ریشه اقدامات نامطلوب فرهنگی دولت روحانی

به گزارش پایگاه 598، حجت الاسلام دکتر مصطفی جمالی عضو هئیت علمی فرهنگستان علوم اسلامی قم در پاسخ به سوال خبرنگار هم اندیشی در خصوص عملکرد فرهنگی دولت روحانی گفت: کار فرهنگ دیربازده است و شاید زود باشد که در مورد فعالیت‌های فرهنگی دولت قضاوت کنیم.

رویکردی که آقای روحانی در دولت خودشان ایجاد کردند و با حوادثی که در جامعه رخ می‌دهد، احساس می‌کنیم که جهت‌گیری کلی در حوزه‌ی فرهنگ حفظ نشده و شاید از فحوای برخورد مقام معظم رهبری هم این موضوع را احساس کنیم. وضعیت فرهنگی ای که الآن دنبال می‌شود، وضعیتِ درستی نیست. البته دولت‌های گذشته هم آن‌چنان‌ که باید، فرهنگ را مدنظر خودشان و در دستور کار خودشان قرار ندادند.

حجت الاسلام جمالی در ادامه اظهار داشت: در حوزه‌ی فرهنگ و مخصوصاً فرهنگ عمومی، کار را بدون برنامه‌ی جدی دنبال کردند و فقط به فرهنگ عمومی پرداختند و لایه‌های دیگرِ فرهنگ مثل فرهنگ تخصصی و فرهنگ بنیادی در جامعه‌ی ما هنوز هم مغفول مانده است.
دکتر جمالی در تبیین  "فرهنگ تخصصی" گفت: فرهنگِ تخصصی به معنای زیرساخت‌های فرهنگی اعم از تولید نرم‌افزارها و تولید علوم است. یعنی این حوزه‌ی از فرهنگ که بسترسازِ فرهنگِ عمومی جامعه‌ی ما هست، مغفول مانده و آنچه بیشتر مدنظر است، فرهنگ عمومی است یعنی پذیرش‌های اجتماعی.

وی ادامه داد: این آسیب‌های فرهنگی در جامعه، ریشه‌ای است. نگاهِ بخشی به فرهنگ در همه‌ی دولت‌ها بوده و در این دولت هم به‌طور جد مطرح است و مخصوصاً این دولت که به نظر من ادامه‌ی طیف اندیشه‌ی سازندگی و کارگزاران است و شاید یکی از اشکالات دولت سازندگیِ آقای هاشمی هم در این مسئله بوده است. در آن زمان نگاه بخشی به فرهنگ شد؛ یعنی گفتند بخش اقتصاد را به‌عنوان یک بخش تافته‌ی جدا بافته از جامعه در نظر گرفتند و به‌عنوان یک جزیره‌ی مستقل به‌حساب آوردند و گفتند که باید در آن توسعه صورت بگیرد و عده‌ای تکنوکرات در دوره سازندگی حاکم شدند و امر اقتصاد را پیش بردند و توجه نداشتند که این اقتصاد با خودش یک فرهنگی را به جامعه تحمیل می‌کند. یعنی ریشه‌های آسیب ما، این نگاهِ غلط است که بین مسئولان ما نهادینه ‌شده است. الآن هم همین‌طور است
.
دکتر جمالی بیان داشت: سه قسمت بحث بودجه را صنعت، کشاورزی و خدمات قرار دادند. این سه، سه محور عمده در بودجه‌ی ما است و فرهنگ ذیل خدمات در بودجه‌ی ما تعریف شده است؛ یعنی اولاً فرهنگ یک بخش مجزا از اقتصاد و صنعت و کشاورزی و ثانیاً نگاه به فرهنگ، یک نگاهِ خدماتی است؛ یعنی یک کارِ خدماتی باید صورت بگیرد. این غلط است و بنای آن از دوران کارگزاران بوده است. تزِ ژاپن اسلامی نیز بر همین اساس است یعنی باید مبتنی بر شاخصه‌های بانک جهانی، تعدیل ایجاد شود؛ شاخصه‌های توسعه‌ی جهانی و فرهنگ خودمان را داشته باشیم. مثل ژاپن که فرهنگ خودش را داشت. این اندیشه‌ی بخشی نگاه کردن به فرهنگ است. این یک آفت در مدیرت ما بوده و هست. مخصوصاً در اندیشه‌ی کارگزارانِ سازندگی؛ بنای این را در آنجا گذاشتند و تا ثریا می‌رود، دیوار کج. در دولت‌های بعدی هم نوعاً این نگاه بوده و دولت آقای روحانی را من ادامه‌ی همان دولت سازندگی می‌دانم. حتی این نگاه بخشی به فرهنگ هم در کلمات مسئولان وجود دارد. درحالی‌که به تعبیر رهبری که بحث مهندسی فرهنگی و مهندسی فرهنگ را مطرح می‌فرمایند و در یکجا بحث پیوست فرهنگی را مطرح می‌کنند و می‌فرمایند همه‌ی طرح‌های اقتصادی، واردات، صادرات و هر طرحی باید یک پیوست فرهنگی داشته باشد؛ یعنی الزامات فرهنگی آن کار دیده شود. یا در یکی از فرمایشات ایشان آمده است که فرهنگ مثل هوا است که همه‌جا حضور دارد. خودروسازی می‌خواهید بکنید، راه و جاده می‌خواهید بسازید، فرهنگ فقط کتاب و نشر و یک مصادیقِ معروف در حوزه‌ی فرهنگ نیست. بلکه فرهنگ در همه‌جا پراکنده است.

حجت الاسلام جمالی با بیان اینکه نمی شود اقتصاد را با یک اندیشه‌ی تکنوکراتِ اقتصاد لیبرال در جامعه حاکم کرد و بعد انتظار داشت فرهنگ اسلامی در جامعه حاکم شود، گفت: به نظر من یک آسیب جدی گفتمانِ آقای روحانی این است که به فرهنگ نگاه جزیره‌ای دارد و در خود حوزه‌ی فرهنگ هم واقعاً آن نگاهِ دینی که باید باشد، وجود ندارد. من احساس می‌کنم این آقایان به حوزه‌ی اقتصاد تمایل بیشتری دارند، الزامِ آن اقتصاد، فرهنگِ لیبرال است؛ یک نحوه وادادگی در فرهنگ است. نگاه به فرهنگ در حوزه‌ی اقتصاد غرب هم هست؛ اما فرهنگ را پیشرو نمی‌دانند، فرهنگ را پیرو می‌دانند. پیروِ اقتصاد می‌دانند. متأسفانه این نگاه، گفتمان آقای روحانی هست که همان نگاه آقای هاشمی است.

عضو هئیت علمی فرهنگستان علوم در خصوص اقدامات آقای روحانی از جمله دیدار با گروه موسیقی بروبکس، اعطای مجوز برای برگزاری کنسرت با خواننده زن و همچنین اظهارت ایشان در مورد ممیزی کتاب و مبانی علم که آنرا جهانی خواندندو همچنین حاشیه های نمایشگاه کتاب و مواردی از این قبیل گفت : انتظاراتی که گروه‌های همسو از ایشان دارند، ایشان را مجبور می‌کند که این اقدامات را انجام دهد. احساس من این است که ولو ایشان اعتقادی به این‌ها نداشته باشد، مجبور است که این اقدامات را انجام دهد.
دکتر جمالی گفتمان روحانی را گفتمان سازندگی دانست، نه گفتمان اصول گرایی و گفت: در مواقعی هم این گفتمان به گفتمان اصلاحات نزدیک می‌شود؛ این دو گفتمان به اشتراکاتی دارند می‌رسند. من گفتمان سازندگی را تجددِ اسلامی می‌دانم ولی درصدد این هستند که اسلام و تجدد را جمع کنند ولی بدانید این جمع، هیچ‌وقت به نفع اسلام نمی‌شود. به‌تدریج این تجدد بر فرهنگِ دینیِ ما غلبه پیدا می‌کند. این گفتمان آقای روحانی میل به تجددگراییِ گفتمان اصلاحات پیدا می‌کند. لذا طبیعی است که آقای روحانی می خواهد طرفداران خودش را حفظ کند. اگر نخواهیم بدبینانه نگاه کنیم و نگوییم در اندیشه‌های آقای روحانی و آقای هاشمی تحول ایجاد شده و شاید اندیشه‌های اوایل انقلاب ایشان به ‌تدریج تغییر می‌کند؛ علی‌القاعده موضع‌گیری‌هایی که در بحث هنر، موسیقی، علم و مبانی علوم که اسلامی و غیر اسلامی ندارد و مخصوصاً بحث نمایشگاه و همچنین انتخابی که ایشان برای وزارت ارشاد داشتند و مشکلی که در نمایشگاه کتاب پیدا شد، همه خبر از این می‌دهد که جریانِ فرهنگی کشور، خوب مدیریت نمی‌شود.

وی افزود: من احساس می‌کنم هدف و گفتمان این آقایان همین است که "ما در حوزه‌ی فرهنگ نباید سخت بگیریم" و یک نگاه لیبرالیسم را در این دولت مشاهده می‌کنیم؛ باید آزادی باشد. این‌ها متأسفانه خیلی روی بحث جمهوریت تکیه می‌کنند. ما هم اعتقاد به جمهوریت داریم ولی جمهوری اسلامی که باید بین این دو تعادل باشد. این آقایان بین جمهوریت و اسلامیت تعادل ندارند. ما جمهوریتی که در چارچوب اسلام باشد را ما قبول داریم. ما نباید اسلامیت را به خاطر جمهوریت کنار بگذاریم. ما آزادی در چارچوب اسلام را قبول داریم. طبیعی است که با نگاه این دولت، ممیزیِ کتاب نباید باشد. درحالی‌که هر جامعه‌ای متناسب با اهداف خودش، ممیزی دارد. متأسفانه گفتمانِ سازندگی ائتلافی دارد یا خودآگاه یا ناخودآگاه که من به ائتلاف خودآگاه اعتقاد دارم؛ یا اساساً فرآیند پیچیدگی حرکت تکاملی انقلاب ما دارد مرزهای گفتمانی را به هم می‌زند و ما داریم به یک مرزِ دقیق در حوزه‌ی خط‌کشی بین گفتمان‌ها می‌رسیم. یعنی هم گفتمان سازندگی و هم گفتمان تجدد و گفتمان اصول‌گرایی وجود دارد که در این ‌بین، تکلیفِ گفتمان اصول‌گرایی مشخص است.
حجت الاسلام جمالی گفت: گفتمان انقلاب اسلامی و تمدن اسلامی همان گفتمانی است که حضرت آقا و ما دنبال آن هستیم. گفتمان سازندگی و اصلاحات هم وضعیتشان مشخص است و روند انقلاب را یک روند دینی نمی‌داند نه اعتقادی به تمدن اسلامی و نه اعتقادی به علم اسلامی و نه فرهنگ اسلامی ندارند. گفتمان سازندگی می‌خواست یک التقاطی بین تجدد و اسلام داشته باشد و علی‌القاعده این گفتمان، گفتمانی است که به نظر من کم‌کم به اصلاحات نزدیک‌تر می‌شود.

دکتر جمالی بابیان اینکه، اجمالاً "باور" به انقلاب اسلامی که آمده نظام موازنه‌ی قدرت را در عالم به هم زده و الآن به جایگاهی رسیده است که می‌تواند همین پایگاه قدرت تمام معضلات درون خودش را حل کند، گفت: مسئولان ما و آقای روحانی باید این "باور" را داشته باشند. اینها احساس می‌کنند همه‌ی مشکلات جامعه، تحریم است و تحریم با رابطه برطرف می‌شود و این نشانگر عدم درک درست موقعیت انقلاب اسلامی در دنیای امروز است.
مقام معظم رهبری در دیدار هوافضایان فرمودند که مدیران ما باور نمی‌کنند که چه توانمندی در جامعه‌ی ما هست. این دولت همه‌ی مشکلات جامعه را به تحریم گره زده و راه حل آن را هم رابطه می داند. در حوزه‌ی سیاسی که مهم‌ترین حوزه است، دولت بی‌راهه می‌رود. در حوزه‌ی فرهنگ هم نگاهِ ضعیفی دارد. در حوزه ی اقتصاد، حل مشکلات اقتصادی را با تکیه بر بیرون می خواهند حل کنند نه با تکیه بر درون.

وی ادامه داد: طبق فرمایشات رهبری مخصوصاً در روز اول فروردین در مشهد مقدس، بحث اقتصاد مقاومتی جدی است و البته این اقتصاد مقاومتی، یک فرهنگ مقاومتی را می‌طلبد. فرهنگ، اقتصاد و سیاست سه بُعد هستند و لذا اقتصاد مقاومتی، فرهنگ مقاومتی می‌خواهد. فرهنگ مقاومتی خیلی توان دارد و می‌تواند پیشروی انقلاب اسلامی را در دنیای امروز تشدید کند. مخصوصاً حوزه‌های مختلف فرهنگ مثل تولید علم، جنبش نرم‌افزاری که این پروژه‌ها روی زمین مانده‌اند. دغدغه‌ی این دولت، مسئله‌ی تولید علم نیست.
حجت الاسلام جمالی در خصوص انتصابات اخیر در دانشگاه ها و فضای موجود در دانشگاه ها اظهار داشت: مسئله‌ی دانشگاه ما نه‌فقط در این دولت بلکه در دولت‌های قبلی هم دارای اشکالات خیلی اساسی است. چه ساختار دانشگاه، چه برنامه‌های دانشگاه و چه محتوا و سیستم آموزشی دانشگاه. کلاً بنای همه‌ی این‌ها، کج گذاشته شده و دارد ادامه پیدا می‌کند. من نمی‌دانم قدرتِ ساختارشکنی چه موقع بین مسئولان ما پیدا شود که بتواند این ساختارها را بشکند. به تعبیر مقام معظم رهبری، دانشگاه از اساس غرب‌زده بوده است، با یک ساختار آموزشی حافظه محور، نه هوش محور؛ با یک نحوه کمیت-گرایی و با یک نحوه مدرک‌گرایی. این‌ها اشکالات عمده‌ی دانشگاه‌های ما هستند. مزید بر این اشکالات اساسی و بنیادیِ دانشگاه‌ها، بحث سیاست‌بازی هم در دانشگاه‌ها مُد شده و کسانی در رأس امور منصوب می‌شوند که وابسته به جریانات خاصی هستند که دل‌بستگی به انقلاب نداشته باشند، در جریان فتنه، متأسفانه برخورد درستی نکردند. کلاً روند توسعه‌ی دانشگاه از قبل هم اشتباه بوده است.

وی ادامه داد متأسفانه انقلاب فرهنگی و اسلامی شدن دانشگاه‌ها محقق نشده است. در علوم انسانی تولید علم اتفاق نیفتاده است. کسانی که دغدغه‌ی دین داشتند پیگیر نشدند. الآن هم آقایانی بر سرِ کار آمده‌اند که اصلاً دغدغه‌ی این مباحث را ندارند. دغدغه تولید علوم اسلامی ندارند. انتصاباتی که در دانشگاه‌ها شده که فرد اصلاً دغدغه هم ندارد چه برسد به این‌که جرئت ساختارشکنی داشته باشد.

عضو فرهنگستان علوم در پاسخ به سوال خبرنگار هم اندیشی که  "آیا بهتر نیست تولید علوم انسانی از حوزه شروع شود؟ آیا حوزه در این عرصه ضعیف کار نکرده است؟"گفت: این فقط وظیفه‌ی حوزه نیست. حوزه باید بخشی از این کار را انجام دهد. حوزه هم با روند تکاملی جلو نیامده است.

وی در خاتمه اظهار داشت :حوزه و دانشگاه دو نهادِ علمی کشور هستند و هر دو باید کار کنند. هم حوزه و هم دانشگاه دچار آسیب است. حوزه سرعتِ لازم را ندارد؛ و دانشگاه غرب‌زده است.