نتيجه عکس مصوبه شوراي انقلاب فرهنگي!

بولتن نيوز: شوراي عالي انقلاب فرهنگي يكي از آن نهادهاي مهمي است كه وظيفه‌ي تصميم‌گيري مسائل مهمي چون تدوين نقشه‌ي جامع علمي كشور و برنامه‌ريزي سياست‌هاي كلي فرهنگي كشور را بر عهده دارد. اين شورا ظاهرا مجمع نخبگان علمي و فرهنگي كشور است كه بتوان به وسيله‌ي اين افراد به اهداف خود نائل آيد.

اما گاهي اوقات تصميماتي در اين مركز مهم گرفته مي‌شود كه همگان را به تعجب وا مي‌دارد. يكي از اين موضوعات همين اتفاق افزايش ظرفيت دانشجوي دكتري است. حضرات نخبه‌ي شورا دور هم جمع شدند و انكشف كه ما دانشجوي دكتري كم داريم و يك‌هو در يك شب تصميم گرفتند ظرفيت دانشجوي دكتري را 100 برابر افزايش دهند! يعني از حدود 5000 نفر به 10000 هزار نفر!

ظاهرا شروع اين اقدام عجيب و غريب هم از جناب آقاي احمدي‌نژاد، رئيس‌جمهور محترم بود. احمدی‌نژاد در جلسه فوق‌العاده شورای عالی انقلاب فرهنگی كه هفته‌ي پيش برگزار شد پس از ارائه‌ي گزارش آزمون نیمه متمرکز دکتری افزود: تراکم جمعیتی آزمون‌های تحصیلات دانشگاهی از دوره کارشناسی به دوره کارشناسی ارشد انتقال یافته و در حال انتقال به آزمون دوره دکتری نیز هست.

وی گفت: باید از حالا به فکر چاره‌ای برای افزایش شتابان داوطلبان تحصیل در دوره دکتری بود و امکانات و بسترهای لازم برای شکوفایی استعداد جوانان کشور را در داخل فراهم کرد.

احمدی نژاد اضافه کرد: برای فراهم کردن امکانات مادی و هزینه‌های افزایش پذیرش دانشجو در دوره دکتری مسئله حتما در جلسه هیئت دولت مطرح شده و تدابیر لازم اتخاذ خواهد شد.

بر اساس تصمیم شورای عالی انقلاب فرهنگی، پیشنهاد اعضای شورا مبنی بر افزایش ظرفیت تصویب شد و مقرر شد تعداد داوطلبان آزمون دکتری که برای مصاحبه معرفی شده اند به 20 هزار نفر افزایش یابد و ظرفیت نهایی پذیرش دانشگاه‌ها نیز برای امسال 10 هزار نفر تعیین شد.

اين تصميم با واكنش‌هاي متعددي در محافل دانشگاهي و آكادميك روبرو شد. براي مثال جعفر توفیقی، استاد دانشگاه تربیت مدرس و وزیر اسبق علوم، تحقیقات و فناوری با ابراز خرسندی از مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی برای افزایش پذیرش دانشجوی دکتری خواستار حفظ کیفیت دوره های دکتری شد.

توفیقی در گفتگو با خبرنگار مهر گفت: اصل افزایش جمعیت دانشجویی کشور را مثبت قلمداد می کنم و این نشان از دانش مدار و دانش بنیان شدن کشور است اما اینکه ظرفیت پذیرش دانشجوی دکتری یک شبه دو برابر شده است به شرطی پدیده راهگشایی خواهد بود که امکانات هم افزایش پیدا کند.

وزیر اسبق علوم خاطرنشان کرد: هدف از دوره های دکتری، فقط آموزش و فارغ التحصیل کردن نیروهای انسانی نیست بلکه با دانشجویان دکتری باید مرزهای دانش و پژوهشی کشور جلو رود.

توفیقی با بیان اینکه باید مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی در زمینه افزایش ظرفیت پذیرش دانشجوی دکتری تا مرز دو برابر شدن را مثبت تلقی کنیم به مهر گفت: البته این تلقی مثبت در شرایطی واقعی می شود که این افزایش ظرفیت پذیرش دانشجوی دکتری، ارتقای امکانات پژوهشی را هم به همراه داشته باشد.

جعفر توفیقی خاطرنشان کرد: ظرفیت های پذیرش دانشجوی دکتری دانشگاهها خالی نبوده که حال شورای عالی انقلاب فرهنگی با مصوبه اخیرش خواسته باشد ظرفیت خالی دانشگاهها را پر کند. یک بررسی اجمالی در دانشگاهها نشان می دهد دانشگاهها با حداکثر ظرفیت به تربیت دانشجوی دکتری و پژوهش مشغول هستند لذا دو برابر شدن ظرفیت پذیرش دانشجوی دکتری باید با افزایش منابع مالی دانشگاهها، توسعه کتابخانه ها و دسترسی بیشتر به منابع علمی بین المللی همراه باشد.

استاد دانشگاه تربیت مدرس افزود: اگر امکانات لازم تأمین شود افزایش جمعیت دانشجویی می تواند منجر به پیشبرد پژوهش در کشور شود. اما در صورتی که افزایش ظرفیت پذیرش دانشجوی دکتری بخواهد با امکانات محدود فعلی صورت گیرد این افزایش ظرفیت، گره گشا نخواهد بود.

دکتر رضا منصوری استاد دانشکده فیزیک دانشگاه صنعتی شریف نيز نسبت به این افزایش ظرفیت پذیرش دانشجوی دکتری ابراز تعجب کرد و گفت: افزایش حتی 10 درصدی ظرفیت پذیرش دانشجوی دکتری چیزی نیست که بتوان در عرض چند ماه حل کرد چه برسد به افزایش 100 درصدی ظرفیت پذیرش.

وی با تأکید بر اینکه آن دسته از اعضای هیئت علمی دانشگاهها که توانایی تربیت دانشجوی دکتری دارند هم اکنون با تمام توان کار می کنند، گفت: افزایش نزدیک 100 درصدی ظرفیت پذیرش دانشجوی دکتری یعنی اینکه یک دفعه همه دانشگاهیان و تمام متخصصانمان آماده شوند که دو برابر دانشجوی دکتری بگیرند؟! این تصمیم قطعا یک تصمیم علمی نیست.

منصوری افزود: امکان ندارد ظرفیت علمی دانشگاهی مان در عرض چند ماه یکدفعه دو برابر شده باشد. پذیرش دانشجوی دکتری مانند گرفتن دانش آموز یا تربیت دانشجوی لیسانس نیست بلکه کاملا متفاوت است اما این اشتباهی است که در سال اخیر داریم مرتکب می شویم. افزایش پذیرش دانشجوی دکتری یعنی اینکه امکانات پژوهشی کشورمان افزایش پیدا کند اما ما می دانیم که این طور نشده است.

استاد دانشکده فیزیک دانشگاه صنعتی شریف خاطرنشان کرد: تعداد اعضای هیئت علمی که بتوانند دانشجوی دکتری تربیت کنند افزایش پیدا نکرده است، پس چطور در عرض چند ماه این اتفاق می افتد که ظرفیت پذیرش دانشجوی دکتری افزایش پیدا کند.

وی افزود: تصمیمی که درباره افزایش 100 درصدی ظرفیت پذیرش دانشجوی دکتری گرفته شده کاملا یک تصمیم سیاسی است و کسانی که این تصمیم را گرفته اند باید توجیه کنند که به چه دلیل این تصمیم را گرفته اند که به هیچ وجه به نفع رشد علمی کشور نیست.

رضا منصوری گفت: دانشجویان دکتری که الآن پذیرش می شوند به طور میانگین 5 یا 6 سال دیگر فارغ التحصیل می شوند و حداقل تا 30 سال چه به عنوان هیئت علمی و چه به عنوان پژوهشگر در داخل کشور فعالیت می کنند. اگر دانشگاههای کشورمان در این مدت این نیروها را بی کیفیت بار آورند کشورمان تا 30 یا 40 سال بعد درگیر آن است و شکی نیست که این روند توسعه کشور را قطعا کند می کند.

اينكه اين تصميم بنا به گفته‌ي آقاي منصور يك «اقدام سياسي» بوده يا خير، موضوعي است مهم كه يقينا ابعاد آن در آينده‌اي نه چندان دور مشخص خواهد شد. اما موضوع مهم‌تر اين است كه به راستي جامعه‌ي ما آيا تا بدين حد نيازمند دانشجوي دكتري و خروجي انسان‌هايي با مدرك دكتري از دانشگاه است يا خير؟

در شرايطي كه فعلا نظام دانشگاهي ما با آن دست و پنجه نرم مي‌كند و از طرفي با مشكل منابع سخت افزاري چون كمبود كلاس، آزمايشگاه و كتابخانه و مراكز پژوهشي و تحقيقاتي، و از طرفي ديگر با كمبود منابع انساني چون اساتيد متخصص و متعهد، كادر انساني مجرب و كارآمد و...، روبرو هستيم چنين مصوبه‌اي چه توجيه عقلاني و منطقي خواهد داشت؟

از طرف ديگر وقتي هنوز بسترهاي شغلي لازم و كافي براي به كارگيري همين تعداد خروجي دانشجوهاي دكتري در كشور وجود ندارد و بسياري از دانشجوهاي دور دكتري پس از دريافت مدرك خود يا بيكار هستند و يا مشغول به حرفه‌اي غير از رشته‌ي تحصيلي خود، چگونه مي‌توان اين ظرفيت جديد را هم وارد دانشگاه كرد و از آن مهم‌تر آنها را در مشاغل و حرف مربوطه، به كار گرفت؟

در كنار اينها نبايد از آثار و پيامدهاي فرهنگي- اجتماعي آن نيز غافل شد. همان‌طور كه مي‌دانيد از چند سال گذشته به اين سو، موج متقاضيان دانشگاه از دوره‌هاي كارشناسي به سمت دوره‌هاي تكميلي ارشد و دكتري منتقل شده است. اما اين انتقال موج نه از سر ولع تحصيل و كسب علم كه يا از سر بيكاري و يا به دليل عدم وجود شغل مناسب براي دانشجويان ليسانس بوده است. حالا متأسفانه با اين عمل غير عقلاني تا چند سال ديگر كشور با لشگري از دكترهاي بيكار مواجه خواهد شد كه هم خودشان را ضايع مي‌كنند و هم علم و ارزش تحصيل و علم‌آموزي را. «لشگر دكترهاي بيكاري» كه مسلما با چنين اوضاع نامطلوب دانشگاهي، از سطح سواد چنداني هم برخوردار نخواهند بود.