بررسی دلایل بالارفتن آمار دعواهای خیابانی در فصل گرما

بنابر گزارشی که امروز توسط اداره کل روابط عمومی و امور بین‌الملل سازمان پزشکی قانونی کشور منتشر شد، اعلام گردید، بر اساس آمارهای موجود یکی از عمده ارجاعات مراکز پزشکی قانونی سراسر کشور مراجعین نزاع است که در فصل تابستان تعداد آنان افزایش می یابد به نحوی که در سال گذشته 30.5 درصد از کل مراجعات نزاع در فصل تابستان ثبت شده است.
 
به گزارش پایگاه 598 به نقل از بولتن نیوز، در سال گذشته 611 هزار و 809 نفر به دنبال خسارات ناشی از نزاع به مراکز پزشکی قانونی مراجعه کردند که 186 هزار و 617 مورد آن مربوط به تابستان است.
 
از سویی معاینات نزاع در مراکز پزشکی قانونی در مقایسه با دیگر معاینات رتبه اول را دارد به نحوی که 32.2 درصد از کل معاینات صورت گرفته در پزشکی قانونی سال گذشته مربوط به معاینات نزاع بوده‌است.
 
با این حساب برای یافتن پاسخ این سوال که به راستی چه دلیلی موجب به وجود آمدن چنین آماری می گردد، قصدداریم مسئله را از ابعاد مختلف بررسی نماییم.
 
فصل تابستان به دلیل ماهیت خاص آن یعنی گرمای هوا و اوقات فراغت دانش آموزان و جوانان معمولا با حوادث و منازعات بیشتری همراه است به نحوی که آمار متوفیات و یا مصدومین ناشی از غرق شدگی، حوادث رانندگی، نزاع و ... در این فصل بر ایام دیگر سال پیشی می گیرد.
 
نظرات مسئول بخش روانپزشکی پزشکی قانونی دربارۀ نزاع در فصل گرما
به گفته دکتر مهدی صابری، مسئول بخش روانپزشکی اداره کل پزشکی قانونی استان تهران که در همین خصوص به خبرنگار ایرنا پاسخ می گفت: "گرمای هوا، افزایش ترددهای خیابانی، تنش‌های اقتصادی و اجتماعی، استرس‌های ناشی از هوای گرم و ... از جمله این موارد هستند."
 
دکترصابری معتقد است: "موضوع گرما به عنوان نوعی استرس که از نظر مسایل زیست شناختی قابل بررسی است، مطرح می شود که با کاهش آب بدن افزایش تنش و تحریک پذیری را به دنبال دارد. در این شرایط حالت تعادل زیست شناختی انسان به هم می خورد و سیستم بدنی آماده واکنش‌های شدیدتر از معمول است." وی همچنین می گوید: "علاوه بر این در فصل گرما ترددهای خیابانی هم افزایش می یابد و بسیاری از خانواده ها و جوانان در ساعات اولیه شب برای گذران وقت از خانه خارج می شوند. این موضوع افزایش ترافیک و شلوغی پارک‌ها و بوستان ها را به دنبال دارد و به همین دلیل برخوردهای اجتماعی نیز بیشتر می شود."
 
آن چنان که از مجموع نظرات دکتر صابری دستگیرمان می شود، شاید تنها مسئله ای که می تواند از بروز چنین آسیب های اجتماعی و خشونت هایی جلوگیری کند و بکاهد، صرفاً خویشتن داری و پرهیز شخصی افراد از رفتارهای خشونت بار است.
 
دکتر صابری با اشاره به این که بیشترین گروه مراجعین نزاع، پسران جوان اند، می گوید: "جوانان عمدتاً تحریک پذیر و متوقع‌ترند و به دلیل احساس غرورشان با مورادی که تصور می کنند احترام به نفسشان خدشه دار شده، برخورد می کنند و اگر تمام عوامل مؤثر در ایجاد پرخاشگری وجود داشته باشد اما فرد تا اندازه‌ای از خویشتن داری برای پرهیز از رفتار خشن برخوردار باشد تا حد قابل توجهی میزان نزاع کاهش می یابد و این خویشتن‌داری تحت تاثیر مسایل سرشتی، تربیتی و فرهنگی، آموزش روش‌های مدارا با مشکلات و حمایت فرزندان از سوی والدینشان ایجاد می شود." دکتر صابری با اشاره به این مسائل می گوید: "اگر تنش‌های موجود در خانواده ها به شیوه درست رفع شود به بچه ها آموزش داده می شود که در مقابل مشکلات و رفتارهای نادرست سریع تصمیم نگیرند و رفتار ناشایست نداشته باشند."
 
عوامل محیطی همانند آب‌و‌هوا، شرایط اقلیمی و تاریکی و روشنایی محیط از عواملی هستند که بر رفتار انسان‌ها تاثیر می‌گذارند. به گفته کارشناسان هر ساله و همزمان با فرا رسیدن فصل تابستان میزان درگیری‌های بین اشخاص، پرخاشگری و در نتیجه زدوخوردهای خیابانی افزایش پیدا می‌کند. آمارها از افزایش 40درصدی پرخاشگری و خشونت‌های خیابانی در فصل تابستان حکایت می کند. به‌همین دلیل کارشناسان معتقدندبه‌علت ضعف آموزش حقوق شهروندی و مهارت‌های زندگی توسط خانواده‌ها، آموزش و پرورش و رسانه‌ها درگیری‌های لفظی در جامعه رشد چشمگیری یافته و موجب درگیری‌های فیزیکی و افزایش آمار جرایم شهری شده است. بنابراین این روزها که دمای هوا در اکثر نقاط کشور به بالای 40درجه رسیده، سیستم عصبی افراد سرجای خودش نیست. سراغ یک رفتارشناس رفتیم تا ببینیم برای کنترل اعصاب در روزهای داغ تابستان چه راه‌هایی وجود دارد و چگونه می توانیم جلوی پرخاشگری و بی‌اعصابی خودمان را بگیریم.

این ها درحالی است که به طور کلی، عوامل محیطی همانند آب‌و‌هوا، شرایط اقلیمی و تاریکی و روشنایی محیط از عواملی هستند که بر رفتار انسان‌ها تاثیر می‌گذارند. به‌همین دلیل کارشناسان معتقدندبه‌علت ضعف آموزش حقوق شهروندی و مهارت‌های زندگی توسط خانواده‌ها، آموزش و پرورش و رسانه‌ها درگیری‌های لفظی در جامعه رشد چشمگیری یافته و موجب درگیری‌های فیزیکی و افزایش آمار جرایم شهری شده است. بنابراین این روزها که دمای هوا در اکثر نقاط کشور به بالای 40درجه رسیده، سیستم عصبی افراد سرجای خودش نیست.

دکتر مجید ابهری، با اشاره به آمار 40درصدی افزایش پرخاشگری و خشونت‌های خیابانی در فصل تابستان می‌گوید: "به‌علت ضعف آموزش حقوق شهروندی و مهارت‌های زندگی توسط خانواده‌ها، آموزش و پرورش و رسانه‌ها درگیری‌های لفظی در جامعه ما رشد چشمگیری یافته و همین علت باعث بروز درگیری‌های فیزیکی و افزایش آمار جرایم شهری شده است."

این آسیب‌شناس اجتماعی فقدان «گذشت رفتاری» را از نکته‌های تاسف باری ذکر می‌کند که در زندگی شهروندان وجود دارد و تاکید می‌کند:‌در بسیاری از درگیری‌ها یک عذرخواهی ساده می‌تواند از قتل و خون‌ریزی و درگیری فیزیکی جلوگیری کند. قانع بودن به حقوق فردی و اجتماعی توسط شهروندان، عدم تجاوز به حریم حقوقی دیگران، صبر و حوصله گذشت از ابزار اصلی رفتار مسالمت‌آمیز بوده که می‌تواند از درگیری‌های کلامی و فیزیکی جلوگیری کند.

وی بالا رفتن فشار خون، تپش قلب، سکته‌های قلبی و مغزی، مرگ بر اثر شوک آسیب‌های روانی، از دست دادن کنترل ذهنی و گفتاری و آسیب‌های فردی و جسمی را از نتایج پرخاشگری عنوان کرده و می‌گوید: آسیب‌های اجتماعی ناشی از پرخاشگری درجامعه شامل بروز و افزایش درگیری‌های فیزیکی و ضرب و جرح و نقص عضو و حتی در مواقعی قتل می‌شود که به عنوان الگوهای منفی رفتاری برای نوجوانان و جوانان در جامعه شناخته می‌‌شوند."

نظرات یک جرم شناس دربارۀ نزاع در فصل گرما

دکتر محمدعلی نجفی توانا که به سوالات خبرنگار مهر درخصوص افزایش آمار جرم و جنایات و به ویژه دعوا و نزاع های خیابانی پاسخ می گفت، با اشاره به تاثیر سرما و گرما بر وقوع جرایم گفت: در مناطقی که گرمای مقطعی و نامتعارف اتفاق می افتد نزاع و درگیری افزایش خواهد یافت.

این کارشناس جرم شناسی گفت رفتار انسان تابعی از شرایط و اوضاع احوال زیستی، روانی و محیطی است. در این میان مطالعات اعم از تجربی، سنتی و علمی نشان داده که تمام عواملی که بتواند در روحیه و روان انسان اثر بگذارند در واکنش و کنش های فرد اثرات مستقیم و غیرمستقیم دارد.

وی افزود: تشنگی، گرسنگی، بیماری های جسمی، اختلالات ژنتیکی، افسردگی، اختلالات شخصیتی، بیکاری، فقر، انتقام سیاسی و... از جمله عواملی هستند که می توانند در تغییر رفتار انسان موثر باشند.

این استاد دانشگاه خاطر نشان کرد: در خصوص تاثیر گرما بر وقوع جرایم مدتها قبل برخی اندیشمندان اروپایی در قالب دیدگاه مکتب جغرافیایی و بر اساس مطالعات آماری بین چند جامعه به این نتیجه رسیدند که بزهکاری افراد در مناطق سرد و گرم متفاوت است. مطالعات اخیر نیز این موضوع را به اثبات رسانده است.

نجفی توانا ادامه داد: هر عاملی که آستانه مقاومت انسان را کاهش داده، نظام روحی را به هم بریزد و سیستم عصبی انسان را به صورت غیرمتعارف تحریک کند می تواند باعث وقوع حوادث رفتاری و جنایی شود.

برخی راهکارها برای جلوگیری از بروز عصبانیت در فصل گرما

از دیگر سو، دکتر تقی ابوطالبی احمدی روان‌شناس که بی‌حوصلگی و پرخاشگری ناشی از گرما را مهمترین دلایل بالا رفتن این آمار در فصل گرما می داند، می‌گوید: "برخی از علت پرخاشگری بر ویژگی‌های فیزیولوژیکی تاکید می‌کنند که مربوط به ژن ها و هورمون ها و سایر فیزیولوژیکی است."

این روان‌شناس در ادامه می افزاید: "بعضی افراد ژن‌های پرخاشگری دارند که تحریک قسمت راست نیم‌کره مغز باعث پرخاشگری در آنها می شود. گرما نیز یک محرک عصبی است و معمولا تحریک عصبی زمینه پرخاشگری را مهیا می‌کند. چراکه در مغز انسان ناحیه‌ای به نام بادامه وجود دارد. هرگاه این بخش از مغز انسان به‌صورت الکترونیکی تحریک شود موجب پرخاشگری می‌گردد و بالعکس وقتی از فعالیت‌های عصبی این ناحیه جلوگیری می شود موجب آرامش و سردی رفتار انسان می‌شود."

آب و آب میوۀ خنگ بنوشید

دکتر تقی ابوطالبی بهترین و موثرترین روش برای تمدد اعصاب و جلوگیری از پرخاشگری را مصرف مایعات می‌داند. او می‌گوید: آب علاوه بر رفع عطش باعث می‌شود در مواقعی که گرما بیش از حد فرد را اذیت می‌کند تسلی خاطر وی شده و آرامش را به او بازگرداند. اما نکته اساسی این است که این مایعات باید خنک باشد نه سرد و یخ زده زیرا سرمای بیش از حد نیز بر اعصاب تاثیر گذاشته و یکی از عوامل پرخاشگری خواهد شد.

غذاهای کم چرب بخورید

راه بعدی از نظر این روان‌شناس حذف غذاهای چرب از رژیم غذایی افراد در ایام تابستان می باشد. دکتر ابوطالبی معتقد است این روش باعث می شود که فرد بهتر بتواند فعالیت کند و سرعت فعالیت باعث آرامش ذهن می شود. همچنین استفاده از غذای چرب باعث تعریق زیاد می شود. در چنین فصلی نوشیدن دوغ بسیار خوب است زیرا هم سدیم و هم آب از دست رفته را جبران می کند. در فصل تابستان مصرف غذاهای سرخ شدنی و چرب و مصرف ادویه‌ها و غذاهای ترش و خیلی شیرین منجر به دفع آب از بدن می‌شوند و نیاز بدن را به آب افزایش می دهند.

لباس های مناسب بپوشید

دکتر ابوطالبی در ادامه روش های خود برای جلوگیری از فعال شدن سیستم عصبی افراد در ایام تابستان پوشیدن لباس‌های نازک و نخی را توصیه می کند. او می‌گوید: در تابستان باید از لباس های نخی که در آن مواد نایلونی به‌کار نرفته باشد استفاده شود. مواد نایلونی که در لباس‌ها به‌کار می‌رود باعث تعریق زیاد می شود. علاوه‌بر آن لباس‌های نخی سبک‌تراز بقیه لباس‌هاست که حس سبکی را به فرد هم می‌ دهد. همچنین لباس‌های مشکی باعث تعریق بیشتر می‌شود. بهتر است از لباس هایی با رنگ روشن و گشاد استفاده شود. همچنین استفاده از کلاه نقاب‌دار، عینک آفتابی و حتی دستکش از اثرات کوتاه مدت آفتاب‌سوختگی در فصل تابستان جلوگیری می کند.

هر روز به حمام بروید

توصیه دیگر متخصص علوم رفتاری به شهروندان این است که آنها به بهداشت فردی خودشان هم اهمیت بدهند چراکه این روش می‌تواند مسکنی بر روان بی‌اعصاب باشد. او می‌گوید: افرادی که در معرض مستقیم یا غیرمستقیم آفتاب قرار گرفته یا بیرون از خانه فعالیت می کنند مواد مضری روی پوست آنها را می پوشاند که استحمام باعث از بین بردن مواد مضر روی بدن می شود. همچنین می‌توان ورزش شنا را نیز در این بخش گنجاند زیرا یکی از خواص آب آرامش بخش بودن آن است. بهتر است در بدو ورود به حمام، به‌تدریج زیر دوش آب رفت تا تغییراتی در جریان خون ایجاد نشود و آب ولرم باشد، نه داغ. همچنین آب ولرم مسکنی برای بی‌خوابی ‌است.

به اماکن آرام بروید

دکتر ابوطالبی می گوید افرادی که به‌هر علتی احساس می کنند در ایام تابستان بیشتر عصبی می‌شوند باید از رفتن به مکان‌هایی که شلوغ و پرتردد است حتی‌المقدور دوری کنند. چون در این مکان‌‌ها فشار عصبی و استرس بیشتر می‌شود و باعث پرخاشگری می‌شود. وجود آدم‌های زیاد در یک مکان هم باعث می‌شود که هوای آنجا گرم تر شود. همچنین برخوردهای ناخودآگاه افراد با یکدیگر نیز عاملی بر پرخاشگری است. اگر انسان از فضاهای گرم و تنش‌زا فاصله بگیرد باعث آرامش بیشتر او خواهد شد.

موسیقی گوش کنید

روش دیگر و البته موثر این است که افراد هر جایی که امکانش را دارند به موسیقی گوش بدهند چراکه به اعتقاد دکتر ابوطالبی موسیقی های آرام بخش نیز می توانند بر دوری از پرخاشگری بسیار موثر بوده و با تأثیر مستقیم روانی باعث آرامش فرد می شود.

و بلاخره بیشتر استراحت کنید

دکتر ابوطالبی عضو هیات علمی دانشگاه فرهنگیان همچنین طولانی بودن روزهای تابستان را هم مورد اشاره قرار می دهد و می‌گوید: بسیاری از خانواده ها در این فصل مسافرت می‌روند. همچنین به دلیل روزهای بلند و شب های کوتاه، گذران وقت با خانواده، دیدن برنامه های تلویزیون و... استراحت شبانه افراد را کاهش می دهد. استراحت شبانه افرادی که بیشتر در جامعه حضور دارند باعث آرامش آنها می شود زیرا بی خوابی یکی از دلایل عصبی شدن و پرخاشگری است.