اثرات مخرب حذف طرح شبنم

به گزارش 598 به نقل از تسنیم، مطابق آمار ستاد مبارزه با قاچاق، سالانه 19 میلیارد دلار کالا به کشور قاچاق می‌شود که این رقم بیش از یک سوم واردات است. به ازای هر 20 هزار دلار قاچاق، یک شغل از بین می‌رود یعنی قاچاق باعث از بین رفتن 950 هزار شغل شده است که با جلوگیری از آن می‌توان بیکاری را 30 درصد کاهش داد. به علاوه، صرفه قاچاق کالا در ایران با لحاظ ریسک‌های آن، به طور متوسط 25 برابر تجارت رسمی تخمین زده می‌شود، چنین عایداتی از محل فرار مالیاتی و فرار از پرداخت عوارض گمرکی، درآمد دولت را به میزان 15960 میلیارد تومان کاهش داده است که تقریبا معادل بودجه وزارت آموزش و پرورش در سال 91 است. 

مقام معظم رهبری در فرمان مبارزه همه‌جانبه با قاچاق در سال 81 به مبارزه در سطح عرضه اشاره کرده‌اند که این مهم در طرح شبنم (شبکه بازرسی و نظارت مردمی) عینیت یافت. ایشان در قسمت آخر نامه فرمودند: «رابعا عزم جدی بر این باشد که عمل قاچاقی کاملا برخلاف صرفه و همراه با خطر باشد و جنس قاچاق از پیش از مبادی ورودی تا محل عرضه آن در بازار، آماج اقدامات گوناگون این مبارزه قرار گیرد (81/4/12)».

علاوه بر این، معظم‌له در سخنرانی‌های متعدد به اهمیت مبارزه با قاچاق و لزوم مبارزه با آن در محل عرضه به بازار تاکید کرده‌اند: «گفتم که پدیده قاچاق و قاچاق‌فروشی، ضربه به اقتصاد و هویت ملی کشور و همه برنامه‌ریزی‌هاست. این از لحاظ شرعی، یک عمل ممنوع و حرام قطعی است، چون موجب فساد است. جای مقابله با فساد قاچاق، فقط مرزها نیست. جنس قاچاق را باید دنبال کرد، تا آنجایی که در معرض فروش قرار داده می‌شود (80/4/10)».

برای حل این معضل، نظام شناسه‌گذاری یکتای کالا در قالب طرح «شبنم» در وزارت صنعت در سال 89 و طرح «اصالت و سلامت» در وزارت بهداشت در سال 88 شکل گرفت. اجرای چنین نظامی که مشابه آن در دیگر حوزه‌ها مانند کد ملی برای افراد، شناسه ملی برای شرکت و کدپستی برای مکان اجرا شده، یکی از زیرساخت‌های اصلی مدیریت تجاری کشور است که اطلاعات دقیق و به هنگامی را جهت پایش تولید، واردات، توزیع و مصرف در اختیار متولیان اقتصادی کشور قرار می‌دهد.

از ابتدای شروع نظام شناسه‌گذاری یکتای کالا، بیش از 900 میلیون شناسه در وزارت صنعت و 600 میلیون شناسه در وزارت بهداشت الصاق گردیده است (جمعا 1.5 میلیارد عدد)، در طرح شبنم 11000 بازرگان عضو طرح بوده و به صورت مستمر با سامانه ارتباط دارند. روزانه به حدود 33000 تراکنش استعلامی پاسخ داده می‌شود. تعداد کالاهای ثبت شده 250 هزار عدد می‌باشد. گزارش تخلف روزانه نیز به 2000 تراکنش در روز رسیده است.

طرح شبنم در 2 فاز و هر فاز شامل چند مرحله طراحی شده که تاکنون مرحله 2 از فاز 1 اجرا شده است و قرار بود مرحله سوم از فاز اول در مهرماه 92 انجام شود که کل طرح شبنم بدون ارایه راهکار جایگزین با دستور وزیر صنعت، معدن و تجارت متوقف گردید، اما در وزارت بهداشت کار متوقف نگردیده و قرار است که فاز دوم (رهگیری کالا) نیز به زودی آغاز شود. اجرای این کار در وزارت صنعت با اشکالاتی همراه بود که در گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس به آن اشاره شده است. لذا با توجه به اهمیت حیاتی مبارزه با قاچاق کالا در سطح عرضه پیشنهاد می‌شود؛ «نظر به پیگیری طرح جامع شناسایی کالای قاچاق در یکی از وزارتخانه های دولتی، نظام شناسه‌گذاری کالا با رویکرد طبقه‌بندی (ایران‌کد) و تک‌شماری (شبنم) در وزارت صنعت، معدن و تجارت نیز با همکاری و مشارکت آن وزارتخانه ادامه یابد و این دو وزارتخانه هر دو ماه یک بار آخرین وضعیت پیشرفت را گزارش می‌دهند».