بیش از ۸۴۰ مسجد یادگار استاد لرزاده

حسین لرزاده معمار و هنرمند ایرانی است که بیش از ۸۴۰ مسجد از جمله مسجد اعظم قم با هنرمندی وی ساخته و تعمیر شده است. وی به پشتوانه هنری، فرهنگی و علمی توانست «مسجدساز بزرگ» شود.

به گزارش 598 به نقل از شبستان: حسین لرزاده متولد 1285، تهران، معمار و هنرمند ایرانی است که از آثار او می‌توان به سر در دارلفنون و مسجد شیخ لطف الله اصفهان می توان اشاره کرد. وی در سن هفت تا هشت سالگی حدود شش ماه به مکتبخانه «میرزا حسن» در نزدیکی چهار راه حاج رضا خیابان بلورسازی رفت و سپس او را به مدرسه‌ای در کوچه پشت گذر مهدیخان فرستادند.

سال های آخر دبستان برای استاد مفهومی نداشت، چرا که در سال های قبل، هندسه و حساب و رسم فنی و نقاشی را در کلاسهای بالاتر و سطحی عالی تر طی کرده بود.

پس از دوران ابتدایی، چند سالی به دبیرستان سلطانی واقع در پل امیربهادر فرستاده شد. از آنجا که این مدرسه، رشته فنی مورد علاقه اش را نداشت، مدرسه را ترک و به شعبه مجسمه سازی مدرسه «کمال الملک» فرستاده شد. پس از یکسال و نیم که قالبگیری و قالبسازی آموخت به دلیل شبهه حرمت این شغل او را نزد مرحوم «سیدمحمد تقی نقاش باشی» که کار تابلوسازی می‌کرد، فرستادند.

گنبد مسجد شیخ لطف‌الله اصفهان، گنبد مسجد گوهرشاد مشهد، دالان رو به کتابخانه مسجد سپهسالار تهران، شبستان زمستانی مسجد جامع اصفهان، نمای نیمکار جنوبی مسجد امام حسین تهران، شبستان مسجد سپهسالار تهران، یزدی‌بندی خانه بروجردی‌های کاشان، نیمکار ورودی سر در مدرسه دارالفنون، یزدی‌بندی تیمچه ملک بازار کاشان، مسجد سجاد تهران، زیرگنبد مسجد امام حسین تهران، مسجد سنگی تهران، مسجد انبار گندم تهران، مناره مسجد شاه اصفهان و... تمامی طراحی گنبدها و مناره‌ها و همچنین آجرکاری‌های آن توسط استاد لرزاده صورت گرفته است. استاد به زبان امروزی، یک آرشیتکت تمام و کمال بود.

استاد حسین لرزاده از هفت سالگی مدتی نزد میرزا حسن به مکتب رفت. سپس به مدرسه‌ مقابل منزل محتشم‌السلطنه فرستاده شد و استعدادهای هنری خود را از همان زمان به نمایش گذاشت. در محضر درس پدر نیز از بهترین‌ها بود؛ در حالی که دیگر هنرآموزان با دشواری هایی رو به رو می شدند وی با وجود سن کم، در چند زمینه‌ گره را در کلاس طراحی می‌کرد آن چنان که همگان را به حیرت وا می داشت.

استاد حسین لرزاده پس از اتمام دوره‌ ابتدایی تحصیل خود را در دبیرستان سلطانی مدرسه‌ کمال الملک و محضر درس سید محمد تقی نقاش باشی ادامه داد. در تمام این دوران، علاوه بر مکتب، درخانه نزد پدر نیز مشق معماری می‌کرد.

پس از خلع احمد شاه از سلطنت، کارگاه نقاشی سید محمد تقی نقاش باشی واقع در خیابان ناصریه به دلیل طرح اصلاحی خیابان، از میان رفت و استاد لرزاده با کسب اجازه از استاد خود،‌ کارگاه کوچکی جنب مسجد مجدالدوله،‌ بین چهارراه حسن‌آباد و گذر تقی‌خان به نام "نقاشخانه‌ حسین لرزاده" دایر کرد. پدر استاد در سال 1305 درگذشت. در این زمان استاد لرزاده با دعوت استاد جعفرخان کاشانی که دست اندرکار ساختن عمارت سنگی تپه علی‌خان در سعد آباد بود، به کار نقاشی در یکی از اتاق‌های این عمارت مشغول شد.

پس از آن، طراحی و ساخت سر در ایرانی برای بانک شاهی واقع در توپخانه (بانک تجارت کنونی) را انجام داد. رسمی‌سازی سر در مدرسه دارالفنون و بالکن پیرایش در ابتدای خیابان لاله‌زار نیز از کارهای وی در این دوران است. پس از آن عمارت محروقه‌ مجلس شورای ملی را تعمیر کرد. استاد لرزاده در سال 1311 برای ساختن آرامگاه فردوسی به توس رفت. تاریخ پایان آرامگاه فردوسی مصادف با 30 سالگی استاد بود.

در مسجد سپهسالار هنرمندان دیگری نیز بوده‌اند که نام آنها در لوحه جنب محراب گچ بری شده، آمده‌است. به عنوان مثال، کاشیکاری سر در جلوخان، کار اسدالله عموحسین و معرق کار حسین برهانی است. قسمت زنانه مسجدلرزاده و سردر، با کمک حاج حسن انگشت باف به انجام رسیده‌است.

پس از اتمام کار آرامگاه فردوسی،‌ استاد به تهران بازگشت و مشغول به کار کاخ مرمر شد. گنبد این کاخ هم از آثار وی است. همچنین بنا به درخواست آیت الله بروجردی،‌ مسجد اعظم قم را طراحی و اجرا کرد. استاد لرزاده کار بر روی 842 مسجد را در کارنامه افتخارات خود دارد.

وی نمونه بارز کسانی بود که می‌گویند از هر انگشت‌شان یک هنر می‌بارد. او مصداق و نمونه کسانی بود که چون رخ در نقاب خاک کشند، انسان می‌پندارد کتابخانه‌ای بزرگ و بسیار غنی در دل خاک دفن شده است. حق هم همین است؛ بدون این پشتوانه‌های فکری، ذوقی، هنری، فرهنگی و علمی انسان نمی‌تواند «مسجدساز بزرگ» شود، زیرا مسجد نماد همه این عوامل تکامل و تعالی است. این معمار بزرگ ایرانی سه‌شنبه 24 شهریور سال 1383 پس از 98 سال زندگی پرثمر بر اثر بیماری و ضعف جسمانی درگذشت.