نقش احکام فقهی در تغییر فرهنگ بازار

به گزارش پایگاه 598 به نقل از قدس آنلاین-حجت الاسلام عبدالصالح شمس الهی: لحظه تحویل سال هر سال مقرون به پیام مقام معظم رهبری(حفظه الله) میباشد و گوش به فرمانان حضرتش منتظرند تا با شنیدن نام سال از زبان معظم له خط مشی یک ساله خود را، در هر حوزه ای که کار می‌کنند، مطابق منویات ایشان قرار دهند . ایشان در ابتدای امسال، این سال را سال اقتصاد و فرهنگ با عزم ملی و مدیریت جهادی نامیدند؛ نامی که نشان از به هم پیوستگی دو رکن اقتصاد و فرهنگ در مردم سالاری دینی داشت .

اما رسیدن به اقتصاد مد نظر ایشان نیاز به ابزار مختلفی دارد که یکی از آنها اصلاح فرهنگ بازار می‌باشد؛ فرهنگی که متاسفانه مغفول واقع شده و شکل بازار را به گونه ای تغییر داده که در شان یک کشور مسلمان نیست.
یکی از نکاتی که اهل کسب برای تغییر فرهنگ در بازار اسلامی، باید بیامزند احکام بازار است که غفلت از آن رنگ و روی بازار اسلامی را تغییر داده است .
احکام در واقع دستوراتی عملیست که شامل حلال ، حرام ، مستحب ، مکروه و مباح میگردد البته بعضی از اخلاقیات بازار در شریعت با عنوان مستحب و مکروه بیان شده اما بیشتر این عناوین ناظر به احکام عملیست .
وجود مقدس امیر المومنین(علیه السلام) با علم به اهمیت احکام عملی بازار، گاه شلاق خود را بر دوش می‌نهادند و در بازار کوفه گشت میزده، فریاد بر می آوردند: "یا مَعْشَرَ التُّجّارِ، اَلْفِقْهُ ثُمَّ الْمَتْجَرُ، اَلْفِقْهُ ثُمَّ الْمَتْجَرُ، اَلْفِقْهُ ثُمَّ الْمَتْجَرُ؛ای بازرگانان، اوّل فقاهت (شناخت دین و احکام معاملات)، سپس تجارت، اول فقاهت سپس تجارت، اول فقاهت سپس تجارت.«میزان الحکمه، ج۱، ص۵۲۰»”
امروزه متاسفانه در بسیاری از موارد احکام معاملات مراعات نمی‌شود. به عنوان نمونه یکی از محرمات در تجارت غش در معامله است و امام کاظم(علیه السلام) در روایتی فروش کالا به واسطه نور پردازی را، که امری رایج در بازاراست، غش و دغلکاری در معامله دانسته و آن را منع فرمودند؛ ایشان هشام را دیدند که در مکانی سایه ایستاده و مشغول فروش پارچه است (به گونه ای که رنگ اصلی پارچه قابل تشخیص نیست ) حضرت به ایشان فرمودند :اى هشام ! فروختن کالا در سایه ، غش (دغلکارى) است ، و دغلکارى (در معامله) روا نیست .(منتخب میزان الحکمة : ۴۲۶)
بسیاری از احکام دیگر هست که مراعات آن‌ها به تسهیل کسب و کار در جامعه می انجامد و عدم مراعات آن مشکلات عدیده ای را به بار می آورد. نمونه ای دیگر که می‌شود به آن اشاره نمود احتکار است؛ احتکار که از محرمات بازار به شمار می‌رود به معنای انبار کردن کالا به منظور بر هم زدن تناسب عرضه و تقاضا و بالا بردن قیمت می‌باشد و رواج آن در جامعه بسیاری از بازار ها را به هم زده است به عنوان مثال در چند ماه اخیر بازار خودرو در کشور ما به خاطر عدم توجه به این حکم شرعی دستخوش تحولی نا بهنجار از لحاظ قیمت شده است. امیر المؤمنین در مورد احتکار چنین می‌فرمایند: "اَلْاَحْتِکارُ شَیْمَةُ الْاَشْرارِ.احتکار راه و رسم اشرار است.«میزان الحکمه، ج۲، ص۲۸۶»”
البته احکام بازار گسترده است ولی از همین دو نمونه اهمیت سایر احکام شرعی بازار نیز فهمیده می‌شود؛ و لازم است اهل بازار به مطالعه در خصوص این مساله روی آورده و اهل منبر نیز به بیان این احکام به صورت مبسوط بپردازند . در گذشته علما با توجه به اهمیت این مساله هر روز صبح در مساجد و یا مدارس علمیه واقع در بازار ها کلاس بیان احکام مکاسب برقرار می‌کردند و بازاریان صبح قبل از گشودن در حجره ساعتی را به استماع احکام شرعی میپرداختند.
بازگشت به آن روزها و پیوند مجدد روحانیان عالم و پارسا با بازارهای بلاد مختلف میتواند دوباره رنگی خدایی به بازار ها بدهد و این مهم در تحقق بازار اسلامی و اقتصاد مقاومتی تاثیری شگرف دارد.