چالش هاي موجود در روابط بين آمريکا و عربستان سعودي

دولت "باراک اوباما" رئيس جمهور آمريکا نبايد مشکلاتي را که عربستان سعودي مي تواند براي آمريکا در خاورميانه ايجاد کند يا عزم سعودي ها را در ايجاد تغيير در سياست آمريکا، با سرعت رد کند .

گزارش هايي که اخيرا منتشر شد حاکي است  شاهزاده "بندر بن سلطان" رئيس دستگاه جاسوسي عربستان سعودي در ديدار با ديپلمات هاي اروپايي اعلام کرد رياض از اين که واشنگتن در حال ايجاد "تغييرات اساسي" در روابط خود با عربستان سعودي است، بسيار نااميد و نگران شده است. عربستان سعودي  همواره از سياست آمريکا در خاورميانه انتقاد کرده است.

رياض، واشنگتن را در دنبال کردن رويکرد ايجاد روابط حسنه با ايران مقصر مي داند. عربستان همچنين آمريکا را عامل فشار وارد نکردن به اسرائيل براي انجام مذاکرات  صلح با فلسطينيان و همچنين بکار نگرفتن تلاش هايي جدي براي سرنگوني بشار اسد رئيس جمهور سوريه مي داند.

عربستان سعودي  همچنين از اين موضوع خشمگين است که آمريکا  از رياض در پشتيباني از دولت بحرين - در سرکوب قيام هاي ضد دولتي در سال 2011 - حمايت نکرده است. رياض همچنين از اين موضوع خشمگين است که واشنگتن از دولت جديد مصر - يکي ديگر از هم پيمانان عربستان سعودي - به سبب سرکوب تظاهرکنندگان اخوان المسلمين انتقاد کرده است.

مقامات عربستان سعودي ظاهرا اعلام کردند اظهار نظرهاي عمومي و ايجاد تغييراتي در سياست، تنها راه متقاعد کردن واشنگتن در تغيير مسيري است که در پيش گرفته است.

اظهار نظرهاي "بندر بن سلطان" چند روز پس از آن مطرح شد که پادشاه عربستان ناگهان تصميم گرفت عضويت اين کشور را در شوراي امنيت سازمان ملل متحد رد کند . رياض ادعا کرد ديگر نمي تواند "رويکردهاي دو گانه" شوراي امنيت را تحمل کند.

همان گونه که "بندر بن سلطان" خاطرنشان کرد اين اقدام عربستان سعودي پيامي به آمريکا بود نه سازمان ملل متحد.

هفته گذشته، "ترکي الفيصل" رئيس سابق دستگاه اطلاعاتي عربستان سعودي  در سخناني در کنفرانس سالانه سياست گذاران آمريکا و عرب در واشنگتن ، اظهاراتي مشابه بيان کرد.

اين موضوع با  نخستين بحران در هم پيماني عربستان و آمريکا در سال هاي گذشته متفاوت است.

در اوايل سال 1939،  هيئتي از عربستان سعودي  به آلمان تحت حاکميت نازي ها رفت تا درباره امضاي توافق نامه تسليحاتي با آنها گفتگو کند . دست کم برخي از اعضاي هيئت عربستان سعودي با "آدولف هيتلر" ديدار و گفتگو کردند.

تسليحات آلماني هرگز به عربستان سعودي نرسيدند اما اين موضوع سبب خدشه دار شدن روابط آمريکا و عربستان شد.

با فرض اين که روابط آمريکا و عربستان سعودي  واقعا در مسير تيره شدن قرار دارد، در زمان حاضر انجام چه اقدامي اشتباه محسوب مي شود؟

در اين جا به چندسناريوي وحشتناک مي پردازيم که بايد سبب شود مقامات وزارت امور خارجه آمريکا و پنتاگون گوش به زنگ باشند:

1- عربستان سعودي  از سلاح نفت استفاده مي کند. اين کشور پادشاهي  مي تواند توليد نفت خود را متوقف کند، موضوعي که به درخواست واشنگتن توليد آن مي تواند به بيش از ده ميليون بشکه در روز برسد تا از طريق آن بتوان کسري صادرات نفت ايران را - که اعمال تحريم ها سبب کاهش شديد آن شده است- ، جبران کرد.

رياض از درآمدهاي بالاتر ناشي از توليد بالاتر نفت بهره مي برد اما افزايش بهاي نفت ناشي از کاهش عرضه نفت بيشتر به نفع رياض تمام مي شود . 

در همين حال،  کاهش عرضه نفت  سبب خواهد شد بهاي نفت در آمريکا افزايش يابد که اين موضوع روند بهبود اوضاع اقتصادي را در اين کشور به خطر مي اندازد و تأثيري منفي بر افکار عمومي اين کشور خواهد گذاشت.

2- عربستان سعودي  براي خريد موشک هاي هسته اي به پاکستان روي آورده است.  رياض  همواره به  برنامه هسته اي اسلام آباد علاقه نشان داده است. گفته مي شود عربستان سعودي تا اندازه اي وجوه لازم براي ساخت تسليحات هسته اي را در اختيار پاکستان قرار داده است.  در سال 1999، شاهزاده سلطان وزير دفاع عربستان سعودي  به همراه "نواز شريف" نخست وزير پاکستان از نيروگاه "کاهوتا" بازديد کرد، يعني همان جايي که پاکستان در آن  اورانيوم با غناي بالا توليد مي کند.

"نواز شريف" طي کودتاي نظامي در اواخر سال 1999 برکنار شد اما در حال حاضر بار ديگر به عنوان نخست وزير پاکستان به قدرت رسيده است . او سال هاي زيادي در عربستان سعودي در تبعيد به سر مي برد. اين در حالي است که اسلام آباد  نمي خواهد بين رياض و تهران قرار گيرد.

3- رياض به خارج شدن آمريکا از بحرين کمک کرده است. زماني که بحرين در سال 2011 درگير قيام هاي مردمي بود ، عربستان سعودي در اين کشور دخالت کرد و نيروهاي خود را به بحرين براي حمايت از دولت اين کشور اعزام کرد.

بدين ترتيب، عربستان سعودي دولت بحرين را ترغيب کرد تا ناوگان پنجم نيروي دريايي آمريکا را وادار کند تا مقر خود را در منامه ترک کند.

اين اقدام بحرين عواقبي نيز داشت و سبب شد منامه اماج انتقادات واشنگتن از سرکوب قيام هاي سال 2011 - که بر اساس آن شيعيان خواستار حقوق بيشتري در اين کشور بودند - قرار گيرند. عربستان همچنين ده سال پيش نيروهاي آمريکايي را وادار کرد از پايگاه  هوايي شاهزاده سلطان در خاک خود خارج شوند.

4-  عربستان سعودي تسليحات خطرناک و جديدي را براي شورشيان سوريه فراهم مي کند. سعودي ها تقريبا دخالت خود را عليه بشار اسد رئيس جمهور سوريه گسترش داده اند تا جايي که  پول و سلاح براي گروه هاي سلفي تند رو در سوريه ارسال مي کنند.

اما آنها تاکنون به هشدارهاي آمريکا در ندادن تسليحات به شورشيان سوري و ارائه تسليحات خاص به آ‌نها - سيستم هاي موشکي زمين به هوا که نه تنها مي تواند جنگنده هاي بشار اسد بلکه هواپيماهاي مسافربري را نيز هدف قرار دهد و سرنگون کند - بي اعتنايي کرده اند.

عربستان سعودي مي تواند  به ممنوعيت ها در ارسال چنين سيستم هايي به شورشيان پايان دهد و حتي مي تواند منشا اين موشک ها را مخفي کند تا از انتقادات از رياض جلوگيري کند.

5- عربستان سعودي از انتفاضه جديدي  در سرزمين هاي فلسطيني حمايت مي کند.  رياض همواره درباره ناکامي از عدم پيشرفت در معاهده صلح بين اسرائيل و فلسطينيان ابراز نااميدي و از آن انتقاد کرده است.

فلسطين دليل مهمي براي اين موضوع بود که عربستان سعودي عضويت در شوراي امنيت سازمان ملل متحد را رد کند. "ملک عبدالله" همچنين در سال 2001 به سبب عدم فشارهاي آمريکا به اسرائيل، دعوت واشنگتن را براي سفر به اين کشور  رد کرد.

علاوه بر اين، رياض مي داند  بازي کردن با واژه "عرب"  در داخل اين کشور و همچنين در منطقه ، اقدامي محبوب محسوب مي شود.

اگر عربستان سعودي واقعا احساس کند چشم انداز  رسيدن به راه حلي بر اساس مذاکره به بن بست رسيده است، 

مي تواند نيروهاي جنگي را در کرانه باختري تقويت کند که مي توانند حملاتي عليه  نيروهاي اسرائيلي و شهرک نشينان ترتيب دهند . بدين ترتيب به تلاش هاي ميانجي گرانه جان کري وزير امور خارجه آمريکا آسيب بزنند.

6- رياض به تقويت رژيم تحت رهبري نظاميان در مصر مي پردازد. خاندان آل سعود  تقريبا  به حافظ منافع مصر تبديل و پس از سرنگوني "محمد مرسي" توسط ارتش مصر ، متعهد شده اند پنج ميليارد دلار فورا به عنوان کمک در اختيار مصر قرار دهند .

چنين حمايتي  به حاکمان جديد مصر اجازه داده است  تا تهديد هاي واشنگتن را درباره کاهش کمک هاي  به مصر - به سبب سرکوب خشونت آميز تظاهرکنندگان - ناديده بگيرند. با افزايش حمايت هاي رياض از قاهره، عربستان سعودي مي تواند به تلاش هاي واشنگتن براي بازگرداندن مصر به حکومتي ديپلماتيک آسيب بزند.

از آنجايي که مصر به سوي برگزاري انتخابات پارلماني و رياست جمهوري گام بر مي دارد،  حمايت عربستان سعودي از اين کشور مي تواند ژنرال هاي مصري را متقاعد کند تا عليه اخوان المسلمين به تقلب در انتخابات بپردازند و مخالفان را به شيوه اي خشونت آميز سرکوب کنند.

7- عربستان سعودي  خواهان دست يابي به يک "کرسي اسلامي" در شوراي امنيت سازمان ملل متحد است.  رياض همواره درباره نارضايتي خود از سياست هاي شوراي امنيت به عنوان مهمترين نهاد امنيتي جهان سخن گفته است .

رهبران سازمان همکاري هاي اسلامي - نهادي متشکل از 57 عضو - خواستار دارا بودن چنين "کرسي اسلامي" در شوراي امنيت بوده اند.

البته آمريکا و ديگر کشورهاي داراي حق وتو در شوراي امنيت سازمان ملل مي توانند با چنين درخواستي مخالفت کنند زيرا اين موضوع سبب کاهش قدرت آنها در اين شورا مي شود.

اما حتي اگر برنامه عربستان سعودي به شکست بينجامد ، رياض مي تواند مخالفت آمريکا را با چنين درخواستي نوعي اقدام ضد اسلامي نشان دهد.

چنين تلاشي سبب اسيب ديدن وجهه آمريکا در خاورميانه مي شود و سبب دشمني سني هاي تندرو با آمريکا خواهد شد.

مقامات واشنگتن معتقدند چنين اقداماتي از سوي رياض به ضرر خود عربستان تمام خواهد شد. اما  ناديده گرفتن ياس و سرخوردگي هاي عربستان  هم اشتباه خواهد بود.

در حالي که واشنگتن فکر مي کند اظهار نظرهاي مقامات سعودي بلوف سياسي است ، اما به نظر مي رسد مقامات بلندپايه عربستان  نيز براين باورند که آمريکا درباره تعهد خود در مخالفت با منافع رياض بلوف مي زند.

تفاوت مهم در اين جاست که تنش در روابط با آمريکا اولويت شماره يک در عربستان سعودي محسوب مي شود در حالي که اين موضوع در قعر فهرست نگراني هاي آمريکا جاي دارد.