جلوه‌هاي معنوي در سينما؛ در سيطره آخرالزمان سينما

به گزارش 598 به نقل از خبرگزاري دانشجو؛ عالم سينما به لحاظ ماهيت و ذاتيات خود هميشه مورد توجه اهالي فكر و فلسفه بوده است و فلسفه فيلم به مثابه يك موضوع پديدار شناسي متمع نظر و محل تمركز انديشمندان و بزرگان بسياري قرار گرفته است.

مرور تاريخ سينما و بررسي جغرافيايي زمان اين هنر مدرن، گوياي اين حقيقت است كه هنر هفتم بعنوان عرصه اي براي عرضه انديشه ها و آلام و آمال مردمان قرار مي گرفته است.

 

تاريخ سينما از ابتداي پيدايش تا دوران معاصر كم و بيش گوياي همين حقيقت است، البته سينما صرفا ميدان آمايش انديشه هاي فلسفي صرف نبوده و چه بسا مقاطع تاريخي مهم و حوادث و رويدادهاي بشري تاثيرگذار كه به وسيله سينما ماندگار و جاودانه شده اند و در قاب تصوير به چشم مخاطبان آينده آمده اند، نمونه هاي متعددي از اين آثار كه جان مايه و درون مايه شان حوادث و مقاطع مهم بشريت بوده، گواه اين مدعاست.

از گذشته هاي دور تا سال هاي اخير، سينماگران تلاش كرده اند استفاده از هنر تصوير را در ميدان توجه و تنبه به انسانيت و معارف و فطريات انساني و سينما را محيطي سازند براي خلق و پرورش بارقه هاي عميق انساني و چه بسا بايد بر اين نكته صحه گذاشت كه هنر سينما در اين عرصه يعني خلق و باليدن بارقه هاي انساني و كشف و پروراندن حس و روحيات بشري نسبت به ساير موارد كه نقشي پيشروتر، مداوم تر و جدي تر را با كارنامه اي پر و پيمان تر ايفا كرده است.

اما تمامي اين ميدان ها و همه اين جنبه ها و عرصه هاي تصويري با مضامين معناي سه گانه اي كه به آن اشاره كرديم، مي تواند و مي خواهد كه موقعيتي براي بروز و ظهور جلوه هاي معنوي در سينما قرار گيرد و براستي اين سينماست كه دقيق ترين و عميق ترين، تاثيرگذارترين، ماندگارترين و زيباترين جلوه هاي معنوي را براي بشر امروز به ارمغان مي آورد و پديدار مي سازد.

 

اين حقيقت و واقعيت خود دلالتي است محكم و قدرتمند كه هنر سينما مي تواند و بايد محلي براي كشف و بروز حقايق ايماني وانساني باشد و بشود و پديد آمدن كارنامه اي پر و پيمان و درخشان از آثاري كه در طول تاريخ سينما تا دوران معاصر مويد اين حقايق و مروج مفاهيم و معارف منتشر و مستتر در آن مي باشد، تاكيدي است مستحكم بر همين امر.

از گذشته هاي دور و با به خاطر آوردن فيلم هاي همچون «بن هور» يا «ده فرمان» گرفته تا به امروز و روبه رو شدن با آثاري همچون «بال» يا «درخشش ابدي يك ذهن پاك» يا «دريايي درون» يا نمونه هاي متعدد و متنوع ديگري كه از شمار محاسبه خارج اند، ذهن و دل مخاطبان را به سمت تذكرهاي ايماني و معارف انساني رهنمون مي سازد. خواسته آن كه با مرور و بررسي اين تاريخ مشهون از زيبايي و استقامت و افت و خيز به ياد بياوريم كه سينما در عرصه ها و جلوه هاي متعدد و متنوعي توانسته محل ظهور بارقه هاي ايماني شود.

اگر «بن هور» يك اثر تاريخي اسطوره اي است يا اگر «مصائب مسيح» يك فيلم مذهبي با نگرشي انتقادي است، اگر «z يك» با مفهوم سياسي اما در بستري تاريخي و عاطفي است و وجهي نمادين و سمبوليك دارد، اما فيلمي همچون «درخشش ابدي يك ذهن پاك» يا «درياي درون» يا حتي نمونه هاي متاخري همچنين «بال» فيلم هايي هستند با مضمون و مفهومي بشدت عاطفي و انساني كه در تلاقي خلاق و مبتكرانه فيزيك تصوير و عرفان مضمون، تداعي يك بارقه يكپارچه را در ذهن و دل مخاطب تدارك مي بيند كه همانا تمركز و تنبهي نسبت به وجه زيبايي شناسانه و انسانيت مدار زيست باشد.

بنا بر اين به روشني هويداست كه عدال و دليل براي اين حقيقت كه سينما مي تواند محلي براي جلوه گيري معنا و معنويت باشد با وجود اين آثار پرشمار، موجود و پابرجاست و اينكه مي توان بر اين موضوع متمركز شد كه اين جلوه هاي معنوي در ساحت نرم افزار و در جبنه سخت افزار چه موقعيت ها و خطراتي را تجربه مي كنند و اين تجربه ها به چه نتايجي نائل مي آيند.

 

به عبارت ديگر مي توان جلوه هاي معنوي در سينما را به محك تجربه و تحليل بصري و مضموني سنجيد و عيار آن را با توجه به مقتضيات كار و ساير ويژگي هاي اثر بدست آورد.

اما اين همه تاكيدي است بر اينكه حتي با در نظر گرفتن اين نكته كه ذات هنر سينما زاييده تمدن و فرهنگ غرب است، اما با عبور از حجاب تكنيك و تكنولوژي مي توان بر آن تصرف يافت و هنرمند متعهد مي تواند با مجهز شدن و مصلح شدن به صلاح شناخت و عرفان در تمام قدرت هاي مخالف و موانع مقابل خود فائق آيد و با خرق و عبور از حجاب تكنيك به دستاوردي برسد كه از انديشه و فكر و قلب تعهد آميز او بيرون تراويده و اين اتفاقي است كه باز هم تاريخ سينما با نمونه هاي متعددي به گواهي آن آمده؛ اتفاقي كه در بخش بعدي اين نوشتار به تفصيل به آن خواهيم پرداخت و اين بحث را ادامه خواهيم داد.