تیمچه تاریخی بزرگ بازار قم متروکه شد

به گزارش مهر، با توجه به عدم توجه و نظارت مسئولان استان، کسبه تیمچه بزرگ قم ساخت و سازهای خود را بدون توجه به بافت سنتی و قدیمی این مکان تاریخی انجام می‌دهند که اگر این بی‌توجهی‌ها به همین منوال ادامه پیدا کند دیگر اثری از بافت تاریخی تیمچه بزرگ بازار قم باقی نخواهد ماند.

تیمچه بزرگ در گذشته مکانی برای بازدید گردشگران و توریست‌های داخلی و خارجی بود اما متأسفانه امروزه هیچ گردشگری برای بازدید به این مکان مراجعه نمی‌کند و گاهی اوقات دانشجویان مرمت و معماری از تیمچه بزرگ دیدن می‌کنند.

تیمچه بزرگ بازار قم با شماره ثبت ۱۹۰۲، در سمت شمال راسته بازار نو، یکی ا ز سه تیمچه شهر قم است، این بنا از آثار ارزشمند هنر معماری دوران اسلامی ایران است که توسط هنرمند برجسته عصر ناصری، استاد حسن قمی مشهور به معمارباشی در سال ۱۳۰۱ هـ. ق طراحی و اجرا شد.

بانی بنا مرحوم حاج سید محمود طباطبایی تاجر بزرگ قم بود، دو تیمچه دیگر این بازار سال‌ها پیش هنگام احداث خیابان‌های جدید شهر قم از میان رفت، این دو تیمچه از تیمچه اصلی کوچک‌تر بودند و وجه تسمیه تیمچه بزرگ به همین امر باز می‌گردد.

تیمچه بزرگ قم در گذشته توسط سازمان میراث فرهنگی و گردشگری طی چند دوره، فعالیت‌هایی نظیر بازسازی‌هایی در گنبد، تزئینات زیر گنبد، کف‌سازی و همچنین سبک سازی و آجر فرش کردن پشت بام صورت گرفته است.

۹۰ درصد مغازه‌های تیمچه بزرگ بازار قم تعطیل شده است

یکی از مغازه داران تیمچه بزرگ بازار قم در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به اینکه ۹۰ درصد مغازه‌های تیمچه بزرگ بازار قم تعطیل شده است، افزود: در حال حاضر تیمچه بزرگ همچون قبرستان است و به انبار و متروکه‌ای تبدیل شده است.

حاج محمد رحیمی گفت: سازمان میراث فرهنگی استان قم ۱۰ سال پیش مرمت و تعمیرات داخلی تیمچه بزرگ از جمله پاک کردن کثیفی‌های چند صد ساله دیوار و سقف‌ها را انجام ‌داد ولی متأسفانه در چند سال اخیر هیچ‌گونه رسیدگی صورت نگرفته است و بافت سنتی و تاریخی این مکان رو به نابودی است.

وی با اشاره به اینکه تیمچه بزرگ در بازار قم در گذشته شاهد بازدیدگنندگان داخلی و خارجی بود اضافه کرد: فرسودگی مغازه‌ها، نور‌پردازی ناقص، عدم تبلیغات و فضای غیر جذاب و متروکه سبب شده امروزه هیچ گردشگری از این مکان دیدن نکند.

رحیمی با بیان اینکه سازمان میراث فرهنگی و گردشگری استان با مدیریت منسجم و خوب توانایی احیا و مرمت تیمچه بزرگ قم را دارد، ابراز داشت: با خرید چند مغازه داخل تیمچه و تبدیل آنها به نمایشگاه صنایع دستی و همچنین مرمت بنا، این مکان می‌تواند به صنعت گردشگری استان کمک کند.

وی با اشاره به اینکه سقف تیمچه بزرگ قم دارای دو لایه است که یک لایه آن نماسازی شده و بر روی آن اشکال هندسی بکار برده شده است، اظهار داشت: تیمچه بزرگ قم دارای سه گنبد هماهنگ است که گنبد وسط بزرگ‌تر از دو گنبد دیگر است.

رحیمی افزود: ساخت تیمچه بزرگ بازار قم با ساخت صحن اتابکی حرم حضرت معصومه‌(س) همزمان بوده است که حدود ۱۴۰ سال قدمت دارد.

گفتنی است تیمچه بزرگ قم از نظر وسعت، هنر معماری و تزئینات، ازجمله بنا‌ها‌ی منحصر به فرد به شمار می‌رود که این مکان متشکل از بنایی با دوطبقه بالا با ۱۲ غرفه دارای اُرسی‌های زیباست که بیشتر آن‌ها از بین رفته‌اند، بالای حجره‌ها در زوایا مقرنس گچی مشاهده می‌شود.

سقف تیمچه دارای سه چشمه است که قسمت وسط به دهانه ۱۵ متر و ارتفاع ۱۵ متر دارای دو پوشش است، طول این بخش ۲۸ متر و بدون ستون است، چشمه میانی با بلندی و دهانه ۱۵ متر دارای پوشش آجری ظریف و آراسته با مقرنس گچی در زوایا است.

گنبد از نوع عرق چینی و پوشش زیر آن شمسه کاری با اسلوب رسمی بندی و یزدی بندی است، در این پوشش‌ها همچنین روزنه‌هایی برای تأمین روشنایی داخل بنا در نظر گرفته شده است.

معماری زیبا و مجلل ، تجارت تک کالایی آن، جایگاه طراز اول، و سکوت و آرامش از ویژگی‌های تیمچه بزرگ بازار قم است تیمچه با دو ورودی به راسته بازار نو راه می‌یابد.

تیمچه بزرگ قم فراموش شده است

مشاور معماری سازمان بهسازی اطراف حرم حضرت معصومه (س) نیز در گفتگو با خبرنگار مهر‌ با بیان اینکه تیمچه قم در حال فراموشی است بر توجه بیشتر مسئولان استان بر آثار فرهنگی هنری و تاریخی قم تأکید کرد.

مهندس جلال محدثی اظهار داشت: در سند توسعه قم و خصوصا مرکز شهر و اطراف حرم، عناصر هویتی و خصوصا بازار قدیم به عنوان یکی از جلوه‌های فرهنگ شهرنشینی هویت مدار در قم مورد غفلت‌اند، از جمله می‌توان به تیمچه بزرگ قم که در حال فراموشی است اشاره کرد و لازم است مسئولان استان به بناهای تاریخی فرهنگی و هنری قم توجه بیشتری داشته باشند.

وی یکی از دلایل فراموش شدن تیمچه بزرگ قم را ضعف فرهنگی جامعه و همچنین اطلاع رسانی نامناسب عنوان کرد و ابراز داشت: این ضعف از دو جنبه مشهود است، نخست عدم ارائه مناسب عناصر و بناهای با هویت، به عنوان مثال نبود منظومه گردشگری مدون برای قم، دوم بی‌میلی و بی‌رغبتی جامعه به تاریخ و فرهنگ گذشته که عمدتا به دلیل بی‌اطلاعی گردشگران و علاقمندان نسبت به مناطق گردشگری شهر و استان است.

وی ادامه داد: این موارد از جمله ضعف‌هایی هستند که سبب نهفته ماندن آثار تاریخی و پتانسیل‌های گردشگری قم شده است، هویت تاریخی و فرهنگی قم جلوه‌هایی متعددی دارد نباید صرفا منحصر به اماکن زیارتی شود، احیای بسیاری از مفاهیم بلند و ارزش‌های اخلاقی و دینی، در گرو توجه به گذشته با ارزش فرهنگی و تاریخی شهر قم است.

مسئول انجمن بام استان قم با اشاره به اینکه فرصت‌های گردشگری عمدتا در روزهای تعطیل دست می‌دهد افزود: متأسفانه تیمچه بزرگ قم همیشه در روزهای تعطیل بسته است، پس باید بپذیریم که حتی اهالی فرهنگ و هنر نه فقط مسئولین و همچنین متولیان و صاحبان تیمچه بزرگ قم نیز در عرضه و معرفی تیمچه در جامعه کم لطفی می‌کنند.

تیمچه بزرگ بازار قم در کشور بی‌نظیر است

پژوهشگر هنر و معماری اسلامی با اشاره به اینکه در میان تیمچه‌های مختلف فرش در ایران، تیمچه قم شاخص است اضافه کرد: از بین نمونه‌هایی مانند تیمچه فرش بازار تبریز و یا تیمچه امین الدوله بازار کاشان که ظریف‌تر، زیبا‌تر و پرکار‌تر ازتیمچه بزرگ قم است ولی تیمچه بزرگ قم از لحاظ وسعت دهانه سقف و ابعاد آن و همچنین تکنیک سازه طاق آن در کشور بی‌نظیر است.

مشاور معماری سازمان بهسازی اطراف حرم حضرت معصومه‌(س) در ادامه سخنان خود گفت: فرش دستبافت یک کالای هنری و جزو صنایع دستی است که ظرافت فوق العاده زیاد در آن بکار رفته است.

وی ابراز داشت: با توجه به اینکه قم جزو مراکز شاخص صادرات فرش بویژه فرش ابریشم است، لازم است به الگوی تیمچه بزرگ توجه بیشتری کنیم، اینکه بین بنا و کالایی که در آن به فروش می‌رسد باید نسبتی از زیبایی و هنر برقرار باشد؛ اما متأسفانه فضای داخلی و معماری پاساژ‌ها وسراهایی که هم اکنون محل‌های عرضه فرش دستبافت قم هستند، با فرش و زیبایی‌های سنتی و اصیل آن هیچ سنخیتی ندارد.

عناصر فرهنگی هنری قم برای مسئولان اهمیتی ندارد

مسئول انجمن بام استان قم با اشاره به اینکه عناصر فرهنگی هنری و تاریخی قم از نظر توجه مسئولان استان، قطعا در مرتبه اول نیستند، افزود: آنقدر که دغدغه مدیران استان به سرانجام رساندن پروژه‌های عمرانی و طرح‌های توسعه صنعتی است، توجه به عناصرتاریخی فرهنگی هنری قم در برنامه آن‌ها، ولو در حد شعار، جایگاهی ندارد.

وی گفت: البته ابراز علاقه برخی سازمان‌های اجرایی به هویت تاریخی قم را نیاید نادیده گرفت از آن جمله می‌توان به تمبر یادبود نظام مهندسی استان قم اشاره کرد که تصویر تیمچه قم را در بر دارد، اما باید اذعان کرد که اینگونه حرکت‌ها لازم است اما اصلا کافی نیست.

محدثی اظهار داشت: متأسفانه اکنون ندای برخی نمایندگان مجلس برای جلب نظر و اعتماد مردم و یا تلاش برخی مدیران شهری و استانی برای کسب اعتبار نزد جامعه، نوید آینده‌ای پیشرفته و توسعه یافته برای قم است، این در حالی است که گذشته، تاریخ، فرهنگ و خصوصاَ هنر شهر قم در هزار توی مشغله‌های اجرایی و مدیریتی مغفول مانده است.

وی اظهار داشت: شهری با پل‌های کابلی، بلوارهای چند کیلومتری، زیرگذرهای سه سطحی، مترو و مونوریل، خبر از ورود مدرنیته الحاقی به شهری مذهبی خبر می‌دهد همانند این نکته را این روز‌ها در مکه مکرمه و در نوع ساخت و ساز‌هایش می‌توان مرور کرد و میزان سنخیت آنها را با هویت این مکان مذهبی، در روایتی که زائران از سفر خود دارند می‌توان جستجو کرد.

کار‌شناس ارشد معماری منظر با اشاره به سفر مقام معظم رهبری به شهر مقدس قم و تأکید ایشان بر توجه به معماری و شهرسازی اسلامی اضافه کرد: اگر رهبر معظم انقلاب در سفرشان به قم به معماری اسلامی تأکید و اشاره‌ای نکرده بودند کمتر مدیری امروز از باب پیگیری و یا دیگر مسائل، به آن توجه می‌کرد.

وی ادامه داد: هنوز بسیاری از مدیران در ظاهر خود را علاقمند به موضوع معماری و شهرسازی اسلامی نشان می‌دهند ولی در عمل به آن توجه‌ای ندارند و از حرکت‌های علاقمندان تا زمانی که توجیهات مدیریتی نداشته باشد، حمایت نمی‌کنند، شاهد این ادعا نیز وضعیت بناهایی نظیر تیمچه بزرگ فرش قم است!

مشاور معماری سازمان بهسازی اطراف حرم حضرت معصومه(س) ابراز داشت: چهره آینده قم چهره توسعه یافته و خبر از شهری مدرنیته را می‌دهد و تاریخ، مرمت و هویت اصلی قم در حال فراموشی است.