پ.ک.ک دنیا را فریب داده که کردهای ترکیه هوادار اوجالانند

به گزارش خبرنگار بین‌الملل خبرگزاری فارس، کردهای سوریه، ترکیه و عراق در تحولات منطقه‌ای یک دهه اخیر بخصوص چند سال گذشته تاثیرات عمیقی داشته و دارند. این نقش تا بدانجاست که دیگر نمی‌توان چیدمان جدید منطقه‌ای را بدون حضور آنها نادیده گرفت. این جمعیت تاثیر گذار منطقه‌ای اما بخوبی در ایران شناخته شده نیست و درباره رابطه بین کردها و دولتمردان کشورهایشان، رابطه کردها با محیط منطقه‌ای و بین‌الملل و همچنین رابطه کردها با یکدیگر بررسی دقیقی صورت نگرفته است.

بر همین مبنا بر آن شدیم تا در این خصوص مصاحبه‌ای را با «محمد علی دستمالی» کارشناس مسائل کردی داشته باشیم تا به سوالات و ابهامات شکل گرفته در این خصوص پاسخ داده شود که حاصل آن در چند بخش از نظر خوانندگان می‌گذرد.

در بخش اول این مصاحبه وضعیت کردهای ترکیه و دولت این کشور مورد بررسی قرار خواهد گرفت.

*******

فارس: مذاکرات بین کردهای ترکیه با دولت در چه شرایطی است؟

دستمالی: مذاکرات موجود بین دولت ترکیه و پ ک ک است نه مذاکرات دولت و کردها، اما بین دولت و کردها موضوع دیگری در جریان است. بین دولت اردوغان و کردها پروسه‌ای به نام «تلاش برای استقرار صلح و دموکراسی» آغاز شده که در این پروسه قرار است مطالبات کردها در چارچوب قانون اساسی ترکیه مطرح و محقق شود، کردها شهروندان همسان با ترک‌ها باشند و بتوانند در فضای راحتی زندگی کنند که اردوغان نام آن را «ترکیه نوین» گذاشته است. برای رسیدن به ترکیه نوین، طی کردن این پروسه و مسافت عظیمی که وجود دارد «پ ک ک» یک دست انداز بزرگی است. فعالیت مسلحانه گروهی به نام پ ک ک که دارای ریشه 30 ساله بوده معضل جدی است و ترکیه باید آن را حل کند.

اردوغان اعلام داشته که به خاطر پ ک ک نیست که به کردها امتیاز می‌دهد. وی این موضوع را مذهبی کرده و می‌گوید مخلوق را به خاطر خالق دوست داریم و می‌خواهیم عشق و برادری بین همه وجود داشته باشد و می‌خواهیم پیشرفت کنیم و قدرت منطقه‌ای باشیم. البته آنان  در گذشته از اصطلاح «قدرت جهانی» استفاده می‌کردند که حدود 2 سال است با عقب‌نشینی از اصطلاح پیشین، از عبارت «قدرت منطقه‌ای» استفاده می‌کنند که یک تغییر موضع معنی‌دار است. باید دانست که در ترکیه کُرد عبارت از پ ک ک نیست چرا که نتایج انتخابات نشان می‌دهد حزب «عدالت و توسعه» در بین کردهای ترکیه همواره حدود 55 درصد محبوبیت و نفوذ داشته و اغلب کرسی‌های پارلمانی مناطق کردنشین دست اردوغان است و در مقابل حزب صلح و دموکراسی(BDP) که از نهادهای اقماری پ ک ک شناخته می‌شود و حزب قانونی و رسمی پ ک ک در ترکیه است، حداکثر 31 تا 32 صندلی دارد. همچنین تضمینی نیست که هر قدر جلوتر برویم کرسی کردها بیشتر شود.

قانون بازگشت به خانه برای کردهای پ ک ک

مذاکراتی که در جریان است دارای دو بعد می‌باشد. در یک بعد ترکیه تلاش می‌کند تا با استفاده از موقعیت‌های جدیدی که در قانون اساسی ترکیه به وجود می‌آورد پ ک ک را از فعالیت مسلحانه دور کند و قوانینی را به نام «بازگشت به خانه» اجرا کند تا آنها را بازگرداند؛ در بعد دیگر هم به موازات این کار دست به اصلاحات اجتماعی، اقتصادی و حقوقی می‌زند.

«کمیسیون سازش» که هیچ دستاوردی برای کردها نداشت

معضل جدی امروز این است که دولت برای آنکه بخواهد پ ک ک را از این وضعیت خارج کند، نیاز به قوانینی دارد که هم پاسخگوی آنها باشد و هم زمینه‌ای فراهم کند که نیروهای شاخه نظامی پ.ک.ک بتوانند به جامعه بازگردند، اما قانون اساسی ترکیه با ظرفیت کنونی آن امکان این عمل را نمی‌دهد و در مجلس هم امکان آن نیست که قانون اصلاح شود. در این خصوص کمیسیونی تشکیل شد به نام «کمیسیون سازش» برای اصلاح و تغییر قانون اساسی که با حضور 4 حزب مجلس به مدت 2 سال فعالیت می‌کرد، اما به گفته اعضای این کمیسیون هیچ نتیجه‌ای حاصل نشده است.

حزب حرکت ملی و حزب جمهوری خلق به هیچ وجهی حاضر نیستند از 3 ماده اولیه قانون اساسی ترکیه کوتاه آیند که روی هویت ملی ترکیه و تعریف وضعیت شهروندی کار می‌کند و جمله تامل برانگیزی در یکی از مواد آن است که به صراحت می‌گوید «هر شهروندی که در ترکیه زندگی می‌کند ترک است».

«قلچدار اوغلو» که خود رهبر بزرگترین حزب مخالف دولت ترکیه و از کردهای علوی است می‌گوید که «چیزی به نام هویت کُردی وجود ندارد و اگر کردی هست باید به وی شهروند ترک کرد تبار اطلاق ‌شود».

«جمیل چیچک» رئیس مجلس ملی ترکیه چندی پیش نامه‌ای به همه احزاب و حتی اردوغان نوشته و اعلام کرد که در کمیسیون به نتیجه نمی‌رسند. آنها 2 راه پیش رو دارند یا اینکه حزب اردوغان (عدالت و توسعه) با حزب صلح و دموکراسی اتفاق کنند و چند ماده قانون اساسی را تغییر دهند و یا اینکه به آرای عمومی مراجعه کنند.

احزاب اصلی کردهای ترکیه

فارس: تقسیم بندی جریانات سیاسی کردها در ترکیه چگونه است؟

دستمالی: جریان‌های تعیین کننده اصلی ترکیه عبارتند از پ ک ک و نهاد قانونی آن یعنی حزب صلح و دموکراسی، حزب اسلامگرای مطالبه آزاد، کردهای هوادار حزب عدالت و توسعه و گروه‌های چپ سوسیالیست.

پ ک ک توانسته با استفاده صحیح از ابزارهای تبلیغاتی و رسانه‌ای این تصور غیرحقیقی را در دنیا ایجاد کند که کردهای ترکیه عبارتند از کردهای هوادار پ ک ک و اوجالان، در حالی که چنین چیزی واقعیت ندارد. نکته مهم این است که در بین احزاب کرد دنیا اولین حزبی که به درستی و گسترده از رسانه استفاده کرد حزب پ ک ک بود. تلویزیونی که در اروپا به نام «MED TV» سال‌ها پیش از دستگیری اوجالان تاسیس کردند، این تصویر را در دنیا جا انداخت که کردهای ترکیه یعنی پ ک ک؛ اما با نگاهی به بطن جامعه کردی ترکیه مشاهده می‌کنیم که این جامعه پویاترین و دینامیک‌ترین جامعه اسلامی را بین همه کردهای منطقه دارد. گفتمان اسلامگرایی بین کردهای ترکیه بسیار گسترده‌تر، تثبیت شده‌تر و سازماندهی شده‌تر و ریشه‌دارتر از اسلامگرایی است که در اقلیم کردستان عراق، کردستان ایران و کردستان سوریه وجود دارد.

این گفتمان باعث شد که اسلامگرایی در کردستان ترکیه رونق زیادی داشته باشد، هم در بعد خانوادگی و اجتماعی و حتی در بعد سیاسی و اقتصادی و الان در بخش اسلامگرایان کرد ترکیه شاهد چند حرکت هستیم. اول گروه کثیری از اسلامگرایان کرد ترکیه هستند که به اردوغان رای می‌دهند و گرایشی به سوی حزب عدالت و توسعه دارند که از 115کرسی کردی 31 کرسی از آن «ب د پ» (حزب صلح و دموکراسی) و 73 کرسی را «آ ک پ» (حزب عدالت و توسعه) در اختیار دارد.

در این بین نیز شاهد دو حزب اسلامگرای منتقد اردوغان و حزب پ ک ک هستیم. اولین آنها حزب تازه تاسیس «مطالبه آزاد» است. آنها گروهی هستند که بر اساس تکه پاره‌ها و جامانده‌های حزب‌الله ترکیه تاسیس شدند. حزب‌الله ترکیه گروهی بود که در سال 89 تا 98 میلادی جنگ‌های خونینی با پ ک ک داشت. آنها در خانه‌های تیمی خود صدها تن از کردهای ناسیونالیست هوادار پ ک ک را کشتند و متقابلاً پ ک ک هم بسیاری از آنها کشت. درگیری‌های خونین بین آنها بر همه معادلات سیاسی ترکیه تاثیر گذاشت. پس از آن که حزب‌الله ترکیه از هم پاشید و تعداد زیادی از آنها به خارج گریختند و تعدادی هم دستگیر شدند گفتمان حزب‌الله و اسلامگرایان تند کاملاً خاموش شد، ولی الان دوباره با گفتمان جدید وارد میدان شده‌ است.

گروه دیگر کردی به نام «کردهای آزاد» هستند. آنها از نظر گفتمان اسلامگرایان گفتمان شاخصی دارند. آنها به اندازه‌ای که دین اسلام برایشان مهم است، گفتمان ناسیونالیسم و گفتمان کردی هم برایشان اهمیت دارد. برخی از آنها در بدنه حزب‌ کلاس‌های کردی تشکیل داده‌اند و «آدم اوزچانر» که رهبر این جریان است، در کنار رهبری آن مدرس زبان کردی نیز می‌باشد. آنها خود را از پیروان «شیخ سعید پیران» معرفی می‌کنند که به دست «کمال آتاتورک» در دهه 1930 اعدام شد.

گروه چپ‌های سوسیالیسم نیز وجود جریان دیگر کردهای ترکیه هستند. «کمال بورکای» از جمله رهبران آنهاست که چندان وزنی ندارند، اما به واسطه قدمت 50 ساله خود هنوز هم از یک حرمت و منش اجتماعی برخوردار هستند.

فارس: کردهای علوی کجای این معادله جای دارند؟

دستمالی: «تونجلی» مهمترین شهر کردنشین علوی ترکیه است. کل استان تونجلی 230 هزار نفر جمعیت دارد که همه آنها علوی هستند. این شهر خاستگاه قیام مسلحانه «سید رضا درسیمی» رهبر کردهای علوی است که توسط آتاتورک اعدام شد.

کردهای علوی از سوی حاکمان ترکیه زجر زیادی کشیده‌اند تا جایی که آتاتورک به دختر خوانده خود شخصاً دستور داد که کردهای علوی را بمباران کند و در غارهای این منطقه آنها را آتش زدند و دخترانشان را به کشورهای همسایه فروختند. با همه این تفاصیل این استان 2 کرسی در مجلس دارد که هردوی آنها در دست جمهوری خلق است که حزب‌ مدافع اندیشه‌های کمالیسم بوده و به دست آتاتورک تاسیس شده است. آنها چنان وحشتی بین کردهای علوی ایجاد کردند که علویان کاملاً به حزب جمهوری ترکیه چسبیده‌اند.

کردهای علوی اغلب در استان «درسیم» هستند، بخشی از آنها در «دیار بکر»، برخی در استان «ازرنجان» و بخش کثیری از آنها در «استانبول» ساکن هستند. کردهای علوی غالباً به حکومت نزدیک هستند و دسته بسیار کمی از آنها نزدیک به جریانات کردی می‌باشند.

باید گفت که موضوع هویت بین کردهای علوی ترکیه یک موضوع چالش‌برانگیز است. بخش کوچکی از آنها به پ ک ک نزدیک شده‌اند، اما بخش عظیمی از آنها به حکومت نزدیک هستند. مدتی است که یک پروژه جدید در ترکیه به راه افتاده به نام «جامی جَم اَوی» که جامی‌ همان مسجد جامع است و جم یعنی خانه‌ای که علویان در آن عبادت می‌کنند. دولت اردوغان برای تامین مطالبات علویان دچار یک مشکل جدی شد. علمای دینی آنها که حنفی هستند، معتقدند که علویت دین نیست و شاخه‌ای از اسلام است، در حالیکه علوی‌ها خود را صاحب یک دین جدا می‌دانند.

کردهای علوی در معادلات سیاسی ترکیه جایگاه چندانی ندارد اما تلاش مثلث حزب جمهوری خلق، اردوغان و پ ک ک برای کسب آرای آنها در جریان است.