مینو فرشچی: فیلمنامه، فیلمسازان گمنام را رستگار می‌کند

به گزارش خبرگزاری فارس به نقل از پایاگاه اطلاع رسانی حوزه هنری، مینو فرشچی فیلمنامه نویس و داور جشنواره‌های مختلف سینمایی در مصاحبه‌ای به بیان تعاریف و نظرات خود درباره فیلم کوتاه، جشنواره‌های سینمایی و داوری این فیلم‌ها پرداخته است.

• خانم فرشچی فیلم کوتاه را چگونه تعریف می کنید؟

تعریف من از فیلم کوتاه با تعریف رایج آن فاصله زیادی ندارد. در واقع فیلم کوتاه دارای معنایی نیست که بتوان برای آن یک تعریف شخصی داشت. نکته ای که در این میان می توانم اضافه کنم این است که  اگر بخواهیم فیلم کوتاه را با شعر مقایسه کنیم مانند تفاوت دوبیتی با قصیده است. یعنی اثری که در آن فیلمساز بتواند در کمترین زمان ممکن بیشترین حرف را بزند. ساخت فیلم کوتاه کار سختی است اما اگر کسی توانایی انجام این کار را داشته باشد نه تنها بر فنون فیلمسازی تسلط دارد بلکه در قصه گویی هم آدم ماهری است. به همین ترتیب او می تواند بدون هیچ توقف و فاصله ای شروع به کار کند و به هدفی که می خواسته می رسد؛ البته این اتفاق برای همه نمی افتد.  

• اساسا نیازی به ورود فیلمساز فیلم کوتاه به دنیای فیلم بلند است یا اگر بخواهم بیشتر توضیح دهم آیا ساختن فیلم بلند مزیت و افتخار مضاعفی برای فیلمساز فیلم کوتاه است؟

به هیچ وجه. خیلی از فیلمسازانی که فیلم بلند می سازند به لحاظ توانایی در بیان مفاهیم به یک فیلمساز فیلم کوتاه نمی رسند. اصلا اینها دو قالب مجزای فیلمسازی است. یک نفر قصیده سراست و یک نفر دوبیتی می گوید، نمی توان گفت دوبیتی های باباطاهر به این دلیل که کوتاهند از ارزش کمتری برخوردارند. قرار است که از طریقی خالق اثر حرفش را منتقل کند اگر این توانایی را دارد که در زمان کوتاهی این کار را انجام دهد هنرش کامل است. واقعیت این است که اصلا فیلم بلند ساختن مزیت محسوب نمی شود و فیلم بلند و کوتاه دو دنیای متفاوت است.

محصور شدگی هنر ممکن نیست

• آیا ظرفیت داستان در فیلم بلند و کوتاه متفاوت است ؟ اگر متفاوت است این تفاوت در کجاست؟

وقتی وارد حیطه فیلم بلند می شویم می توان از آن ساختار سه پرده ای معروف استفاده کنیم که یک الگوی کلاسیک ثبت شده است؛ شروع، کشمکش و پایان. در فیلم کوتاه چون زمان محدود است از این سه پرده استفاده نمی شود، مقدمه و معرفی اضافه ندارد و سعی می کند موجز صحبت کند در عین حال این ایجاز نباید مخل باشد. اگرچه کم و کوتاه صحبت می کند اما تمام حرفش را می زند. به نظر من اگر فیلمسازی در زمینه فیلم کوتاه مهارت داشته باشد کار بسیار سختی را به سرانجام رسانده است. فیلم کوتاه سازِ خوب کم نداریم.

• از تفاوت های این دو بگویید؟

تفاوت فیلمنامه کوتاه و بلند مثل نقش یک فرش بزرگ است که نمی شود عینا جمع کرد و در یک قالیچه نشاند. قالیچه خودش طراحی خاص دارد. اگر کسی وارد نباشد و همان طرح قالی را در قالیچه اجرا کند نتیجه کار خوب نخواهد شد. در فیلمنامه کوتاه نه اینکه عنصری حذف شود بلکه برای خودش ساختار جداگانه ای دارد. چه کسانی که سینمای طویل را پسندیده اند و چه کوتاه؛ قصد و حرفی را در ذهن دارند که از این رسانه (فیلم) برای انتقال اعتقاد و عقیده شان استفاده می کنند اگر موفق شوند نظرشان را منتقل کنند در هر چارچوبی کارشان درست است.

• پس نتیجه کار به قرار گرفتن فیلمساز در چارچوب مشخصی مربوط نمی شود؟

اصلا ساختار را بگذارید کنار چون این قواعدی که ما می گوییم قواعد کلاسیک است. فیلم های زیادی، چه بلند و چه کوتاه، را می بینیم که قواعد را کاملا به هم ریخته و قوانین جدیدی وضع کرده اند؛ اگر موفق شوند و به انتقال مفهوم و نظر خدشه ای وارد نشود، قابل قبول است. یعنی ما هیچوقت برای هنر نمی توانیم قواعدی را وضع کنیم که بگوییم غیر قابل تغییر است. اینها قواعد کلاسیک است و هنر را نمی شود محصور کرد.

سینمای دلخوش به فیلمسازان گمنام!

• با توجه به تجربه حضور شما در جشنواره های مختلف فیلم کوتاه به عنوان داور؛ چه برآوردی از فیلمسازان جوان فیلم کوتاه دارید؟

در جشنواره هایی که این شانس را داشته ام به عنوان داور حضور داشته باشم آثار فیلمسازانی را می بینم که بسیار گمنام هستند اما به واقع می توان گفت این نوع فیلمسازی را بلدند و مهارت دارند. البته فکر می کنم به خاطر تغییر زمان است؛ در عصری زندگی می کنیم که الان دیگر همه سریع سراغ اصل مطلب می روند و این توانایی در تولید فیلم کوتاه هم به کمک فیلمساز آمده و محسوس است.

• اثر چه ویژگی خاصی باید داشته باشد تا از سوی یک داور دیده شود؟

در هر جشنواره ای اثر باید بدون وابستگی به مدت زمان، ارزش سینمایی داشته باشد. هیات انتخاب ابتدا تعیین می کند که چه اثری فیلم هست و چه اثری نیست. بعد بین آن ها که واجد تعریف سینما و فیلم شده اند، نزدیکی به اهداف جشنواره، بررسی عوامل مختلف ساخت اثر و ... به تفکیک پرداخته می شود.

نبود آموزش بهتر از آموزش غلط است

• آیا آموزشگاه خاص فیلمنامه نویسی برای فیلم کوتاه دایر شده است؟

من سراغ ندارم ولی حتما جاهایی وجود دارد. امیدوارم کسانی که اجازه تاسیس آموزشگاه ها را دارند لااقل آنقدر انسان های منصفی باشند که وقت بچه ها را تلف نکنند. یعنی اگر آموزش هنر هم بخواهد در راستای مادیات صرف قرار گیرد خیلی بد است و لطمات وارد شده جبران ناپذیر است. وقتی هنرمند را صرفا به عنوان یک شهریه پرداز می بینند؛ آن هنرمند بدون آموزش خیلی بهتر به نتیجه می رسد تا آموزش غلط.

• شرط موفقیت یک جشنواره را بیشتر در چه عاملی می‌بینید؟

شرط موفقیت یک جشنواره تبلیغات خوب و اطلاع رسانی مناسب است. از سوی دیگر برگزارکنندگان و متولیان جشنواره نسبت به افرادی که در آن جشنواره شرکت می کنند باید متعهد باشند. هرچقدر برگزارکنندگان از مادیات فاصله بگیرند، حاصلش کار هنری بهتری خواهد بود. اما اگر صرفا بر اساس بودجه ای که گرفته می شود بخواهند یک جشنواره را برگزار کنند، هم به فیلمسازان شرکت کننده و هم به کسانی که لیاقت بیشتری برای برگزاری جشنواره دارند لطمه می زند؛ به همین خاطر باید خیلی دقت شود. در این زمینه نباید به هر کسی اجازه برگزاری جشنواره داده شود و اگر کسی هم این اجازه را گرفت این تصور برایش پیش نیاید که از هفت خوان گذشته است. این تنها جایی است که بهتر است برگزارکنندگان جشنواره احساس امنیت نکنند و در صورتی که به چیزهایی که گفته اند متعهد باقی نمانند اجازه برگزاری جشنواره برای آنها لغو شود.

• جایگاه فیلم کوتاه در سینمای حال حاضر کشور را چگونه می‌بینید؟

جایگاه فیلم کوتاه نسبت به گذشته ارتقا داشته است. در گذشته فیلم هایی ساخته می شد که احساس می کردیم یک فیلم بلندِ کوتاه شده است. در حالی که تعریف فیلم کوتاه تعریف مجزایی است. الان فیلمسازان جوان با تجربه عمل می کنند. تجربه ای که از زیاد فیلم دیدن به دست آمده و این فیلم بینی مستمر بر تولید اثر تاثیر گذاشته علاوه بر اینکه هوش و تیزبینی جوانان ایرانی هم کم نیست. به همین دلیل بخشی از کارهایی که می بینیم حتی می توان گفت از کارهای بین المللی قوی تر است. در این کارها شعوری وجود دارد که در آثار سایر کشورها نیست. این را در داوری جشنواره فیلم کوتاه تهران به وضوح دیدم ممکن است از لحاظ فنی کارهای بهتری در کشورهای دیگر تولید شود اما حداقل در این 2000 کاری که دیدم قاطعانه می توانم بگویم کارهای ایرانی دارای شعور خاصی بودند و این تفاوت کاملا مشهود بود.