معنای صلوات از نگاه امام رضا (ع)

در ماه پربرکت شعبان المعظم قرار داریم ماهی که یکی از پر فضیلت ترین ماههاست و صلوات در آن اجر و ثواب فراوانی دارد. در مفاتیح الجنان در باره اعمال این ماه آمده است که هر پنجشنبه این ماه دو رکعت نماز کند، در هر رکعت بعد از حمد صد مرتبه توحید و بعد از سلام صد بار صلوات بفرستد تا حقتعالی بر آورد هر حاجتی که دارد از امر دین و دنیای خود و روزه اش نیز فضیلت دارد. و در برخی روایات آمده یک صلوات در ماه شعبان برابر است با ده صلوات در غیر ماه شعبان. (1)

اما درباره معنای صلوات حدیثی از امام رضا (ع) نقل شده است که جالب توجه است. امام رضا علیه السلام در مجلس مأمون فرمود: به محضر رسول خدا صلى الله علیه و آله عرضه داشتند، معناى تسلیم به تو را دانستیم، و آن اطاعت محض از حضرت تو در تمام برنامه‏ هاى زندگى است، ولى کیفیت صلوات بر تو را نمی دانیم، حضرت فرمود بگوئید: اللَّهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ کَما صَلَّیْتَ وَ بارَکْتَ عَلى ابْراهیمَ وَ آلِ ابْراهیمَ انَّکَ حَمیدٌ مَجیدٌ.

خدایا! بر محمد و خاندانش درود فرست همانگونه که درود فرستادى و برکت بخشیدى بر ابراهیم و خاندانش؛ همانا تو ستایش شده و ارجمندى.

سپس حضرت رضا علیه السلام فرمود: اى مردم! در بین شما در زمینه صلوات بر محمد و آل محمد اختلافى هست؟

مأمون گفت: این حقیقتى است که اصلا در آن اختلافى نیست، و امت اسلام بر لزوم این صلوات اجماع دارند، اما اى فرزند رسول خدا براى صلوات بر آل، غیر این روایت دلیل واضح و روشنى از قرآن مجید دارید؟

حضرت فرمود: آرى، از قول حضرت حق که در قرآن می فرماید: یس* وَالقُرَآنِ الْحَکیمِ* انَّکَ لَمِنَ الْمُرْسَلینَ* عَلى صِراطٍ مُسْتَقیمٍ ؛ یس* سوگند به قرآن کریم،* که بى‏تردید تو از فرستادگانى،* بر راهى راست [قرار دارى.]

منظور از «یس» کیست؟ دانشمندان مجلس مأمون گفتند: به طور قطع و بدون شک منظور از یس محمّد صلى الله علیه و آله است، و احدى از امت در این مسئله تردید ندارد.

حضرت فرمود: به حقیقت که خداوند به محمد و آل محمد عنایتى کرده که احدى به ذات آن نمی ‏رسد مگر با نور عقل و خرد، خدا در قرآن به کسى جز انبیا سلام نکرده، در این زمینه می ‏فرماید: سَلامٌ عَلى نُوحٍ فِى الْعالَمینَ و سَلامٌ عَلى ابْراهیمَ و سَلامٌ عَلى مُوسى‏ وَ هرُونَ؛ ولى نفرمود: سَلامٌ عَلى آلِ نوحٍ وَ سَلامٌ عَلى آلِ ابراهیمَ وَ سَلامٌ عَلى آلِ موسى وَ هرُونَ. ولى فرمود: سَلامٌ عَلى الْ یس، سلام بر آل یاسین. یعنى آل محمد صلوات اللَّه علیهم.

سپس فرمود: اى مأمون! متوجه شدى که در معدن نبوت شرح و بیان این واقعیت هست.» (2) صلوات بر محمد و آل محمد از شرایع دین و از واجبات الهى است که وجوبش در تشهد نماز امرى قطعى و حقیقتى بدون تردید است، تا جایى که شافعى که از فقهاى بزرگ مکتب خلفاست مى‏گوید: اگر کسى در نماز واجب خود، بر آل محمّد صلوات نفرستد، صلواتش صلوات نیست و به این خاطر نمازش نماز نیست، چون جزئى از یک واجب را ادا نکرده و عدم اداء جزئى از واجب، مبطل نماز است.

حضرت رضا علیه السلام فرمود: مَنْ لَمْ یَقْدِرْ عَلى ما یُکَفِّرُ بِهِ ذُنُوبَهُ فَلْیُکْثِرْ مِنَ الصَّلاةِ عَلى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، فَانَّها تَهْدِمُ الذُّنُوبَ هَدْماً.وَ قالَ علیه السلام: الصَّلاةُ عَلى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ تَعْدِلُ عِنْدَ اللّهِ عَزَّ وَجَلَّ التَّسْبیحَ و التَّهْلیلَ وَ التَّکْبیرَ؛ کسى که قدرت بر انجام کارى که کفّاره گناهانش شود ندارد، زیاد بر محمّد و آل محمد صلوات بفرستد، به حقیقت که صلوات نابوده کننده گناهان است، چه نابود کردنى. و نیز آن حضرت فرمود: صلوات بر محمد و آل محمد، در پیشگاه خداى عزوجل برابر تسبیح و تهلیل و تکبیر است.(3)

پی نوشت ها:

1 . وسائل الشیعه ، ج 10 ، ص 492 ، باب 28
2. عیون أخبار الرضا علیه السلام: 1/ 236، حدیث 1
3. بحار الأنوار: 91/ 47، باب 29، حدیث2