشار اسد سبب انزوای مخالفین شده بود که اتحادیه عرب با تصمیم دیروز خود تلاش کرد تا این حمایت ها را کم رنگ جلوه بدهد.
هدف مرموزانه دیگری که اتحادیه عرب دنبال می کند، نهادینه کردن اختلاف میان انقلابیون سه کشور لیبی، تونس و مصر برای عدم ایجاد یک جریان جدید ضد امريكایی و صهیونیستی در جهان عرب است.
مجموع شواهد نشان می دهد که تصمیم اتحادیه عرب، بخشی از راهبرد کلان امريكا برای فشار سیاسی و اقتصادی بر سوریه به منظور تغییر رفتار در این کشور و پذیرفتن خط سازش است.
از سوی دیگر، مجموع شواهد نشان می دهد محاسبه غربی ها این است که در صورتی که مدل سوریه منجر به براندازی بشار اسد و یا دولت تضعیف شده در این کشور شود، نه تنها ایران یک متحد استراتژیک را در منطقه از دست خواهد داد، بلکه مدل سوریه را در نحوه محاسبات در منطقه از این به بعد لحاظ خواهد کرد.
همچنین اتحادیه عرب، مخالفین دولت سوریه را که متشکل از برخی گروه های مسلح و اغتشاشگر هستند، به رسمیت شناخت و قرار است که نمایندگان آنها در طی چند روز آینده با اعضای اتحادیه عرب در قاهره محل برگزاری نشست فوق العاده این اتحادیه به گفت‌وگو بنشینند. در همین حال، رئیس جمهور امريكا و اتحادیه اروپا نیز بلافاصله از این تصمیم استقبال کردند.
این در حالی است که سوریه از آخرین طرح اتحادیه عرب راجع به حوادث سوریه استقبال و بر همکاری کامل دمشق با سفر هیئتی از این اتحادیه به این کشور پیش از این تاکید کرده بود. با وجود همکاری سوریه با اتحادیه عرب و حتی پذیرفتن برنامه های این اتحادیه برای نحوه مواجهه با مخالفین بشار اسد، این سؤال اساسی مطرح می شود که چرا اتحادیه عرب، دولت بشار اسد را از عضویت در این اتحادیه حذف کرد؟
با توجه به اینکه این اقدام اتحادیه عرب به سفارش مستقيم امريكا بود و همپیمانان منطقه ای امريكا نيز آن را اجرایی کردند، بايد بررسي كرد كه حذف سوریه از اتحادیه عرب در کدام قسمت از راهبرد امريكا در مقطع فعلی در خاورمیانه قرار دارد. برای جواب به این سؤال، می توان از این نقطه آغاز کرد که اساسا نحوه مواجهه غرب با مسئله سوریه پس از برخی ناآرامی ها در مناطق مرزی این کشور با اردن و رژیم صهیونیستی و ترکیه چگونه بوده است.
غربی ها با آغاز برخی اعتراض‌ها در سوریه تلاش کردند که مدل انجام شده در تونس، مصر و لیبی را در این کشور شبیه سازی کنند و اعتراض‌هاي سوریه را به قیام‌های عربی پیوند بزنند. این در حالی بود که اعتراض‌ها در سوریه با دیگر قیام های عربی متفاوت بود.
اعتراض‌ها در سوریه هیچ‌گاه فراگیر نبوده، معترضان اکثریت محسوب نمی شدند، تجمع های اعتراضی شامل شهرهای اصلی این کشور و پایتخت سوریه نبوده و منحصر به برخی شهرهای مرزی می شد. از سوی دیگر، با آغاز این اعتراض‌ها، حمایت های مردمی خودجوش و گسترده ای از بشار اسد حوادث سوریه را با دیگر کشورهای قیام کننده، متفاوت کرد.
غربی ها پس از آنکه دریافتند امکان تحقق قیام فراگیر علیه دولت سوریه نيست و متغیرهای داخلی -گروه های مخالف بشار اسد- راه به جایی نمی برند، تلاش کردند با استفاده از متغیرهای خارجی از جمله دخالت های خارجی مانند ارسال کمک های مالی و تسلیحاتی به گروه های مخالف بر معادلات داخلی سوریه تاثیربگذارند.
در این مرحله، عوامل منطقه‌ای غرب -قطر و عربستان- از خارج این کشور تلاش کردند با برجسته کردن تقابل مذهبی و طایفه ای در سوریه، این کشور را به سمت اختلاف‌هاي عمیق و حاد دچار کنند.
اما وجود دستگاه امنیتی و ارتش قوی سوریه موجب شد که خیلی زود برخی از گروه‌های تروریست در این کشور و عوامل خارجی تقویت کننده آنها شناسایی و برنامه‌های‌شان خنثی شود.
پس از این مرحله، غربی ها تلاش کردند که همزمان با تقویت بیشتر جریان‌هاي مسلح در سوریه، روند مذاکره و فشار سیاسی و محدودیت های اقتصادی و تواما جنگ روانی و رسانه ای بی سابقه را نیز در دستور کار قرار بدهند. از این مرحله به بعد است که می توان از اهداف اتحادیه عرب برای حذف دولت بشار اسد رمز گشایی کرد.
از سوي ديگر، امريكایی ها پس از چند ماه از بیداری اسلامی و تضعیف بی سابقه جبهه متحدان امريكا و قوت گرفتن جبهه مقاومت به رهبری ایران توجه ویژه ای به راهبرد ایجاد اجماع های منطقه ای و تقویت متحدان در منطقه کردند. آنها ابتدا شورای همکاری خلیج فارس را به بازی گرفتند، مانند آنچه با لشکرکشی در بحرین برای جلوگیری از قیام های منطقه اتفاق افتاد و سپس استفاده از نیروهای نظامی قطر و امارت به عنوان اعضای شورای همکاری خلیج فارس در جنگ لیبی و در حال حاضر با استقرار نیروهای امريكایی اخراج شده از عراق در کشورهای عضو شورای خلیج فارس و فروش اسلحه که اخیرا روزنامه ژورنال وال استریت از معامله اخیر تسلیحاتی امارات با امريكا به عنوان نمونه ای اشاره کرده است.
راهبرد تقویت متحدان امريكا در منطقه که بارها مسئولین امريكایی طی چند ماه اخیراز آن سخن می گویند، در اتفاقات شورای خلیج فارس طی چند ماه اخیر قابل رصد است. در اين زمينه، دولت اردن و مراکش که رابطه نزدیکی با وهابی‌هاي سعودي دارند، علیرغم اینکه مانند کشورهای شورای خلیج فارس به لحاظ ثروتمندی در یک ردیف نیستند، قرار هست به شورای خلیج فارس اضافه شوند تا آنها نیز مقداری به لحاظ قدرت منطقه ای قوی شوند.
ابزار دوم منطقه ای، اتحادیه عرب بود که در ماجرای حمله به لیبی از اجماع آن در مورد سرنگونی دولت قذافی به‌کارگیری کردند. اما این اتحادیه همیشه با حضور کشورهای همچون سوریه، عراق، لبنان یک‌دست کامل در اختیار برنامه های امريكا نیست. بنابراین، آنها با حذف کشور مستقلی همچون روسیه و تحت فشار قرار دادن برخی از اعضای اتحادیه عرب به دنبال یک‌دست کردن اتحادیه عرب برای برنامه های آتی است و یکی از مهم‌ترین آنها درباره ایران در آینده اتفاق خواهد افتاد. بنابراین حذف سوریه یکی از اهداف پنهان در یک‌دست کردن فضای اتحادیه عرب برای تحقق برنامه های امريكایی است.
از سوی دیگر با توجه به تاثیرات راهبردی سوریه در منطقه طی سالهای اخیر، سوریه چند دهه از دو قطبی کردن فضای ایرانی- عربی در منطقه جلوگیری کرده است که شاید مهم‌ترین آن، در دوران دفاع مقدس است که سوریه در قرار گرفتن در کنار ایران و مخالفت با دولت صدام از دو قطبی کردن ایرانی- عربی ان زمان منطقه تا حدود فراوانی جلوگیری کرد. اتحادیه عرب با حذف سوریه قطعا به سمت تدابیر ضد ایرانی بیشتری خواهد رفت و بر دو قطبی کردن فضای ایرانی- عربی خاورمیانه تلاش خواهد کرد.
هدف دیگری که می توان از اقدام اتحادیه عرب برداشت کرد مربوط به اظهارات چندي قبل اوباما است که گفت "بشار اسد یا باید برود یا تغییر رفتار بدهد"، زیرا غرب پس از نا امیدی از سرنگونی دولت اسد در سوریه با اعمال فشارهای سیاسی و محدودیت های اقتصادی به دنبال تغییر رفتار دولت سوریه است.
حذف از اتحادیه عرب به منظور فشار سیاسی بر این کشور و همچنین ایجاد محدودیت های اقتصادی است، همچنان‌که حمد بن جاسم نخست وزیر قطر در کنفرانس مطبوعاتی پس برگزاری جلسه اتحادیه عرب گفت که این اتحادیه، تحریم های اقتصادی و سیاسی نیز بر دولت سوریه اعمال خواهد کرد.
هدف بعدی دیگر که اتحادیه عرب از این اقدام دنبال می کند، تشکیل دولت موازی و به اصطلاح انتقالی در کنار دولت بشار اسد است. این اتحادیه با به رسمیت شمردن مخالفان بشار اسد به دنبال عمق بخشیدن و گسترده‌تر کردن اعتراض‌ها در سوریه است.
ضمن آنکه اتحادیه عرب با این تصمیم این پیام را به داخل سوریه مخابره کرد که برای برنامه های مخالفان بشار اسد ارزش ویژه ای قائل است، زیرا در خواست تعلیق دولت اسد از اتحادیه عرب جزو درخواست های مخالفان بوده است، به‌طوري که "برهان غلیون" از جمله شخصیت‌های مخالف سرسخت نظام سوریه و از افراد وابسته به غرب، رئیس شورای موسوم به "شورای ملی سوریه" در پیامی به اتحادیه عرب بارها درخواست کرده بود که عضویت سوریه در اتحادیه عرب به تعلیق در آید.
هدف دیگر که شواهد آن کاملا مشخص است، ایجاد بستر برای تحریم های سختگیرانه علیه سوریه در سازمان ملل است، زیرا محاسبه غربی ها این است که بر خلاف ایران، سوریه تاب تحمل تحریم های سنگین را نخواهد داشت.
در عين حال، در طی چند هفته اخیر تجمعهاي چند صد هزار نفری در شهرهای مختلف سوریه در حمایت از بشار اسد سبب انزوای مخالفین شده بود که اتحادیه عرب با تصمیم دیروز خود تلاش کرد تا این حمایت ها را کم رنگ جلوه بدهد.
هدف مرموزانه دیگری که اتحادیه عرب دنبال می کند، نهادینه کردن اختلاف میان انقلابیون سه کشور لیبی، تونس و مصر برای عدم ایجاد یک جریان جدید ضد امريكایی و صهیونیستی در جهان عرب است.
مجموع شواهد نشان می دهد که تصمیم اتحادیه عرب، بخشی از راهبرد کلان امريكا برای فشار سیاسی و اقتصادی بر سوریه به منظور تغییر رفتار در این کشور و پذیرفتن خط سازش است.
از سوی دیگر، مجموع شواهد نشان می دهد محاسبه غربی ها این است که در صورتی که مدل سوریه منجر به براندازی بشار اسد و یا دولت تضعیف شده در این کشور شود، نه تنها ایران یک متحد استراتژیک را در منطقه از دست خواهد داد، بلکه مدل سوریه را در نحوه محاسبات در منطقه از این به بعد لحاظ خواهد کرد.
اخبار ویژه
رهبر انقلاب در دیدار اعضای مجلس خبرگان:
یادآوری/ بازنشر
در پاسخ به رسانههای مدعی اصلاحات بیان شد:
نظرات بینندگان
فیلم و عکس
جدیدترین اخبار پربازدید ها
