منافذی که اروپا و امریکا برای دور زدن توافق ژنو در اختیار دارند

پایگاه 598 - علی بختیاری زاده/  توافق هسته‌ای ژنو بالأخره پس از حرف و حدیث‌های بسیار به مرحله اجرایی رسید و مقرر گردید از دوشنبه 30 دی به طور همزمان تحریم‌ها علیه ایران لغو و فعالیت‌های غنی‌سازی در ایران محدود شود. در حالی که مذاکرات برای تهیه و امضای این توافق کمتر از یک ماه به طول انجامید حدود 2 ماه طول کشید تا دو طرف بر سر تهیه سازوکار اجرایی آن به توافق برسند. به نظر می‌رسد طرف مقابل ایران سعی کرده است در سه سطح در مورد فعالیت‌های هسته‌ای ایران چانه‌زنی کند و حداکثر امتیاز را از ایران بگیرد.

یکی در جریان مذاکرات هسته‌ای بود؛ اما تهیه و امضای توافق ژنو به معنای پایان کار نبود. بلکه این توافق به گونه‌ای تنظیم‌شده است که طرف غربی بتواند در جریان تهیه سازوکار اجرایی نیز چانه‌زنی کند و با رویکردی گام به گام امتیازات جدیدی را از ایران بگیرد. به همین دلیل بود که برخلاف انتظار، مذاکرات برای تدوین سازوکار اجرایی توافق ژنو نیز طولانی شد و زمان بسیاری را به خود اختصاص داد. سطح سومی که برای امتیاز گرفتن از ایران در بحث مذاکرات هسته‌ای مد نظر دارد مربوط به اجرا و مرحله پیاده سازی سازوکار اجرایی است و بنابراین نباید از این موضوع غافل شد.

طی دو ماهی که از امضای توافق ژنو می گذرد موارد متعدد نقض این توافق از سوی غرب مشاهده شده است و چنانچه این رویه در ماه‌های آینده و در جریان اجرای رسمی این توافق اتفاق بیفتد باید اقدامات مقتضی از سوی ایران انجام شود. قراردادن دوباره نام شرکت کشتیرانی ایران در فهرست تحریم‌های اتحادیه اروپا تنها چند روز پس از امضای این توافق انجام شد. چندی بعد دولت آمریکا 16 شرکت ایرانی و خارجی را به اتهام نقض تحریم نفتی ایران در فهرست سیاه خود قرار داد. اخیراً نیز  وزارت بازرگانی آمریکا از صادرات ۲ موتور جت تجاری دست دوم ساخت آمریکا به ایران جلوگیری کرد و سه شرکت ایرانی، ترکیه ای و آمریکایی را در این رابطه تحریم کرد. دولت آمریکا مدعی است تحریم این شرکت‌ها در چارچوب توافق ژنو انجام‌شده زیرا در راستای اجرای تحریم‌هایی قرار دارد که در این توافق لغو نشده‌اند.

ایران استدال می کند که اقدامات مذکور مغایر با روح توافق ژنو است و نباید انجام گیرد. در هر حال به نظر می‌رسد طرف غربی منافذی در توافق مذکور پیدا کرده و باید انتظار داشت طی 6 ماه آینده نیز از این منافذ استفاده کند. آیا این توافق منافذی هم دارد که ایران بتواند از آن استفاده کند؟ در برابر نقض مکرر توافق ژنو چه گزینه‌هایی در دسترس ایران است؟ آیا در تدوین سازوکار اجرایی، این منافذ بسته شده‌اند یا این که گستردگی بیشتری پیدا کرده‌اند؟

اتحادیه پایاپای آسیایی اعلام کرد مبادلات مالی ایران با اعضای این اتحادیه در سال میلادی گذشته کاهش ۱۰۰ درصدی داشته و به مرز صفر رسیده است. اتحادیه پایاپای آسیایی حجم کل مبادلات مالی 9 کشور عضو این اتحادیه در ژانویه تا دسامبر 2013 را 16 میلیارد و 822 میلیون دلار اعلام کرده است که سهم ایران از این رقم فقط 38 هزار و 427 دلار بوده است. مبادلات مالی ایران با اعضای اتحادیه پایاپای آسیایی در سال 2012 بالغ بر 999 میلیون دلار اعلام شده بود. اعتبارات پرداختی از سوی ایران در درون این اتحادیه که در سال 2012 بیش از 862 میلیون دلار گزارش شده بود در سال 2013 با کاهش تقریباً 100 درصدی به 38 هزار دلار  رسیده است.

همچنین رقم اعتبارات دریافتی ایران از 137 میلیون دلار در سال 2012 به مرز صفر یعنی 427 دلار در سال 2013 رسیده است. تا قبل از سال 2011 اتحادیه پایاپای آسیایی از رونق خوبی برخوردار بود و مبادلات مالی در درون این اتحادیه به بیش از 40 میلیارد دلار در سال می‌رسید؛ اما در ماه‌های نخستین سال 2011 دولت هند تحت فشار آمریکا مبادلات خود با ایران از طریق این اتحادیه را متوقف کرد و در نتیجه، حجم مبادلات اعضا به شدت کاهش یافت.

دو شرکت آمریکایی تاکنون از تحویل دستگاه‌های کمپرسور مورد نیاز برای پروژه خط لوله انتقال گاز ایران به پاکستان خودداری کرده‌اند که این مسئله موجب بروز مشکل بر سر راه تکمیل این خط لوله شده است. خط لوله انتقال گاز ایران به پاکستان، برای کمک به حل مشکل انرژی در پاکستان طراحی شده است.

بر اساس قراردادی که در این زمینه منعقد شده، پاکستان باید ساخت خط لوله در خاک خود را تا پایان سال 2014 به اتمام برساند و اگر نتواند تا آن تاریخ از ایران گاز وارد کند باید به ایران جریمه روزانه پرداخت نماید. مقامات وزارت نفت پاکستان معتقدند سرنوشت این پروژه به تحریم‌های آمریکا و اتحادیه اروپا علیه ایران گره خورده است.