مشکل۱+۵چیست؛ غنی‌سازی یا رآکتور اراک؟

به گزارش 598 به نقل از فارس، مذاکرات «دو روزه» ژنو 3، تا به امروز شنبه، «چهار روزه» شده تا سختی و پیچیدگی این دور از گفت‌وگوها بیشتر به رخ کشیده شود. بر خلاف دور قبلی مذاکرات که تمام حدسیات درباره موارد اختلاف میان ایران و 1+5 در حد گمانه بود و همه ناظران و صاحبنظران عرصه رسانه، پذیرش حق غنی‌سازی اورانیوم را نقطه ثقل مباحث عنوان می‌کردند، این بار، با توجه به فرجه 10 روزه تا مذاکرات ژنو 3 و به دنبال آن، درز اخبار و اطلاعات در این دوره زمانی و نیز افشای برخی موارد اختلافی که بیشتر از سوی خبرنگاران خارجی و رسانه‌های متبوعشان صورت گرفته، علاوه بر حق غنی‌سازی ایران، رآکتور آب سنگین اراک نیز از دیگر موارد اختلاف‌برانگیز میان طرف ایرانی و غربی بوده است. با این تفاوت که ظاهرا این بار کفه ترازوی چالشی شدن رآکتور آب سنگین اراک «سنگین‌تر» از به رسمیت شناخته شدن حق غنی سازی اورانیوم بوده است.

البته این به معنای سهل‌الوصول بودن حق غنی‌سازی اورانیوم برای ایران نیست. ظاهرا اعضا 1+5 که تاکنون از پذیرش این حق سر باز می‌زدند، اکنون به خاطر پافشاری طرف ایرانی حاضر به پذیرش این حق شده‌اند اما این بار مشکل آنها نحوه اشاره به این حق است؛ نکته‌ای که یک دیپلمات غربی که خواست نامش فاش نشود، به آن اشاره کرد و به خبرگزاری «بلومبرگ» گفت: «طرفین هنوز در مورد نحوه اشاره به غنی‌سازی در توافقنامه به تفاهم نرسیده‌اند».

شاهد این مدعا سخنان جان ساکی، سخنگوی وزارت خارجه آمریکاست که جمعه شب با حضور در کنفرانس خبری گفت: «سیاست آمریکا این است که هیچ کشوری را برای غنی‌سازی محق نمی‌داند، با این حال، این موضوع در مذاکرات مورد بحث قرار می‌گیرد، چراکه ایرانی‌ها غنی‌سازی را حق خود می‌دانند».

هر چند هنوز هیچ منبع رسمی این نکته را تایید نکرده اما اخبار پشت پرده از این حکایت دارد که طرف غربی راضی شده حق غنی‌سازی اورانیوم را به رسمیت بشناسد اما به شرط اینکه این موضوع در هیچ جایی مکتوب نشود.

به هر حال، این همه آنچه تاکنون مذاکرات را تا امروز به درازا کشانده نیست و بر خلاف دفعه گذشته که لوران فابیوس، وزیر خارجه فرانسه درباره ادامه ساخت و ساز در رآکتور آب سنگین اراک ساز مخالف کوک کرد، این بار، منابع آمریکایی مستقر در ژنو درباره روند مذاکرات ایران و 1+5 عنوان کردند که در حال حاضر، راکتور آب سنگین اراک، مهمترین بحث مورد اختلاف است. این در حالی است که علی اکبر صالحی، رئیس سازمان انرژی اتمی ایران پیش از مذاکرات رسما اعلام کرد ایران تا نیمه اول سال 2014 قصد راه‌اندازی رآکتور اراک را ندارد؛ نکته‌ای که یوکیا آمانو، مدیرکل آژانس انرژی اتمی نیز در گزارش اخیر خود تلویحا سخنان صالحی را تایید و اعلام کرد، این رآکتور با راه‌اندازی فاصله بسیاری دارد.

همه موارد فوق در توصیف حال و هوا و درخواست‌های طرف غربی بود. در سوی دیگر ماجرا، طرف ایرانی نیز شروطی دارد که امضای هر گونه توافقنامه موقت منوط به پذیرش این موارد است. از جمله این موارد می‌توان به کاهش تحریم‌ها به ویژه در حوزه پتروشیمی و سیستم بانکی و مالی اشاره کرد که قطعا پذیرش آنها می‌تواند اصل برابری در ارائه امتیاز میان دو طرف را برقرار سازد. اما نکته اینجاست که مقامات آمریکایی هر یک از «اندک و موقتی» بودن کاهش تحریم‌ها سخن به میان می‌آورند. به عنوان مثال، وندی شرمن، معاون سیاسی جان کری با اشاره به اینکه «معماری تحریم‌ها در اثر کاهش آنها فرو نخواهد ریخت»، گفت: «تحریم‌های بانکی و نفتی علیه ایران تا زمان حصول توافق جامع فرو نخواهد ریخت». باراک اوباما، رئیس جمهور آمریکا نیز با تکرار همین جملات اظهار داشت: «تحریم‌های نفتی، تحریم‌های بانکی، تحریم‌های سازمان‌های مالی ـ اینها تحریم‌هایی هستند که ضربه بزرگی به اقتصاد ایران وارد کرده‌اند و تمام این تحریم‌ها و معماری آنها جایی نمی‌روند.» ظاهرا همین امر موجب شده، سید عباس عراقچی، معاون وزیر امور خارجه کشورمان با لحنی متفاوت از گذشته، از لزوم «احیاء اعتماد از دست رفته» به عنوان شرط نتیجه دادن گفت‌وگوها سخن به میان آورد.

با وجود همه این اظهارنظرها و خط و نشان کشیدن‌های دو طرف برای یکدیگر، امروز وزرای خارجه 1+5، همگی در ژنو گردهم آمدند؛ موضوعی که امید به حصول توافق موقت میان ایران و 6 کشور را بسیار بالا برده است. هر چند برخی، حضور این مقامات ارشد را نشانه قطعیت به نتیجه رسیدن مذاکرات نمی‌دانند اما این احتمال را می‌دهند که با سفر آنها به ژنو، اختلافات موجود کاهش یابد و طرفین به دستیابی به توافق نزدیک شوند.

برای روشن شدن همه این حدس و گمان‌ها باید منتظر ماند و دید چه حوادث و اتفاقاتی، روز پنجم مذاکرات را انتظار می‌کشند و آیا این دور به موفقیت می‌انجامد یا باید همه این پروسه‌ها در زمانی دیگر و مکانی دیگر از سر گرفته شوند.