«اسكار» مسئله مهمي هست؛ نيست؟

به گزارش رجانيوز، به ماجراي انتخاب نماينده ايران در اسكار اما از دو زاويه مي‌توان نگاه كرد و از دو جهت به  تحليل اين انتخاب پرداخت. اول از زوايه نگاه هيئت انتخاب ايراني نماينده ايران در اسكار و وظايفي كه اين گروه براي معرفي بهترين فيلم ايراني سال به اكادمي اسكار برعهده دارند. و ديگري از دريچه نگاه فضاي جشنواره‌هاي جهاني و اينكه چه فيلمي مطلوب اين جشنواره‌ها خواهد بود.

 

 

 

وظيفه اصلي هيئت انتخاب نماينده ايران در اسكار چيست؟ طبعا معرفي شايسته‌ترين فيلم براي نمايندگي جمهوري اسلامي ايران در بزرگترين مراسم سينمايي جهان. قاعدتا فيلمي كه به عنوان نماينده ايران در اين رقابت شركت خواهد كرد فارغ از حضور در بين نامزدهاي نهايي و برنده شدن يا نشدن، در چرخه‌ي تبليغات و بحث و گفت‌و‌گوهاي سينمايي به عنوان نماينده ايران ديده خواهد شد. پس هيئت انتخاب بايد بدون نگاه باندي يا سياسي يا بحث‌هاي مربوط به قواعد برنده شدن در اكادمي اسكار، بهترين و شايسته‌ترين فيلم ايراني را به عنوان «نماينده ايران» به اسكار معرفي كند.

 

اما انتخاب فيلمي فرانسوي به عنوان نماينده ايران در اسكار نشان مي‌دهد كه ظاهرا همچنان رويكردهاي سياسي و باندي روشنفكران وطني بر نگاه‌هاي ملي، و يا حتي نگاه‌هاي هنري/سينمايي آن‌ها مي‌چربد و صرفا نام «اصغر فرهادي» و همچنين نامه‌نگاري‌هاي «سوني پيكچرز»- پخش‌كننده جهاني فيلم- كافي‌ست تا يك فيلم به عنوان نماينده ايران در محفلي سينمايي حضور يابد.

 

«گذشته» اصغر فرهادي در حالي به عنوان نماينده ايران به به آکادمی علوم و هنرهای سينمايي معرفي شده است كه نه سرمايه‌گذار ايراني دارد، نه در ايران مي‌گذرد و رنگ و بويي ايراني دارد و درباره‌ي ايران است، نه زبان‌ش فارسي‌ست، و نه- به جز چند مورد- از عوامل ايراني استفاده كرده است. «گذشته» يك فيلم كاملا فرانسوي‌ست كه در چرخه سينماي فرانسه توليد شده است و تنها كارگرداني ايراني آن را ساخته است و دو بازيگر ايراني در آن حضور داشته‌اند و همين. نه اثري از ايران در فيلم هست و نه دغدغه‌اي ايراني در آن مطرح مي‌شود.

 

جز اين‌ها حتي اگر نگاه كاملا فرمي و تكنيكي هم به آثار سال گذشته سينماي ايران داشته باشيم بايد به اين نكته اشاره كرد كه «گذشته»، به گفته خود روشنفكران طرفدار سينماي فرهادي، چند گام عقب‌تر از ساخته‌هاي گذشته‌ي اوست و از ايرادات فرمي و تكنيكي بسياري رنج مي‌برد و به همين دليل معرفي آن به اسكار حكايت از معيارهاي و چارچوب‌هاي ديگري، جز معيارهاي سينمايي دارد.

 

 

نگاه باندي روشنفكران وطني وقتي نمايان‌تر مي‌شود كه فيلم‌هاي كوچك اما تاثيرگذار و خوش‌ساختي مثل «تنهاي‌تنهاي‌تنها» اساسا در بين چند ده گزينه احتمالي هم مطرح نمي‌شوند. شايد هيئت انتخاب در پاسخ اين پرسش بگويند كه در شرايط معرفي فيلم‌ها آماده است كه اين اثار بايد در يك بازه زماني مشخص اكران شده باشند و خيلي از اثار قابل تامل ايراني هنوز اكران نشده‌اند. اما بايد به اين نكته اشاره كرد كه اگر بنا باشد فيلمي به عنوان نماينده احتمالي ايران بررسي شود معمولا با اكران محدود اين فيلم در يك- دو سالن اين مشكل قانوني مرتفع مي‌شود و اين سنت جاافتاده در ايران و ساير كشورهاست.

 

علي اي حال اتفاقي كه بسياري از كارشناسان سينمايي و برخي از رسانه‌ها حتي قبل از اعلام 12 نامزد نهايي پيش‌بيني مي‌كردند افتاد و آخرين ساخته‌ي اصغر فرهادي به عنوان نماينده ايران به اسكار معرفي شد، اتفاقي كه بعد از آن درواقع بايد بگوئيم كه امسال سينمايي ايران در اسكار نماينده‌اي ندارد و در عوض سينماي فرانسه دو نماينده دارد.

 

 

گفتيم كه اگر از منظر وظايف هيئت انتخاب به ماجراي معرفي نماينده ايران به آكادمي اسكار نگاه كنيم بايد اذعان كنيم كه انتخاب «گذشته»، نه با نگاه ملي جور درمي‌ايد نه با قواعد سينمايي، چرا كه هيئت انتخاب اساسا وظيفه ‌دارد بهترين فيلم ايراني را به عنوان «نماينده ايران» به آكادمي اسكار معرفي كند و «گذشته» نه ايراني‌ست، نه بهترين فيلم ايراني از لحاظ فرم و تكنيك.

 

اما نگاه ديگر، نگاه از منظر جشنواره‌ها و قواعد بازي در آن‌هاست. منتقدين و صاحب‌نظران جبهه انقلاب سال‌هاست بر اين عقيده‌اند كه جوايز جشنواره‌ها عمدتا با نگاه سياسي- و نه فني- است و اساسا ديده شدن يا نشدن در اسكار اهميتي ندارد و افتخاري براي سينماي ايران به حساب نمي‌ايد. قواعد ديده شدن در جشنواره‌هاي خارجي- علي‌الخصوص اسكار- مشخص است و فرستادن نماينده به اسكار بازي در زمين تعريف‌شده‌ي آنها، بي‌آنكه دستاوردي واقعي براي سينماي ايران داشته باشد.

 

 

فعالان سينمايي جبهه انقلاب همان زمان هم كه «جدايي نادر از سيمين» به عنوان بهترين فيلم غيرانگلسي‌زبان اسكار معرفي شد گفتند كه اين جايزه يك جايزه سياسي‌ست و اين اساسا جزو قواعد اساسي جشنواره‌هاي غربي‌ست، اما حقانيت اين موضع جبهه انقلاب مشخص نشد تا زماني‌كه جايزه بهترين فيلم به اثر دسته‌چندمي مثل «آرگو» همه چيز را ثابت كرد و نشان داد كه موضع نيروهاي جبهه انقلاب نسبت به جشنواره‌هاي خارجي موضع درستي بوده است و اين جايزه‌ها اساسا سياسي‌اند.

 

حالا اما خوشبختانه خود روشنفكران وطني هم به فضاي سياسي حاكم بر محافل هنري غرب معترفند و در چند وقت اخير صحبت‌هاي خوبي دراين‌باره داشته‌اند. بهروز افخمي در يادداشتي كه خطاب به ماني حقيقي نوشته است آورده است كه:

 

 

 

خب، با اين توضيحات چطور بايد توقع داشته باشيم در فضاي دگمي كه رحمانيان از بحث نظارت محتوايي در غرب تصوير مي‌كند و همچنين اعتراف امثال افخمي و كيارستمي و حتي فرهادي از تسلط اسرائيل بر جشنواره‌ها و رسانه‌هاي غرب، يك اثر ايراني كه مطابق باورهاي مردم ايران ساخته شده است در آنجا ديده و تبليغ شود؟

 

اين مبناي مخالفت جبهه انقلاب با جشنواره‌هاي غربي و بي‌اعتباري جوايزي است كه از محافل غربي دريافت مي‌شود. چيزي كه خود روشنفكران هم به آن معترف‌اند.

 

اما حالا كه شبه‌روشنفكران وطني و مديران سينمايي كشور جوايزي مثل اسكار  را به رسميت مي‌شناسند و براي به دست اوردن آن سر و دست مي‌شكنند و چندماهي سينماي كشور را دچار حاشيه مي كنند، براي انتخاب نماينده ايران دو راه دارند. راه اول انتخاب شايسته ترين نماينده سينماي ايران است بدون نگاه به قواعد جاري در انتخاب فيلم‌هاي برتر اسكار. و راه دوم انتخاب نماينده‌ايست كه به دل كمپاني‌هاي غربي بنشيند و با وجود نفوذ اسرائيل در جشنواره ها-كه خود معترف‌اند- موفق به دريافت جايزه شود.