اسراف؛ جایگاه اول در ضیافت های افطاری

بولتن نیوز: اسراف یکی از مفاهیم مذموم و ناپسندی است که بيشتر از 20 مرتبه در آیه هایی از سوره های مختلف قرآن کریم با شکل ها و معانی گوناگون - كوتاهي و زياده روي و تجاوز از حد اعتدال - به آن اشاره و به دوری جستن از آن تاکید شده و نیز چگونگی و عاقبت اسراف کنندگان را با عناوین متفاوت تعبیر کرده است.

اسراف در زمینه های مختلف از جمله اقتصادی، اعتقادی، اخلاقی و ... امکان بروز دارد و در هر نوع آن مذموم و ناپسند بوده چرا که آثار اجتماعي اسراف در حوزه هنجاري بسيار زياد و تاثيرگذار است، خداوند در قرآن ازمومنان مي خواهد كه همواره اعتدال و ميانه روي در امور را سرلوحه کار خويش قرار داده و با اسراف کردن موجبات تباهي و فساد در جامعه و زمين را فراهم نياورند.

غرض از این مقال نقدی دلسوزانه بر آنچه متاسفانه اینجا و در کشورخودمان شکل گرفته و در بیشترمناسبت ها، میهمانی ها و مراسم مختلف ریخت و پاش های عجیبی صورت می گیرد، مراسمی که با هزینه های سرسام آور جهت تهیه غذا و انواع اغذیه شکل می گیرد و در آخر درصد زیادی از مواد خوراکی حتی دست نخورده دست نخورده سرازیر کیسه های زباله می شود و مشاهده آن لحظه دل هر مسلمانی را به درد می آورد، این در حالی است که مسوولان دائما بر صرفه جویی و درست مصرف کردن تاکید می کنند؟!

همه ساله با فرا رسیدن ماه مبارک رمضان هم، سازمان ها، نهادها و ارگان های مختلف اقدام به دعوت میهمان برای ضیافت افطاری کرده و سفره هایی رنگین و متنوع و به قول امروزی ها "باکلاس"با هزینه های صدها و بلکه میلیون ها تومانی پهن می کنند با کمال تاسف اما دیده می شود که در یک مرحله، یعنی بعد از افطاری مختصر، خدمتکارانی با چرخ های دستی به راه افتاده و ته مانده افطاری ها که برخی از آنها حتی هیچ دستی نخورده را راهی کیسه های زباله کرده تا به قول خودشان ظروف اضافی را برداشته و مقدمات بساط شام را مهیا کنند!

از طرف دیگر و یا به عبارتی در مرحله آخر و با پایان یافتن صرف شام توسط میهمان ها که عده زیادی غذاهای خود را در حد چند قاشق میل کرده اند، بشقاب های پر یا نیمه از شام مصرفی توسط خدمتکاران مجددا راهی کیسه های زباله می شوند و اینجاست که "اسراف" جایگاه اول را در مراسم ضیافت افطاری به خود اختصاص می دهد. چرا؟!

آیا این اسراف، ولخرجي و ريخت و پاش نیست؟ آیا نوعي تصرف در نعمت ها و مواهب الهي بيرون از مرزها و چارچوب هاي طبيعي ، اخلاقي ، عقلي و عقلايي آن نیست؟ هزینه این افطاری از کدام منبع تامین شده که باید اینچنین حیف و میل شود و از طرفی به آن افتخار می کنند تا همه بگویند فلانی سنگ تمام گذاشت و یا آخر کلاس بود؟!

چرا باید با این گونه اسراف و بي توجه به ارزش ها و كاركرد نعمت ها، آن را به گونه اي مصرف کنیم كه نه تنها خود از آن بهره اي نمي بریم بلكه موجب نابودي نعمت شده و ديگران را نيز از بهره مندي آن محروم مي سازیم و قهر خدا را هم بر می انگیزیم.

چرا در جامعه ای که همه خود را مسلمان و اهل نماز و روزه می دانیم و اسلامی بودن را یدک می کشیم باید اینگونه نعمت های خدا را دور بریزیم و اسراف کنیم در حالی که در جایی دیگر از این کره خاکی هزاران و میلیون ها مسلمان اعم از مرد و زن و کودک از شدت گرسنگی جان می سپارند.

نگارنده هرگز با اصل و حتی این گونه ضیافت افطاری مخالفتی ندارد و آن را امری پسندیده و مقبول می داند چنانچه در سیره پیامبر و ائمه معصومین علیهم السلام و در دین ما هم به این امر سفارش فراوانی شده اما نه بدین نحو که بار گناه آن بسیار بیشتر از ثواب و اجر دنیوی و اخروی آن باشد چرا که می توان با به کار بردن روش های صحیح و درست، بهترین و آبرومندترین مراسم را برگزار کرد.

براحتی و با یک حساب و کتاب ساده می توان در این نحوه پذیرایی تغییر ایجاد کرد و بصورتی شایسته و درخور از میهمانان پذیرایی مفصل کرد که این چنین، مواد غذایی که با هزینه و زحمت فراوان و صرف منابع کشوربه دست می آید اسراف نشده و سرازیر کیسه های زباله نشود و قهر خداوند متعال را در پی نداشته باشد و سرنوشتی که اکنون میلیون ها تن از مردم سوالی به آن دچار هستند برایمان رقم نخورد.

از طرفی می توان با تعبیه ظرف های بزرگتر برای صرف غذا بر سرمیز یا سفره، نحوه و مقدار مصرف را در هر دو مرحله افطار و شام بر عهده میهمان گذاشت و باقیمانده مواد غذایی که دست نخورده را به آشپزخانه برگرداند و یا به دست افراد نیازمند رساند بخصوص در این شب ها که ثواب فراوانی دارد ، کار شایسته ای که توسط برخی افراد و سازمان ها صورت می گیرد.

همه می دانیم این روزها در سومالی چه فاجعه‌ انساني در حال اتفاق افتادن است. براساس گزارش سازمان ملل جان 12 ميليون نفر درپي قحطي و شيوع بيماري در شاخ آفريقا با خطر مواجه بوده و در اين بين 2 ميليون كودك هستند كه بيشتر سايه مرگ را احساس مي‌كنند و روزانه چندین نفر آنها به کام مرگ کشیده می شوند آن وقت ما در این سو قدر نعمت های فراوان خداوند را نمی دانیم و این گونه اسراف می کنیم.

سومالی که حدود 10 میلیون نفر سكنه دارد و 99 درصد آنها مسلمان‌ هستند، سال‌هاست كه به دلیل شرایط جغرافیایی و اقتصادی و مهم‌تر از آن سیاسی با معضلی به نام قحطی و خشكسالی مواجه است، اما بدترین خشكسالی سومالی در نیم قرن گذشته است و انتظار می‌رود، دامنه آن سراسر شاخ آفریقا را فرابگیرد، این خشكسالی تاكنون به حدود 10 میلیون سكنه آسیب زده و ده‌ها هزار تاكنون از این كشور گریخته و به كشورهای همسایه مانند كنیا و اتیوپی مهاجرت كرده‌اند.

آن چه در اين جا مورد نظر و اهتمام جدی است بازخواني تحليل قرآن کریم از آثار و پيامدهاي اسراف و تبذير در حوزه اقتصادي و مصرف است كه عامل مهمي در ايجاد قحطي و گرسنگي ذکرشده است .

با توجه به اين كه بحران غذايي در جهان و پيامدهاي زيانبار آن دست كم يك ميليارد انسان را تهديد به مرگ و گرسنگي مي كند، بازخواني مساله اسراف و آثار و پيامدهاي آن در حوزه مادي، معنوي ، دنيوي و اخروي از نگاه قرآن مهم و اساسي است که ارگان های ذیریط باید نسبت به آن اقدام کنند و با فرهنگ سازی مناسب جلو این گونه اسراف ها و هدررفتن نعمت های الهی را بگیرند.

بیاییم قدر نعمت های گوناگون خداوند متعال را بدانیم و شکر آن را بجا آوریم و نگذاریم این گونه اسراف ها صورت گیرد تا باعث قهر خداوند شده و گریبان ما و آیندگان را بگیرد.

احسان عربی مفرد