سرنوشت یارانه‌نقدی چه خواهد شد؟

بعد از آنکه سیاست دولت در این باره اعلام شد نوبت به ثبت‌نام مجدد برای دریافت یارانه نقدی در سال 93 رسید و از بیستم تا آخر فروردین ماه سال جاری ثبت‌نام متقاضیان دریافت یارانه نقدی براساس عدد سمت راست شماره ملی افراد انجام شد.

دولت در این مرحله فرم خوداظهاری را تعیین کرده بود که در آن برای مرحله دوم هدفمندی یارانه‌ها پنج گروه درآمدی شامل سقف درآمدی ماهانه کمتر از 600هزار تومان، 600هزار تا یک‌میلیون تومان، یک‌میلیون تا 2میلیون تومان، 2میلیون تا 5/2 میلیون تومان و بیشتر انتخاب شده بود.

مردم نیز البته در زمان ثبت‌نام دریافت یارانه نقدی با توجه به گروه‌های درآمدی تعیین شده نسبت به تکمیل فرم اقدام کرده‌اند ولی طبق آنچه از سوی تعدادی از نمایندگان مجلس اعلام شد 60 الی 80 درصد مردمی که برای دریافت یارانه نقدی ثبت‌نام کرده‌اند میزان درآمد خود را کمتر از 600 هزار تومان عنوان کرده‌اند.

گفتنی است در فاز دوم هدفمندی یارانه‌ها و بعد از اتمام ثبت‌نام یارانه نقدی مشخص شد از بین 77 میلیون ایرانی تنها 2 میلیون و 400 هزار نفر از دریافت یارانه در این مرحله انصراف داده‌اند و دولت طبق قولی که به مردم داده بود یارانه اردیبهشت ماه (اولین یارانه فاز دوم هدفمندی یارانه‌ها) را به تمام ثبت‌نام‌کنندگان پرداخت کرد. این درحالی است که علی طیب‌نیا، وزیر اقتصاد در صحن علنی مجلس گفته بود «خوشبختانه نزدیک 10 میلیون نفر از افراد پردرآمد جامعه توسط دولت شناسایی شده‌اند و اطلاعات مهمی درباره درآمد آنها وجود دارد که اگر ثبت‌نام کنند زمینه حذف این افراد وجود دارد».

این در حالی است که بسیاری از کارشناسان اقتصادی حامی دولت نیز اعتقاد دارند به علت عدم وجود اطلاعات جامع اقتصادی، شناسایی نیازمندان و ثروتمندان عملا غیرممکن است. سخنگوی دولت نیز در توضیحاتی به غربالگری یا همان راستی‌آزمایی اشاره و تأکید کرده است «قطعاً پرداخت یارانه به تمام کسانی که ثبت‌نام کرده‌اند، ادامه می‌یابد و ما هم به تدریج وظایف قانونی خود را انجام می‌دهیم و اگر اطلاعات خلافی ثبت شده باشد به آن رسیدگی می‌کنیم و در این راستا به نحوی عمل می‌کنیم که حق کسی ضایع نشود».

نکته دیگری که نباید از آن غافل شد این است که مسؤولان سازمان هدفمندی یارانه‌ها در زمان ثبت‌نام یارانه نقدی در فاز دوم به تسنیم گفته بودند راستی‌آزمایی اطلاعات ثبت‌نامی‌ها از اردیبهشت‌ماه آغاز می‌شود اما با وجود اینکه اردیبهشت تمام شد و هم‌اکنون نیز خرداد به نیمه رسیده است هنوز خبری از برنامه دولت برای آغاز راستی‌آزمایی نیست.

همچنین از آنجایی که تنها 5 روز به موعد ماهانه پرداخت یارانه نقدی (دولت معمولاً یارانه نقدی را بیست و دوم هر ماه واریز می‌کند) باقی مانده است هنوز مشخص نیست دولت یارانه خردادماه را مانند ماه قبل به تمام ثبت‌نام‌کنندگان پرداخت خواهد کرد یا خیر. البته نکته مبهمی که در این باره همچنان باقی مانده این است که برنامه دولت برای راستی‌آزمایی چیست و چه کف درآمدی را برای پرداخت یارانه نقدی در نظر گرفته است؟

انتظار می‌رود برنامه دولت درباره ادامه پرداخت یارانه نقدی به گروه‌های هدف هر چه زودتر اعلام شود چراکه طبق هشدارهای تعدادی از نمایندگان مجلس و کارشناسان اقتصادی اگر زودتر برنامه دولت در این باره اعلام و اجرا نشود و یارانه نقدی چند ماه پرداخت و یکباره قطع شود ممکن است موجب اثرات روانی منفی زیادی شود.

چرا تناقض؟

به گفته علی طیب‌نیا، وزیر اقتصاد و دارایی، شمار کسانی که درآمدهای آنچنانی داشتند و می‌شد آنها را از دریافت یارانه نقدی حذف کرد تقریبا 5 برابر این تعداد انصراف‌دهندگان بود و به همین علت دولت راهکارهای تازه‌ای را برای حذف ثروتمندان از فهرست یارانه‌بگیرها جست‌وجو کرد. نمونه‌ای از این راهکارها در گفته‌های شاپور محمدی، معاون اقتصادی وزیر امور اقتصاد نمود دارد که چندی پیش به مردم گفت بحث انصراف تا پایان سال ادامه دارد و دولت بدون آنکه وارد حساب‌های بانکی مردم شود می‌تواند گفته‌های‌شان را درباره وضعیت اقتصادی‌شان راستی‌آزمایی کند و ثروتمندهایی را که طمع گرفتن یارانه دارند، شناسایی کند.

طرحی که محمدی درباره آن به مردم اطلاع‌رسانی کرد، چیزی جز متن صریح قانون هدفمندسازی یارانه‌ها نبود که در آن به دولت اجازه داده شده است برای اجرای صحیح هدفمندسازی، راستی‌آزمایی کند تا یارانه‌ها به دست دهک‌های پایین که نیازمندان واقعی هستند، برسد. این در حالی است که نوبخت سخنگوی دولت درباره تداوم پرداخت یارانه نقدی گفت: فعلا بنا نیست کسی از فهرست یارانه بگیرها حذف شود و همه یارانه خواهند گرفت.

نوبخت که با فارس سخن می‌گفت در پاسخ به این پرسش که سرانجام پرداخت یارانه نقدی چه می‌شود و آیا این یارانه به همه متقاضی‌ها پرداخت می‌شود یا نه، تاکید کرد که هرکس ثبت‌نام کرده یارانه‌‌اش را به‌موقع خواهد گرفت. معاون برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی رئیس‌جمهور در پاسخ به پرسش دیگری درباره اینکه آیا منظورش از پرداخت یارانه نقدی به روال گذشته فقط مربوط به این ماه است یا نه، گفت: مگر قرار است یارانه فقط برای این ماه پرداخت شود؟! پرداخت یارانه نقدی مانند سابق ادامه دارد. نوبخت از طرفی دیگر اعلام کرد نه تنها یارانه قطع نخواهد شد بلکه برای برخی افراد مقدار یارانه افزایش نیز خواهد یافت!

گفته‌های نوبخت دقیقا در نقطه مخالف گفته‌های محمدی است و نشان می‌دهد دولت هیچ اصراری ندارد کسانی را که در دهک‌های بالای جامعه قرار دارند اما از دریافت یارانه انصراف نداده‌اند، حذف کند و قصد دارد به همه آنها یارانه پرداخت کند. 47 روز از پایان ثبت‌نام یارانه‌ای و آغاز راستی‌آزمایی‌ها می‌گذرد اما هنوز معلوم نیست دولت می‌خواهد با یارانه نقدی چه کند؟ آیا سقف درآمدی تعیین خواهد شد؟

آیا دولت می‌تواند یارانه عده‌ای را قطع کند و آیا اصلا می‌تواند در شناسایی افراد نیازمند و غیرنیازمند موفق شود؟ آیا دولت قصد دارد مبلغ یارانه نقدی را افزایش بدهد؟ آیا طرح‌هایی مانند کارت سهمیا به جای یارانه نقدی هنوز در دولت مطرح است یا منتفی شده؟ اینها ابهاماتی است که بسیاری از مسؤولان هنوز پاسخ آن را نمی‌دانند.