گزینه نظامی ازچه زمانی روی میز آمریکاست

رخدادهای 15 دی 1359

چکیده

• ابوالحسن بنی صدر رئیس جمهور و فرمانده کل قوا در نامه ای به رهبر انقلاب از پیروزی های گسترده در جبهه به فرماندهی خود خبر داد و امام خمینی نیز با اشاره به محتوای این نامه برای رزمندگان آرزوی پیروزی کردند.
• گزارش های رسیده از مناطق جنگی حاکیست در پی حملات رزمندگان در جبهه گیلان غرب نیروهای عراقی از این مناطق سوق الجیشی رانده شدند.
• سخنگوی کاخ سفید اعلام کرد ریگان قصد دارد گروگان ها را اسرای جنگی قلمداد کند.
• به دنبال فرار افراد ارتش عراق، صدام خانواده های افسران ارشد خود را به گروگان گرفته و در اطراف کاخ ریاست جمهوری اسکان داده است.
• نخست وزیر طی سخنانی در جمع عزاداران گفت :  هزینه اداره جنگ زدگان ماهیانه تا یک میلیارد تومان برآورد شده است.

در پی عملیات موفقیت آمیز امروز بنی صدر در نامه ای خطاب به رهبر انقلاب این پیروزی را به امام امت تبریک گفتند (1)  امام خمینی نیز در پاسخ به نامه رئیس جمهور  و با اشاره به ادعای بنی صدر در پیروزی های گسترده تاکید کردند : سلام و تقدیر اینجانب را به فرماندهان محترم و سران عزیز و سربازان و پاسداران معظم اسلام ابلاغ نمایید. انتظار دارم که با پشتکار و هماهنگی و انسجام همه رزمندگان محبوب بزودی کشور اسلامی از لوث وجود کفار - خذلهم الله - پاکسازی شود.(2)

گزارش های رسیده از جبهه های جنگ حاکیست در پی حملات رزمندگان اسلام در جبهه گیلان غرب نیروهای عراقی از این مناطق سوق الجیشی رانده شدند و این مناطق به تصرف نیروهای کشورمان در آمد. در این حملات ده دستگاه تانک و دو فروند هلی کوپتر و تعداد زیادی ادوات و سلاح دشمن منهدم شدند.بنابر گزارشات ارسالی در حملات اخیر این منطقه 250 عرافی کشته و نبرد با برتری نیروهای کشورمان همچنان ادامه دارد.(3)

سخنگوی کاخ سفید اعلام کرد ریگان قصد دارد گروگان ها را اسرای جنگی قلمداد کند. «جودی پاول» افزود: رییس جمهور منتخب آمریکا اختیار دارد که گزینه نظامی درباره ایران را نیز بررسی کند. وی با بیان اینکه مواضع «کارتر» در خصوص بحران گروگانها از سوی رییس جمهور منتخب دنبال می شود، گفت: ریگان موضعی خشن تر از کارتر در خصوص مسئله گروگانهای آمریکا اتخاذ خواهد کرد. همچنین «ساندی تلگراف» گزارش داد: در دیدار آتی «مارگارت تاچر» و «رونالد ریگان»، انگلیس و آمریکا برای اقدام اقتصادی و دیپلماتیک علیه ایران تصمیم می گیرند. (4)

صدام خانواده های سربازان فراری را گروگان گرفت

به دنبال فرار افراد ارتش عراق، صدام خانواده های افسران ارشد خود را به گروگان گرفته و در اطراف کاخ ریاست جمهوری اسکان داده است. همچنین از عراق گزارش رسیده که مجاهدین این کشور موفق شدند رییس سازمان جاسوسی شهر نجف را به هلاکت برسانند. روزنامه کویتی «القبس» نیز از وخامت اوضاع اقتصادی عراق پرده برداشته و گزارش داد پس از حمله نیروی هوایی ایران به تاسیسات نفتی عراق، صادرات نفت این کشور متوقف شده است.(5)

رجایی: هزینه جنگ زدگان ماهیانه یک میلیارد تومان می شود 

نخست وزیر طی سخنانی در جمع عزاداران گفت :  هزینه اداره جنگ زدگان ماهیانه تا یک میلیارد تومان برآورد شده است. محمد علی رجایی همچنین با توصیه به کارمندان دولت از آنها خواست با اقدام انقلابی در ارگانهای کشور، امور مردم را حل و فصل کنند و کار را از امروز به فردا نیندازند. نخست وزیر به توطئه های داخلی و خارجی علیه انقلاب اشاره  و خاطر نشان کرد: ضد انقلاب می خواهد با سم پاشی، اتحاد و اتفاق و رشد انقلابی ما را متوقف کند.(6)

پی نوشت :

1- کیهان ، 16 دی 1359 ، صفحه 2

2-  صحیفه امام ، جلد 13، صفحه 492 ، عملیات نصر یا کرخه کور توسط تیمسار ولی الله فلاحی طرح ریزی شد؛ این عملیات در روز 15 دی ماه 1359 با به‌کارگیری دو تیپ از لشکر 16 زرهی قزوین به همراه استعدادی، نزدیک دو گردان از نیروهای سپاه پاسداران خوزستان انجام شد.

روز انجام عملیات مصادف با 28 صفر 1401 سالروز رحلت پیامبر گرامی اسلام (ص) بود. در آن زمان، ارتش با این پرسش روبه‌رو بود که چرا خیال تکان خوردن ندارد و پس از گذشت بیش از سه ماه از جنگ به مواضع دشمن حمله نمی‌کند. در اوایل دی ماه بنی صدر فرمانده کل قوا به جبهه جنوب آمد و به رئیس ستاد مشترک و فرمانده نیروی زمینی ارتش گفت: فوراً یک جایی حمله کنید، همین روزهاست که در شهر راهپیمایی شود که ارتش چرا خوابیده است؟ یک هفته به شما فرصت می‌دهم تا در یک جایی به مواضع ارتش عراق حمله کنید. بر این اساس، عملیات نصر در منطقه هویزه در جنوب غربی شهر سوسنگرد شکل گرفت.

در طرح این عملیات، تصرف پادگان حمید، ایستگاه حسینیه و در ‌‌نهایت فتح خرمشهر در نظر گرفته شده و در صورت موفقیت قرار بود پیشروی‌ها تا روستای تنومه در خاک عراق ادامه یابد. بنا به دستور فرمانده نیروی زمینی، نیروهای تکا‌ور پس از تصرف پادگان حمید باید تک را به سمت مرز ادامه داده و نبرد را به داخل خاک عراق می‌کشاندند و در ادامه، تک را بنا به دستور تا کرانه شرقی رودخانه دجله ادامه می‌دادند. با آغاز عملیات در ساعت 10 صبح، لشکر 16 با دو تیپ از فاصله خالی 10 کیلومتری بین دو لشکر 5 و 9 در شرق هویزه استفاده نمود و به مواضع ارتش عراق در روشنایی روز حمله کرد. تیپ 2 این لشکر، احتیاط نیروی زمینی در منطقه دوکوهه یعنی در گلوگاه حیاتی خوزستان بود و وارد عمل نشد. در طرح عملیات پیش بینی شده بود که با توجه به سابقه و تمرین عبور از رودخانه کارون توسط ارتش، لشکر 92 هم با 2 تیپ از رودخانه کارون در فارسیات مقابل پادگان حمید عبور کرده و با لشکر 16 درجفیر الحاق نماید. لشکر 16 با یک مانور دورانی زرهی تا حدود 30 کیلومتر به سمت منطقه جفیر پیشروی نمود و یک تیپ ارتش عراق از لشکر 5 مکانیزه را به تله انداخت و تا ساعت 4 بعد از ظهر نزدیک 800 نظامی دشمن را اسیر کرد.

مرحله نخست عملیات با موفقیت انجام شد و بنی صدر در پیامی به امام خمینی اظهار امیدواری کرد که مراحل بعدی نیز با پیروزی کامل به انجام برسد. امام خمینی در پاسخ به نامه رئیس جمهور در همین روز فرمودند: «امیدوارم خبر پیروزی نهایی را به خواست خداوند تعالی به زودی دریافت دارم».

روز اول عملیات نصر روز شادی و نشاط و خوشحالی برای همه رزمندگان بود. از روز دوم پاتک‌های سنگین ارتش عراق، با استفاده از تیپ 10 زرهی و با همکاری تیپ 43 زرهی از لشکر 9 آغاز شد. تیپ 10 زرهی مجهز به تانک‌های T – 72 ساخت شوروی بود که از نظر سرعت گلوله گذاری و نواخت تیر نسبت به تانک‌های ایرانی برتری داشتند. با پشتیبانی نیروی هوایی ارتش عراق و نیز به‌کارگیری موشک‌های ضد تانک مالیوتکا، موفقیت‌های قوای خودی ادامه نیافت و لشکر 16 با برجای گذاشتن حدود 130 تانک و نفربر از جمله 87 تانک چیفتن به مواضع اولیه خود در شمال رودخانه کرخه بازگشت. ارتش عراق موفق شد تانک‌های‌‌ رها شده خود را که در عملیات از دست داده بود بازپس بگیرد.

بنا بود با اجرای این عملیات، سرزمین‌های جنوب اهواز، آزاد شود که چنین نشد. تعدادی در حدود 350 نفر از نیروهای سپاه و بسیج نیز که در قالب سه گردان سازماندهی شده بودند در این عملیات که در جنوب هویزه انجام شد به همراه لشکر 16 زرهی قزوین، شرکت کردند. هر گردان بین 100 تا 150 رزمنده در اختیار داشت. فرماندهی یکی از این گردان‌ها که در محور سوسنگرد ـ هویزه به همراه تیپ 1 لشکر 16 عمل می‌کرد بر عهده حسین علم الهدی بود.

در این باره باید گفت که برنامه‌ریزی نادرست برای رزمندگان سپاه و نیز ناهماهنگی در عقب‌نشینی نیرو‌ها در حالی که بیش از 1500 متر جلو‌تر از نیروهای ارتش مشغول نبرد با قوای ارتش عراق بودند و نیز بی‌تجربگی و همچنین تهاجم قوای دشمن، موجب وارد آمدن تلفات سنگین به نیروهای خودی شد. در این عملیات 160 نفر از رزمندگان از جمله تعدادی از دانشجویان پیرو خط امام و نیز حسین علم الهدی و حسین خوشنویسان فرمانده رزمندگان مهندسی رزمی جهاد مستقر در شهر سوسنگرد به شهادت رسیدند و بیش از 400 نفر هم زخمی شدند. بدین ترتیب روز دوم عملیات نصر، روز غم و اندوه و افسوس برای رزمندگان گردید. نیروی هوایی در پشتیبانی از عملیات نصر 145 بمباران هوایی انجام داد و 318222 پوند مهمات هوایی مصرف کرد. در جریان این عملیات، سه فروند هواپیمای F ـ 4، F ـ 5 و C ـ 130 منهدم شد و شش خلبان نیروی هوایی نیز به شهادت رسیدند.

در مجموع، عملیات نصر یک عملیات آفندی زرهی موفق بود که به علت عدم تعادل در توازن رزمی با قوای دشمن، در رویارویی با پاتک زرهی ارتش عراق، ناکام شد. عقب نشینی سریع واحدهای لشکر 16 در این عملیات، آسیب روحی زیادی به رزمندگان وارد نمود وآن‌ها را دچار یأس و سردرگمی کرد. در عوض عراق بهره تبلیغاتی فراوانی را از انجام این عملیات برد و به تعدادی از فرماندهان عراقی نشان افتخار داده شد.

با ناکام ماندن عملیات نصر، ارتش عراق به عقب راندن و تعقیب نیروهای ایرانی ادامه داد و توانست در 17 دی جاده هویزه به سمت سوسنگرد را به تصرف خود درآورد. با این اقدام، عقبه نیروهای رزمنده مستقر در هویزه بسته شد. در چنین شرایطی باقیمانده نیروهای سپاه در هویزه که در حدود 40 نفر بودند به سمت سوسنگرد عقب نشینی کردند. سپس ارتش عراق، شهر هویزه را به اشغال خود درآورد و بسیاری از خانه‌های مردم را تخریب کرد. این شهر در اشغال ارتش عراق باقی ماند تا آنکه سرانجام در اواخر اردیبهشت ماه 1361 در جریان عملیات بیت المقدس آزاد شد.

3-  اطلاعات ، 16 دی 1359 ، صفحه 4

4- اطلاعات ، 16 دی 1359 ، صفحه 4

5- اطلاعات ، 16 دی 1359 ، صفحه 10

6-  اطلاعات ، 16 دی 1359 ، صفحه 2 و 12

پژوهشگر : سید روح الله امین آبادی