هنگام بحث درباره ساختار داعش باید به ابراهیم عواد ابراهیم البدری السامرایی معروف به ابوبکر البغدادی و مقام دینی وی که اجازه حکومت مستقیم و غیرمستقیم به این گروه را می دهد پرداخت.وی رئیس سیاسی یا اجتماعی گروهک نیست بلکه ولی امر گروه مسلحی است که تعداد آنها از 18 هزار نفر فراتر می رود و رهبر آنهاست و هدف تشکیل خلافت و حکومت اسلامی است.
البغدادی حاکم مطلق در گروه موسوم به دولت اسلامی عراق و شام و امر و نهی کننده اصلی است.این گروهک به دست ابو مصعب الزرقاوی بنا شده است اما وظیفه بندی انجام نداد و ابوعمر البغدادی و ماموریت ها و وظایف داخلی این گروهک و هماهنگی و ارتباط میان تشکیلات آن را مشخص کرد.
البغدادی که در 19 آوریل سال 2010 به قدرت رسید کوشید که نقش مهاجران عرب در پست های اساسی را داخل گروهک کم کند و بیشتر آنها را به وظایف مشورتی، رسانه ای و جمع آوری کمک ها گماشته است.وی شورای نظامی تاسیس کرد و پست وزیر جنگ را حذف کرد و تعدادی از مسئولان در استان های دیالی و بغداد را عزل و از افسران ارتش سابق عراق در رده های امنیتی و اطلاعاتی بهره گرفت.
یکی از شالوده های اساسی گروهک داعش امنیت و اطلاعات ولایات، مجلس مشورتی وشورای نظامی و رسانه های آن شامل مرکز رسانه الفجر و موسسه فرقان، هیئت های شرعی و پست و بیت المال است.انتخاب سرکرده ها و امیران از سوی بغدادی در عراق و سوریه گماشته می شوند.البغدادی می تواند به شورای نظامی دستوراتی بدهد و تصمیمی ضد گرایشات خود را لغو کند.
برخی از شوراها و جزییات با یکدیگر مرتبط نیستند اما در عملیات های نظامی و نوع آن با یکدیگر رقابت می کنند.
شورای نظامی یکی از مهمترین هسته ای گروهک داعش است که رهبری آن را ولید جاسم محمد معروف به ابو احمد العلوانی و سه نفر از افسران رژیم سابق که همگی در سال 2006 وارد این گروهک شده اند تشکیل می دهند.انتخاب رئیس شورای نظامی به طور مستقیم از سوی بغدادی انتخاب می شود اما مجلس مشورتی درباره افراد آن مشورت می دهد اما نقش اساسی با البغدادی است.شورای نظامی از رئیس و سه عضو که ماموریت آنها برنامه ریزی و اداره امور نظامی در ولایات است و نتایج جنگها از سوی البغدادی دنبال می شود.
هیئت های شرعی
هیئت های شرعی از ارکان مهم گروهک داعش است و ریاست آن را ابو محمد العانی بر عهده دارد و در ایجاد حماسه و عاطفه نقش مهمی دارد.سخنان بغدادی، بیانیه ها و تفسیر فیلم ها و سرود های رسانه ای مربوط به داعش بر عهده این هیئت ها است.اعضای هیئت های شرعی از مهاجران عرب به ویژه سعودی هاست.
مجلس مشورتی
ریاست این مجلس مشورتی را ابو ارکان العامری برعهده دارد و از وظایف آن ارتباط برقرار کردن میان البغدادی و حاکمان ولایات و اعضای شورای نظامی است. افراد مجلس مشورتی تعداد آنها 9تا 11 عضو است و از رهبران شرعی تاریخی در گروهک است وانتخاب آنها از سوی البغدادی است و این شورا از بعد نظری امیر گروهک را در صورتی که به وظایف خود عمل نشود می تواند عزل کند اما عملا فاقد چنین قدرتی است.
شورای امنیت و اطلاعات
ریاست این شورا را ابو علی الانباری یکی از افسران اطلاعات ارتش سابق بر عهده دارد و مسئولیت امنیت اماکن اقامت بغدادی و موعد نقل و انتقالات آن را برعهده دارد این شرایط تصمیمات البغدادی را دنبال می کند و اجرای آن از سوی حاکمان ولایات را مورد بررسی قرار می دهد.
رسانهها
البغدادی و نمایندگان وی در ولایات بر موسسات رسانه ای ویژه این گروهگ تسلط دارد و ریاست موسسات رسانه ای را ابو الاثیر عمرو العبسی العسودی برعهده دارد و این موسسه از سوی نویسندگان و افرادی که امور الکترونیکی را پیگیری می کنند اداره می شود و بیشتر آنها از هسته های مخفی هستند و برخی نیز از طرفداران داعش و ده ها پایگاه رسانه ای حامی داعش اند که اکثر آنها از کشورهای حوزه خلیج فارس و شمال آفریقاست.
درگیری و رقابت
شوراهای امنیت و اطلاعات، نظامی و هیئت های شرعی از ارکان قوی میان شوراهای داعش هستند و با یکدیگر در ارتباط هستند و همه به البغدادی مرتبط هستند.همه این سه شورا به البغدادی مرتبط هستند و از عراقی های ویژه هستند اما می توان کسانی که در این شوراها قرار دارند را به سه دسته تقسیم کرد اول کسانی که طالب امارت هستند و شبیه ترین به محمد الجولانی هستند و آنها را می توان در کمین البغدادی و قاتلان احتمالی وی دانست. دوم بخش امنیتی و نظامی وابسته به رژیم سابق و اینها بیشترین وفاداری را به البغدادی دارند و بیشترین سود را از نزدیکی با وی می برند و دسته سوم متحیر و متعرض هستند اما سکوت انتخاب کرده اند و منتظر اولین فرصت برای جدایی هستند اما بدون درگیری.
می توان گفت که رقابت میان حاکمان ولایات در داعش به شکل مستقیم بر ترسیم خط مشی داعش در توسعه جغرافیایی و انسانی موثر است.تشکیلات به علت تسلط نظامیان و تیم های امنیتی ضعیف هستند و این به سیطره البغدادی بر هر موضوعی مربوط می شود.در واقع ارتباطات شخصی عامل اصلی انتخاب پست گرفتن است.البغدادی معمولا به نادیده گرفتن رهبران تاریخی داعش متهم می شود و اینکه به ارتباطات شخصی و قرابتی که در روزهای ابو عمر البغدادی بنا گذاشته است توجه می کند.
توان مالی داعش
داعش از توان مالی بالایی پس از حوادث سوریه و الانبار برخوردار شده است منابع مالی آن چاه های نفتی در شرق سوریه، صدقات، اعانات کشورهای حوزه خلیج فارس و اروپایی است.البغدادی به حمایت القاعده به رهبری ایمن الظواهری نیازی ندارد و همین عدم وابستگی سبب تمرد بر الظواهری و خروج بر وی شد.
سرکرده های برجسته داعش
مهمترین سرکرده داعش ابراهیم عواد ابراهیم البدری السامرایی معروف به ابو دعا و ابو عواد یا ابوبکر البغدادی است که میان الرقه سوریه و استان های مرزی میاان عراق و سورهی در روستای العکیدات جابجا می شود.
سرکرده دوم فاضل احمد عبدالله الحیالی هماهنگ کننده امور امارت عراق معروف به ابو معتز یا ابو مسلم الترکمانی العفری است که در نینوا است و بر نبردهای موصل که شب دهم ماه ژوئن جاری شروع شد نظارت دارد.
عدنان اسماعیل نجم البیلاوی معروف به ابو عبدالرحمن یا ابو اسامه و سروانی در ارتش رژیم سابق است که در شب پنجم ژوئن جاری در موصل در منطقه المزرعه کشته شد و سبب شد که نام یورش به موصل انتقام از بیلاوی نام بگیرد.
چهارمین سرکرده داعش والی الانبار و عضو شورای نظامی داعش به نام عدنان لطیف حمدی السویداوی معروف به ابو مهند السویداوی یا ابو عبد السلام و سرهنگ ارتش رژیم سابق است.
پنجمین سرکرده داعش والی استان های جنوب فرات مرکزی به نام احمد محسن خلف الجحیشی معروف به ابو فاطمه.
ششمین سرکرده موفق مصطفی محمد الکرموش مسئول مالی امارت عراق معروف به ابو صلاح.
هفتمین سرکرده محمد حمید الدلیمی معروف به ابو هاجر العسافی هماهنگ کننده امور پستی میان استان هاست که میان استان های عراق جابجا می شود.
سرکرد هشتم داعش مسئول هماهنگ کننده امور بیوه زنان،خانواده کشته شدگان و اسیران این گروهک به نام عوف عبدالرحمن العفری معروف ابو سجی است.
نهمین سرکرده مسئول ویژه امور پستی و مسول خزائن به نام فارس ریاض النعیمی معروف به ابو شیماء است.
دهمین سرکرده مسئول امور مواد منفجره و بمبگذاری به نام خیری عبد محمود الطائی معروف به ابو کفاح است.
سرکرده های بعدی این گروهک شوکت حازم کلاش الفرحات معروف به ابو عبدالقادر مسئول روابط عمومی، عبدالله احمد المشهدانی معروف به ابو قاسم مسئول مهاجران عربی و انتقال عوامل انتحاری، بشار اسماعیل الحمدانی مسئول امور اسیران در زندان ها و معروف به ابو محمد، عبد الواحد خضیر احمد مسئول امنیتی معروف به ابو لوی یا ابو علی، نعمه عبد نایف الجبوری والی کرکوک و معروف به ابو فاطمه هستند.
شانزدهمین سرکرده رضوان طالب حسین اسماعیل الحمدونی معروف به ابو جرناس والی استان های مرزی و به دنبال آن وسام عبد زید الزبیدی معروف به ابو نبیل والی صلاح الدین و هیجدهمین سرکرده احمد عبدالقادر الجزاع معروف به ابو میسره یا ابو عبدالحمید است.
در واقع گروهک داعش پس از اینکه مناطقی از الانبار را در پایان سال 2013 اشغال کردند معروف شدند و پس از اشغال موصل دومین شهر عراق و در 405 کیلومتری بغداد و دامنه نفوذ خود به استان های کرکوک، صلاح الدین و دیالی خطر آنها کاملا احساس شد.