بحران انرژی در سایه اختلافات نفت و نیرو؛
شهاب، سجيل، زلزال، قادر، خليج فارس، مرصاد، صياد، فاتح، عاشورا، قدر، توفان، توسن، تندر، قاصد و نام هايي از اين دست، امروز به واژه هاي نام آشنا در راهبرد دفاعي كشور تبديل شده اند تا پس از سال ها تلاش در جهت خودكفايي، توان موشكي ايران را رقم بزنند.
به گزارش 598 به نقل از خبرنگار سياسي ايرنا، طي اين مسير جز با همت جوانان و شهيداني
همچون حسن تهراني مقدم ها و ستاري ها، با اتكا به تجربيات دوران دفاع مقدس
حاصل نشده است به نحوي كه امروز وزارت دفاع و پشتيباني نيروهاي مسلح با
همكاري نهادهاي دفاعي كشور ساخت و توليد انواع موشك هاي برد كوتاه، متوسط
(كروز) و برد بلند را وظيفه خود مي داند.
سردار سرتيپ پاسدار «حسين سلامي» جانشين فرمانده كل سپاه پاسداران انقلاب اسلامي، درباره خصوصيت هاي موشك هاي ايران گفت كه آنها تهاجمي، تاكتيكي، راهبردي بازدارنده و دفاعي هستند.
اين كه مسافت برد موشكي ايران تا دو هزار كيلومتر مي رسد، امروز واقعيتي انكار ناپذير است ولي به گفته سردار سرتيپ پاسدار «اميرعلي حاجي زاده» فرمانده هوافضاي سپاه پاسداران انقلاب اسلامي، اين موضوع به هيچ عنوان به معناي عدم توانايي براي افزايش برد موشك ها نيست بلكه احتياجي به بيش تر از اين ميزان برد، نداريم.
** راهي كه موشك هاي ايراني طي كردند
تلاش ايران براي ساخت موشك به دوران جنگ تحميلي باز مي گردد زيرا تا پيش از انقلاب به دليل اتكاي قدرت نظامي كشور به تجهيزات وارداتي، در عمل اقدامي براي خودكفايي در اين عرصه صورت نگرفته بود.
در سال هاي جنگ تحميلي امام راحل بارها بر تقويت روحيه خودباوري جوانان تاكيد داشتند و همين رويكرد بود كه سبب شد حضرت آيت الله خامنه اي كه در آن زمان نماينده رهبر معظم انقلاب در شوراي عالي دفاع بودند، دستور تشكيل سازمان تحقيقات و جهادخودكفايي را نيروهاي مسلح صادر كنند.
اين اقدام را مي توان گام نخست ايران براي رسيدن به خودكفايي در حوزه تجهيزات نظامي و دفاعي به حساب آورد كه تا به امروز با همكاري وزارت دفاع و پشتيباني نيروهاي مسلح ادامه دارد.
** توليد اولين موشك ايراني
سردار سرتيپ پاسدار «مجيد بكايي» جانشين وزارت دفاع و پشتيباني نيروهاي مسلح بر اين باور است كه نخستين موشك ايراني در اوايل سال ۱۳۶۷ و در زماني كه بيش از هميشه حملات رژيم بعث به كشورمان شدت يافته بود با موفقيت تست شد.
بكايي گفت كه در دي و بهمن ماه سال ۱۳۶۶ حملات موشكي دشمن به شهرهاي ايران به اوج خود رسيد و شهيد اسلامي در اوايل سال ۶۷ با تلاشي بي وقفه، عجيب و با اعتقاد قلبي به آرمان‌هاي والاي انقلاب اسلامي در يك شرايط بسيار سخت و خطرناك، اولين موشك ساخت ايران با برد بيش از ۱۷۰ كيلومتر را با موفقيت تست كرد.
به گفته وي، بعد از تست اين موشك، شرايط جنگ كاملا عوض شد و كشورهايي كه حاضر نبودند با ايران همكاري كنند، تغيير موضع دادند و عملا جنگ وارد مرحله جديدي شد.
پس از پذيرش قطعنامه ۵۹۸ از سوي ايران و اعلام آتش بس، ساخت موشك در كشور باتوجه به شرايط خاص پس از جنگ كليد خورد.
مي توان گفت با توجه به اين كه ايران در نبرد خود با رژيم بعثي عراق تاثير موشك هاي بالستيك و فناوري موشكي را در استراتژي دفاعي به خوبي درك كرده بود، بهترين روش براي ايجاد امنيت در مرزهاي خود را استفاده از استراتژي دفاع موشكي نامحدود دانست.
اين برنامه ها بعد از جنگ تحميلي به طور گسترده اي ادامه يافت و پس از آن بود كه تمامي نيازهاي موشكي كنوني توليد شده در داخل كشور توسط متخصصان ايراني ساخته شدند.
پس از استقرار دولت نهم وظيفه ساخت و توليد اين موشك ها برعهده وزارت دفاع و پشتيباني نيروهاي مسلح قرار گرفت.
اين دانش تا جايي پيشرفت كرد كه متخصصان ايراني توانستند موشك هايي با سوخت جامد و مايع توليد كنند.
ساختمان موشك هايي با سوخت جامد ساده و نگهداري آنها آسان است و از اين رو كاربردهاي گسترده اي در عرصه هاي نظامي و غير نظامي دارند.
پايه و شالوده اصلي استفاده از اين نوع سوخت در سال هاي گذشته در موشك هاي عقاب و شاهين ۲ گذاشته شد و ايران از اين فناوري به صورت سيستماتيك براي توليد انواع موشك مورد نياز توپخانه هاي صحرايي خود از جمله فجر، نازعات و زلزال استفاده كرد.
در مقابل، موشك هاي با سوخت مايع از نظر طراحي و ساختمان پيچيده تر از موشك هايي با سوخت جامد هستند و از مزاياي بيشتري از جمله امكان كنترل احتراق برخوردارند كه همين موضوع سبب كاربرد وسيع اين نوع موشك ها در فواصل دور شده است.
در اين رابطه رييس سازمان فضايي كشور وعده داده است كه در آينده اي نزديك انواع ماهواره برها با سوخت مايع توليد و به فضا پرتاب خواهند شد.
** تولد موشك ميان برد شهاب
«شهاب ۱» نخستين موشك ايراني بود كه پس از دوران جنگ با فناوري سوخت جامد توليد شد؛ زيرا استفاده از سوخت مايع احتياج به فناوري و دانش پيشرفته اي داشت كه بعدها در ساخت موشك هاي «شهاب ۲ و ۳» از آن استفاده شد و در موشك هاي شهاب ۴ ، ۵ و ۶ نيز در حال اجرا است.
امروز به طور كلي موشك هاي ايراني براي استفاده در زمين، دريا و هوا در دو حوزه پدافندي (دفاعي) و آفندي(تهاجمي) تقسيم بندي مي شوند كه هر كدام از اين موشك ها بردهاي كوتاه، متوسط و بلند دارند.
از نيمه دهه هشتاد خورشيدي كه قرارگاه پدافند هوايي خاتم الانبياء(ص) ارتش فعاليت خود را با محوريت حفاظت از آسمان كشور آغاز كرد، انواع موشك هاي پدافندي نيز در اختيار اين قرارگاه قرار گرفت تا در دفاع از نقاط حساس كشور از جمله مراكز هسته اي، نيروگاه ها، پالايشگاه ها، كارخانجات، مراكز سياسي و نظامي و ... مورد استفاده قرار گيرد.
فقدان چنين سامانه اي در دوران جنگ تحميلي، باعث افزايش هزينه ها و فعاليت ها در نيروي پدافند هوايي ارتش شد به طوري كه آن زمان سامانه هاوك به عنوان تنها سامانه ميان برد پدافندي موجود در كشور مورد استفاده قرار مي گرفت، تا اين خلا را پر كند.
با توجه به اين كه امروز حدود نيمي از تهديدات هوايي عليه كشورمان در ارتفاع متوسط برآورد مي شود، سامانه هاي پدافند هوايي ميان برد، در عمل به پركاربردترين ابزار پدافند هوايي كشور تبديل شده است.
از اين رو استفاده تركيبي از سامانه هاي جديد و بومي نظير شاهين و صياد در كنار سامانه هاي قديمي اما بهينه سازي شده، روشي است كه طراحان راهبردهاي دفاع هوايي كشور دنبال مي كنند.
** جرقه توليد سامانه اس ۳۰۰
در سال ۸۵ وزارت دفاع و پشتيباني نيروهاي مسلح قراردادي با دولت روسيه درباره خريد سامانه موشكي اس ۳۰۰ منعقد كرد؛ پيشينه اين قرارداد، سامانه پدافندي اس ۲۰۰ بود كه پيش از اين ايران از روسيه خريداري كرده بود و قصد داشت تا با تحويل گرفتن سامانه جديد، سيستم دفاعي كشور را روزآمد كند.
اما روس ها از تحويل اين سامانه به بهانه فشار كشورهاي غربي امتناع كردن و از اين رو ايران تصميم گرفت نسخه بومي اين سامانه دفاعي را در كشور بهينه سازي كند.
تصميم متخصصان داخلي براي روزآمد كردن و تحول كامل در سامانه اس ۲۰۰ سبب شد تا متخصصان كشورهاي صاحب سبك در پدافند را نيز شگفت زده كند.
با اجراي چنين فعاليت هايي امروز نيروي پدافند هوايي كشورمان تجربه انهدام اهداف هوايي با سطح مقطع راداري كمتر از يك دهم مترمربع (RCS) مانند انواع پهپادهايي با سطح مقطع كوچك را نيز يافته اند.
اين موضوع يعني طيف وسيعي از هواگردهاي نوين، شامل هواپيماهاي نسل چهارم پيشرفته (اسكن ايگل و RQ۱۷۰)، انواع هواگردهاي بدون سرنشين، بمب ها و موشك ها است.
سامانه اس ۲۰۰ به دليل قابليت هاي موشكي خود نظير برد و سقف پرواز بسيار بالا، سرعت چشمگير بالغ بر ۲۵۰۰ متر بر ثانيه كه در جديدترين مدل هاي موشكي كاربرد دارد، عملا به عنوان يك سامانه استراتژيك در كشور تلقي مي شود؛ به خصوص توانايي آن براي درگيري با موشك هاي بالستيك نيز مورد توجه كارشناسان نظامي است.
اين سامانه توانايي درگيري با اهدافي با بيشينه سرعت ۱۱۰۰ متر بر ثانيه را دارد كه شامل سريعترين هواپيماهاي نظامي فعلي و آينده نزديك است.
اس۲۰۰ به عنوان دوربردترين سامانه دفاع هوايي كشور از اهميت بسياري براي افزايش محدوده خطر در راستاي مقابله با تهاجم دشمن برخوردار بوده و از اين رو گسترده ترين فناوري ها در آن بكار گرفته شده است.
تبديل سامانه آنالوگ به ديجيتال و بازبيني رادارها از جمله تغييرات صورت گرفته در آن است كه باعث افزايش دقت، تحرك پذيري بيشتر، مقابله با جنگ هاي الكترونيكي و انهدام اهداف كوچكي چون پهپادها را به اس ۲۰۰ مي دهد.
** سامانه مرصاد
سامانه موشكي مرصاد در سال ۸۹ به سيستم پدافندي كشور اضافه شد؛ مرصاد يك سامانه موشكي ميان برد است كه مي تواند هواپيماهاي مدرن را در ارتفاع پست و متوسط منهدم كند.
قابليت مقابله با جنگ الكترونيك ( جنگال)، شبكه شدن با ساير سامانه‌هاي راداري و پدافندي، رادارهاي جستجو، تعقيب هدف، شبكه‌هاي نرم‌افزاري و سخت‌افزاري، تحرك سكوهاي پرتاب موشك‌هاي شاهين و مركز كنترل و فرماندهي از ويژگي هاي اين سامانه است.
«شاهين» نام موشك سامانه مرصاد است كه با برد حدود ۴۵ كيلومتر، تا ارتفاع ۵۰ هزار پايي را پوشش مي دهد و برد رادارهاي كشف هدف آن ۱۱۰ كيلومتر و رادارهاي تعقيب هدف ۸۰ كيلومتر است.
**موشك شلمچه
«شلمچه» موشك سطح به هواي ميان بردي است كه شباهت هاي بسياري به شاهين دارد و به طور انبوه توليد و از نوع راداري نيمه فعال است.
شلمچه نسبت به موشك هاوك سرعت بيشتري دارد و در تركيب با سامانه مرصاد توانايي رديابي و اصابت به اهداف با سطح مقطع راداري (RCS) كم را دارا است.
از ويژگي هاي اين موشك مي توان به برد متوسط، قابليت استفاده در برد كوتاه، سرعت زياد (حدود سه ماخ)، قدرت درگيري موثر با هدف و مقاوم در برابر جنگ الكترونيك را نام برد.
**سامانه صياد
سامانه پدافندي صياد يكي ديگر از سامانه هايي است كه توسط متخصصان داخلي وزارت دفاع ايران براي ارتقاء توان پدافندي كشور در ارتفاع متوسط و بالا طراحي و ساخته شده است.
اين سامانه شامل موشك هاي ۲ مرحله اي بوده كه قابليت استفاده بر ضد انواع هواگردها از جمله هواپيماهاي بمب افكن را دارد.
در نوع بهينه شده آن، سامانه صياد توان مقابله با جنگ الكترونيك را داشته و سيستم هاي هدايت راداري آن نيز به روز شده اند و مي تواند با سامانه هاي داراي سطح مقطع راداري كم نيز درگير شود.
پدافند موشكي صياد با سر جنگي ۲۰۰ كيلويي، با سرعت ۱۲۰۰ متر بر ثانيه مي تواند هر هدفي را منهدم كند.
*سامانه رعد
سامانه پدافند هوايي «رعد» براي نخستين بار در سال ۱۳۹۰ در رژه هفته دفاع مقدس با عبور يگان محمول نيروي هوافضاي سپاه رونمايي شد؛ اين سامانه با هدف مقابله با هواپيماهاي آمريكايي ساخته شده و ميتواند اهداف را در فاصله ۵۰ كيلومتري و ارتفاع ۷۵ هزار پايي مورد تهاجم قرار دهد و مجهز به موشك‌هاي طائر۲ است.
مي توان گفت كه سيستم راداري سامانه رعد، جزو مدرن‌ترين سيستم‌هاي موجود در جهان است و اين سامانه داراي سيستم پرتاب چابك، پرتحرك و غيره بوده و ثابت و بسيار دقيق است كه ميتواند هواپيماهايي را كه با سرعت بالا حركت مي‌كنند، تعقيب و منهدم كند.
*سامانه يا زهرا(س)
سامانه پدافند هوايي موشكي برد كوتاه «يا زهرا(س)» ساخت سازمان صنايع هوافضاي وزارت دفاع و پشتيباني نيروهاي مسلح ايران يكي از آخرين دستاوردهاي حاصله در زمينه رفع نيازهاي پدافندي كشور به صورت بومي است.
نخستين محصول «يا زهرا(س)» شامل موشك و كپسول حمل و پرتاب در تابستان سال ۷۷ در نمايشگاه دستاوردهاي دفاعي به نمايش گذاشته شد و از آن پس در نمايشگاه هاي متعددي موشك اين سامانه با نام «شهاب ثاقب» در معرض ديد قرار گرفت.
موشك ساخته شده در قالب پروژه يا زهرا(س) براي استفاده برضد اهدافي با ارتفاع پايين بخصوص بالگردها است.
موشك سوخت جامد اين سامانه توانايي درگيري همزمان با ۳ هدف در ارتفاع پست با سرعت بالا در رسيدن به هدف، دقت و احتمال اصابت را دارد.
*سامانه پدافندي حرز نهم
سامانه پدافند هوايي «حرز نهم» يكي از دستاوردهاي مهم دفاعي ايران است كه امسال در سالروز آزادسازي خرمشهر رونمايي شد؛ اين سامانه موشكي، كوتاه برد و متحرك است كه مانند سامانه يازهرا از موشك ثاقب استفاده مي كند.
رادار سامانه حرز نهم به صورت غيرفعال يا «پسيو» (Passive) عمل مي كند، يعني به جاي ارسال امواج به سمت هدف كه منجر به كشف محل خود سامانه مي شود از امواج ارسال شده توسط فرستنده هايي در محل هاي ديگر استفاده مي شود و سامانه تنها با اتكا به گيرنده راداري امواج بازگشتي از اهداف موجود در پهنه آسمان را دريافت كرده و بر مبناي آنها كار كشف و رديابي هدف را به انجام مي رساند.
سامانه حرز نهم همانند ساير سامانه هاي دفاع هوايي ايران در شبكه يكپارچه پدافند هوايي كشور خدمت خواهد كرد و براي شناسايي زودهنگام تهديدات و اولويت بندي آنها از داده هاي فراهم شده توسط طيف وسيعي از رادارهاي دوربرد و ميانبرد در فركانس هاي مختلف شامل رادارهاي فعال و غيرفعال مانند مطلع الفجر۱و۲، كاشف۱و۲، رادار ملي، رادار عليم، غدير، ثامن، شهاب، سپهر بهره خواهد برد.
سامانه حرز نهم از دقيق ترين سامانه هاي دفاع هوايي برد كوتاه متحرك با دو موشك است كه در حلقه آخر پدافند يك منطقه براي ايجاد يك نبرد مدرن قرار مي گيرد.
به غير از اين پنج سامانه پدافندي، ايران از سامانه هاي ديگري از جمله هاوك، تور و سام نيز استفاده مي كند.
**موشك هاي دوش پرتاب
موشك قائم به عنوان يك موشك نيمه سنگين داراي توانايي انهدام اهداف كم سرعت و حركت كننده در ارتفاع پايين، خصوصا بالگردهاي مجهز به سطوح مقاوم زرهي است. نحوه هدايت اين موشك به جاي فرمان به خط ديد و انتقال دستورات از طريق سيم متصل به انتهاي موشك در توفان از نوع هدايت ليزري است.
در زمينه سامانه هاي موشكي نيز انواع سامانه هاي دوش پرتاب سهند، ميثاق ۱و ۲ (در قالب پرتابگرهاي انفرادي و نمونه دوتايي رو خودرو) هم اكنون عملياتي بوده و در كنار موشك هاي راپيير، اف-ام-۸۰ و تور ام-۱سلاح هاي مهلكي براي انهدام بالگردها هستند.
در كنار كاربرد گسترده دوش پرتاب ها عليه بالگردها كه توانايي آنها در جنگ هاي اخير به خوبي اثبات شده است.
** انواع راكت ها / راكت هاي آرش و فجر
راكت در اصطلاح فني به موشكي گفته مي شود كه در طول مسير پرواز از هيچ سيستم هدايت پيشرفته اي بهره نمي برد و تنها سامانه هدايتي آنها با استفاده از نشانه روي بالستيك از روي سكوي شليك است.
راكت ها معمولا در رديف نيروي توپخانه اي قرار دارند چون بيش از آن كه يك نيروي موشكي باشند يك نيروي توپخانه اي هستند كه با استفاده از راكتهاي برد بلند خود قادرند از مسافت هاي دور، اهداف دشمن را زيرآتش سنگين قرار دهند.
راكت هاي زمين به زمين از جمله قديمي ترين سلاح هاي توپخانه اي هستند.
پس از جنگ تحميلي نوعي از اين راكت ها با در ايران با نام آرش۱،۲،۳ و۴ توليد شد؛با توسعه خانواده راكت ها، راكت هاي فجر ۱، ۲، ۳ ،۴ و ۵ نيز به اين عرصه اضافه شدند و مي توان گفت كه اين راكت ها دوربردتر و مخرب تر از راكت هاي آرش هستند و به ترتيب از پرتابگرهاي ۱۲تايي، ۴ تايي و تكي شليك مي شوند.
سامانه هوشمند راكتي سلاح فجر در سال ۱۳۸۷ به جمع تجهيزات دفاعي كشور اضافه شد.
*زلزال
راكت هاي زلزال نيز از قوانيني كه گفته شد بهره مي برند كه شامل ارزانتر بودن آنها نسبت به موشك ها، آسان بودن توليد، اجراي آتش سنگين روي اهداف دشمن و بي اثر كردن سامانه هاي ضدموشكي است.
زلزال راكتي با سوخت جامد با برد كوتاه و فاقد سامانه هاي هدايت هوشمند است و مي توان گفت كه پايه توليد موشك استراتژيك سجيل است.
** خانواده بالستيك
در ميان موشك هاي ايران، گروه موشك هاي بالستيك از اهميت بالايي برخوردارند كه دستيابي ايران به فناوري ساخت چنين موشك هايي بُهت كشورهاي غربي را به دنبال داشت.
*فاتح-۱۱۰
برنامه بلندمدت ايران براي توسعه موشك هاي برد بلند از سال ?? با ساخت موشك فاتح ۱۱۰ آغاز شد كه سرانجام در سال ۱۳۸۱ نخستين نسل از اين موشك آزمايش و دو سال بعد نسخه بهينه شده آن با برد معادل ۲۵۰ كيلومتر نيز تست شد.
نسل سوم موشك فاتح در سال ۸۹ بابرد ۳۰۰ كيلومتر با موفقيت آزمايش و در اختيار نيروهاي مسلح گذاشته شد.
فاتح ??? موشك بالستيك، تك مرحله‌اي، با سوخت جامد، زمين به زمين و با برد كوتاه است؛ مدل اصلي اين موشك حدود ??? تا ??? كيلومتر برد دارد و نسل چهارم آن كه در سال ???? معرفي شد داراي برد ??? كيلومتري و سيستم نقطه زني بر روي آن نصب شده است.
*موشك شهاب
موشك شهاب ۱ نخستين موشك بالستيك ميان برد با سوخت جامد و موتور دو مرحله اي ايران است. شهاب ۱ داراي بردي معادل ۳۰۰ تا ۱۳۰۰ كيلومتر و شهاب ۲ توانايي هدفگيري تا ۲ هزار كيلومتر را دارد و شهاب ۳ نيز بين ۲۲۰ تا ۳ هزار كيلومتر برد دارد.
آزمايش‌هاي موشك هاي شهاب از سال ???? در رزمايش هاي پيامبر اعظم سپاه پاسداران انقلاب اسلامي آغاز شد و تا سال ۱۳۸۸ همواره مورد آزمايش قرار مي گرفت.
اين موشك در سازمان هوا و فضاي وزارت دفاع و پشتيباني نيروهاي مسلح ساخته شده و از ويژگي هاي آن مي توان به نصب GPS و سامانه موقعيت‌ياب جهاني در آن اشاره كرد كه اين سامانه مي تواند حتي پس از پرتاب‌شدن و در صورت نياز به تصحيح مسير، جهت و موقعيت موشك را تغيير داده و در نتيجه موشك به اهداف احتمالي بصورت دقيق برخورد كند.
*موشك عاشورا
اين موشك از نوع سوخت مايع و دوربرد است و شكل ظاهري كلاهك اين موشك مانند آخرين نمونه هاي شهاب سه اما داراي كاهش قطر در قسمت هاي بالاتر است.
در اين موشك از زيرسامانه هاي بومي استفاده شده و قابليت حمل چند نوع سر جنگي تا برد ۲۰۰۰ كيلومتر يا بيشتر را دارد.
*موشك قدر
موشك قدر كه در سال ۱۳۸۶ معرفي شده در ادامه توسعه موشك هاي دوربرد سوخت مايع كلاس شهاب به توليد رسيد. برد اين موشك تك مرحله اي در حدود ۲۰۰۰ كيلومتر عنوان شده و از ويژگي هايش زمان كوتاه آماده سازي آن در مقايسه با موشك هاي قبلي براي پرتاب است.
بدين تريب سرعت واكنش اين موشك بالاتر است. نمونه هايي از اين موشك مجهز به كلاهك خوشه اي و باراني نيز معرفي شده كه كلاهك اين موشك ها نيز از نوع جدا شونده است.
*سجيل
سجيل نخستين موشك دوربرد سوخت جامد ايران است كه راهبردي ترين موشك برد بلند كشورمان نيز محسوب مي شود؛ سامانه اين موشك استراتژيك، همواره آماده براي شليك است زيرا به دليل استفاده از سوخت جامد به سرعت و ظرف چند دقيقه آماده پرتاب شده و پس از شليك پرتابگر آن كه متحرك است، به سرعت محل را ترك مي كند.
اين ويژگي باعث كاهش احتمال نابودي موشك قبل از پرتاب مي شود. همچنين به دليل شتاب بسيار بالاي سجيل امكان رهگيري آن براي دشمن در فازهاي اوليه پرتاب بسيار كم و عملا شانس دشمن براي انهدام سجيل در طول مدت پرواز ناچيز است.
برد سجيل نيز ۲۰۰۰ كيلومتر بوده و تاكنون دو نمونه سجيل ۱ و ۲ معرفي شده است. اين موشك از نوع دو مرحله اي بوده كه پس از اتمام سوخت مرحله اول، اين بخش از موشك جدا شده و مرحله دوم روشن مي شود؛ سجيل در ?? آبان ???? با موفقيت آزمايش شد.
**موشك هاي ضد زره
*توفان
پس پايان جنگ تحميلي با استفاده از تجارب ارزشمند به دست آمده در نبردهاي فراوان و نابرابر با نيروهاي پرتعداد زرهي عراق، ساخت نمونه هاي بومي از موشك هاي ضد زره در دسترس، آغاز شد.
پس از آن بود كه موشك ضد رزه توفان ساخته شد كه البته روش هدايت، پرتابگر و شكل ظاهري اش صرف نظر از تفاوت هاي اندك در ابعاد، مشابه موشك تاو روسي بود.
نسل هاي بعدي موشك هاي توفان يعني ۲ ، ۳، ۴، و ۵ نسبت به نمونه نخست آن پيشرفته تر هستند و از روش هدايت پيشرفته با استفاده از پرتوليزر استفاده مي كنند كه آنها را از آسيب پذيري در جنگ الكترونيك دشمن حفظ مي كند.
* توسن
موشك توسن از ديگر موشك هاي ضد زره است كه برد آن بين ۷۰ تا ۴۰۰۰ متر تعريف مي شود و بيشينه سرعت آن به كمك پيشران سوخت جامدش ۲۰۰ متر بر ثانيه، احتمال اصابت آن به هدف ۹۵ درصد برآورد مي شود.
اين موشك در ايران علاوه بر استفاده با پرتابگر ثابت زميني روي ادواتي از جمله خودروهاي تاكتيكي سفير و نفربرهاي براق و بي-ام-پي-۲ نصب شده و هدايت آن نيز نيمه خودكار و سيمي بوده و كنترل آن از طريق بالك هاي دماغه است.
** تُندر
ديگر موشك ضد زره ايران، تندر نام دارد كه مخصوص استفاده در تانك هاي تي-۷۲ است. اين موشك كه از لوله كاليبر ۱۲۵ ميليمتري توپ اين تانك شليك مي شود قابليت هدف قرار دادن اهداف ثابت و متحرك از جمله اهداف هوايي سرعت پايين را دارد؛ هدايت اين موشك از نوع «نيمه خودكار فرمان به خط ديد سوار بر پرتو ليزر» است.
**دهلاويه
دهلاويه آخرين موشك ضد رزه معرفي شده در كشور است كه توانايي هدف قرار دادن بالگردها را به صورت ليزري نيز دارد. از اين رو مانند خانواده موشك هاي توفان، تندر و توسن، اين سلاح را نيز بايد موشكي چند منظوره محسوب كرد.
***موشك هاي هوايي (دور ايستا)
** قاصد
تلاش ها براي ساخت موشك هاي هوا به زمين، به سال هاي آخر جنگ تحميلي و تشكيل معاونت تحقيقات و جهاد خودكفايي در نيروهاي مسلح بازمي گردد؛ اين تلاش ها در ابتدا منجر به توليد خانواده موشك هاي هوا به سطح «ستار» كه از هدايت ليزري برخوردار بودند، شد.
به موازات ساخت اين موشك ها، طراحي و توليد بمب ها و موشك هاي هدايت تلويزيوني نيز در دستور كار بود كه از جمله آنها مي توان به موشك هاي «زوبين» و بمب هدايت شوند «قدر» پرداخت.
نمونه ديگر، پخش كننده مهمات كوچك با نام «كايت» بود كه به واقع اولين سلاح با پروفايل عملكرد دورايستا به حساب مي آيد.
«كايت» با برخورداري از يك موتور راكتي كوچك و امكان حمل چند ده ريز مهمات در ابعاد نارنجك هاي دستي يا كمي بزرگتر، پس از شليك شدن از هواپيما و طي مسير و رسيدن بر فراز منطقه دشمن، اقدام به تخليه مهمات از منافذ تعبيه شده در دو طرف بدنه مي كرد.
برد اين سلاح نيز چندان زياد نبود و به نظر نمي رسد از سامانه هدايت و هدفگيري برخوردار بوده باشد اما طراحي، ساخت، آزمايش و كسب تجربه راهي بود كه براي رسيدن به يكي از بهترين تسليحات هواپايه نيروي هوايي ارتش و اولين سلاح با عملكرد نزديك به تسليحات دورايستا يعني بمب هدايت اپتيكي ۲۰۰۰ پوندي (۹۰۷ كيلوگرمي) قاصد بايد طي مي شد.
بمب هاي قاصد كه داراي محموله انفجاري ۲۰۰۰ پوندي است تاكنون در سه نسل معرفي شده و جرم كل نمونه قاصد۱ به ۱۱۰۰ كيلوگرم مي رسد.
نمونه دوم بمب قاصد براي حفظ قدرت تخريب و تأثير گذاري بالا براي رسيدن به بردهاي بيشتر طراحي شد.
بال هاي بزرگ قاصد، امكان پرواز گلايد (سُرشي) را براي آن پديد مي آورد و به برد آن مي افزايد يعني هرچه از ارتفاع بالاتري پرتاب شود برد بيشتري خواهد داشت.
نكته ديگر در مورد بمب هاي قاصد، دقت بسيار بالاي آنها است. همچنين، با بهره گيري از قابليت هاي تحليل تصوير، امكان تعقيب اهداف متحرك را حتي در صورت پرتاب از ارتفاعات بالا دارد. با هدايت خودكار امكان حمله به چندين هدف در پرواز يك جنگنده بمب افكن ممكن مي شود. قاصد۳ كه از نظر پيكربندي شباهت هاي محسوسي به نمونه هاي قبلي قاصد دارد، به لحاظ ظاهري داراي بال هاي كوچكتري نسبت به قاصد۱ است كه اين ويژگي امكان حمل تعداد بيشتري از موشك قاصد۳ را براي هواپيماها فراهم مي كند.
** نصر
گونه اي ديگر از موشك هاي دوربرد ساخت ايران، موشك هاي هوا به سطح ضد كشتي است كه در قالب پروژه هاي مختلف روي جنگنده بمب افكن هاي اف-۴ فانتوم نيروي هوايي ارتش عملياتي شدند.
موشك نصر با بهرگيري از پيشران سوخت جامد به برد بيش از ۴۰ كيلومتر دست مي يابد كه بسته به ارتفاع و سرعت هواپيماي پرتاب كننده افزايش نيز مي يابد.
** نور
موشك نور نيز با بهره گيري از يك موتور توربوجت، برد ۱۲۰ كيلومتر و بيشتر دارد. طول و وزن اين موشك از نصر بيشتر است و احتمال اصابت آن به هدف نيز بسيار بالا است. برد ۱۲۰ كيلومتري اين موشك توان دور ايستايي فزآينده اي به نيروي هوايي كشورمان در مقابله با تهديدات دريايي دشمن مي دهد.
پرواز در ارتفاع بسيار پايين سطح آب و قطر كم اين موشك ها شناسايي و هدف قرار دادن آنها را دشوار مي سازد.
البته بايد گفت كه بمب ها و موشك خانواده قاصد نيز از توان بالايي در هدف قرار دادن شناورها برخوردار هستند؛ هرچند طراحي و عملياتي كردن انواع سلاح هاي دور ايستا، صرفا به موارد فوق محدود نمي شود.
انواع جديد آن نيز از جمله موشك فكور نيز در دست ساخت است كه مسوولان سازمان هوافضاي وزارت دفاع قول داده اند به زودي از آن رونمايي كنند.
*** موشك هاي دريايي
** سامانه نور
در سال ۱۳۹۰ وزارت دفاع و پشتيباني نيروهاي مسلح موشك هاي جديدي را به نيروي دريايي ارتش تحويل داد كه از زمره سامانه‌هاي موشكي كروز قرار مي گيرد.
اين موشك قابليت شليك از روي شناور و ساحل را دارد و بارها در رزمايش‌هاي نيروي دريايي ارتش و سپاه پاسداران از ساحل و از روي شناورها شليك شده و اهداف دريايي را مورد اصابت قرار داده است.
با استقرار سامانه راداري روي پرتابگر موشك نور، علاوه بر كم حجم شدن اين سامانه، قدرت تحرك آن نيز بسيار بالا رفته است؛ موشك نور همانگونه كه گفته شد بر روي برخي جنگنده‌هاي نيروي هوايي ارتش نصب شده است.
** قادر
يكي ديگر از موشك‌هاي كروز دريايي ايران قادر است كه خط توليد آن در سال ۱۳۹۰ افتتاح شد؛ موشك كروز دريايي قادر در كوتاه ترين زمان ممكن به توليد انبوه رسيد.
اين موشك با قابليت آماده سازي و واكنش سريع ميتواند اهداف دريايي از جمله ناوچه‌ها و ناوهاي جنگي و اهداف ساحلي دشمن را منهدم كند؛ پرواز در ارتفاع پايين، قابليت تخريب بالا، وزن كم، دقت عمل در انهدام اهداف مورد نظر از ويژگي‌هاي موشك قادر است.
موشك قادر قابليت شليك از ساحل و از روي شناور با كلاس‌هاي گوناگون را دارد.
** ظفر
در دهه فجر سال ۱۳۹۰ خط توليد انبوه سامانه موشك كروز دريايي «ظفر» افتتاح شد؛ اين موشك ضدكشتي، كوتاه‌برد و راداري است كه مي تواند اهداف كوچك و متوسط را با دقت بسيار بالا هدف قرار داده و منهدم كند.
موشك ظفر مي تواند روي انواع شناورهاي سبك و تندرو نصب شود و قدرت تخريب فوق‌العاده اي دارد؛ اين موشك پس از شليك با كاهش ارتفاع به مرحله كروز رسيده تا از ديد دشمن پنهان بماند و در مرحله پاياني پس از كشف هدف در ارتفاع پايين هدف را منهدم مي‌كند.
* خليج فارس
موشك خليج فارس موشكي بالستيك و هوشمند ضد اهداف دريايي است كه توانايي رهگيري و خنثي كردن اين موشك غير ممكن است؛ اين موشك هوشمند و بالستيك در حقيقت يك موشك مافوق صوت و كشتي زن بوده و تفاوت آن با موشك‌هاي قبلي اين است كه ديگر موشك‌ها عمدتا با سرعتي زير صوت و به صورت كروز عمل مي‌كردند اما خليج فارس با سرعتي مافوق صوت و به صورت بالستيك از سطح زمين شليك شده و به صورت عمودي از ارتفاع بالا ميتواند هرگونه ناو و يا شناور دشمن را مورد هدف قرار دهد.
موشك خليج فارس به صورت هدايت تركيبي عمل كرده به طوري كه جستجوگر آن در فاز نهايي بر روي هدف قفل مي كند و در اين حالت هرگونه شناور دشمن هيچ راه گريزي از اصابت اين موشك نخواهد داشت.
موشك خليج فارس در تست‌هاي اوليه خود هدفي را مورد اصابت قرار داد كه سطح مقطع آن يك دهم اهداف شناوري بزرگ مثل ناوهاي هواپيمابر بود. اين موشك را مي توان در زمره موشك هاي استراتژيك ايران دانست.
گفته مي شود اولين موشك زيرسطح به ساحل نيز كه مراحل تست آن با موفقيت انجام شده است به زودي به جمع توانمندي هاي موشكي ايران در حوزه دفاع دريايي اضافه شود.
** والفجر
اين اژدر توانايي انهدام شناورهاي سنگين دشمن را دارد. اژدر والفجر كه از شناورهاي زيردريايي پرتاب مي شود، داراي قابليت عمليات در شرايط ناپايدار جوي و كاربرد در آب‌هاي كم عمق و عميق دريا بوده و مجهز به سيستم ايمني و تسليح پيشرفته است.
سامانه اژدر والفجر در فرآيند طراحي و توليد خود انواع آزمايش هاي مهم ميداني دريايي شامل تست‌هاي كنترلي و فرمان پذيري و تست‌هاي دريايي آشيانه يابي و تست‌هاي آشكارسازي را با موفقيت انجام داده است.
اسامي متنوعي كه در اين گزارش نام برده و بخشي از ويژگي هاي آنها ذكر شد، تنها گوشه اي از توان رزمي كشور در حوزه موشكي است كه در هشت سال اخير و در دولت هاي نهم و دهم به بار نشست.
اين موفقيت در سايه ايمان و اعتقاد به خدا، رهنمودهاي فرماندهي معظم كل قوا براي تقويت روحيه خودباوري جوانان و متخصصان اين سرزمين، تلاش هاي دولت هاي خدمتگزار نهم و دهم و نيز با اتكا به تجارب هشت سال دفاع مقدس حاصل شده است.
هم اينك انتظار مي رود كه با تلاش جوانان متعهد ايران اسلامي در آينده نيز روند اين موفقيت ها و دستاوردها با قدرت بيشتري تداوم يابد تا توان بازدارندگي جمهوري اسلامي ايران در حداعتلاي خود قرار گيرد.
گزارش از حميد شهرياري
سردار سرتيپ پاسدار «حسين سلامي» جانشين فرمانده كل سپاه پاسداران انقلاب اسلامي، درباره خصوصيت هاي موشك هاي ايران گفت كه آنها تهاجمي، تاكتيكي، راهبردي بازدارنده و دفاعي هستند.
اين كه مسافت برد موشكي ايران تا دو هزار كيلومتر مي رسد، امروز واقعيتي انكار ناپذير است ولي به گفته سردار سرتيپ پاسدار «اميرعلي حاجي زاده» فرمانده هوافضاي سپاه پاسداران انقلاب اسلامي، اين موضوع به هيچ عنوان به معناي عدم توانايي براي افزايش برد موشك ها نيست بلكه احتياجي به بيش تر از اين ميزان برد، نداريم.
** راهي كه موشك هاي ايراني طي كردند
تلاش ايران براي ساخت موشك به دوران جنگ تحميلي باز مي گردد زيرا تا پيش از انقلاب به دليل اتكاي قدرت نظامي كشور به تجهيزات وارداتي، در عمل اقدامي براي خودكفايي در اين عرصه صورت نگرفته بود.
در سال هاي جنگ تحميلي امام راحل بارها بر تقويت روحيه خودباوري جوانان تاكيد داشتند و همين رويكرد بود كه سبب شد حضرت آيت الله خامنه اي كه در آن زمان نماينده رهبر معظم انقلاب در شوراي عالي دفاع بودند، دستور تشكيل سازمان تحقيقات و جهادخودكفايي را نيروهاي مسلح صادر كنند.
اين اقدام را مي توان گام نخست ايران براي رسيدن به خودكفايي در حوزه تجهيزات نظامي و دفاعي به حساب آورد كه تا به امروز با همكاري وزارت دفاع و پشتيباني نيروهاي مسلح ادامه دارد.
** توليد اولين موشك ايراني
سردار سرتيپ پاسدار «مجيد بكايي» جانشين وزارت دفاع و پشتيباني نيروهاي مسلح بر اين باور است كه نخستين موشك ايراني در اوايل سال ۱۳۶۷ و در زماني كه بيش از هميشه حملات رژيم بعث به كشورمان شدت يافته بود با موفقيت تست شد.
بكايي گفت كه در دي و بهمن ماه سال ۱۳۶۶ حملات موشكي دشمن به شهرهاي ايران به اوج خود رسيد و شهيد اسلامي در اوايل سال ۶۷ با تلاشي بي وقفه، عجيب و با اعتقاد قلبي به آرمان‌هاي والاي انقلاب اسلامي در يك شرايط بسيار سخت و خطرناك، اولين موشك ساخت ايران با برد بيش از ۱۷۰ كيلومتر را با موفقيت تست كرد.
به گفته وي، بعد از تست اين موشك، شرايط جنگ كاملا عوض شد و كشورهايي كه حاضر نبودند با ايران همكاري كنند، تغيير موضع دادند و عملا جنگ وارد مرحله جديدي شد.
پس از پذيرش قطعنامه ۵۹۸ از سوي ايران و اعلام آتش بس، ساخت موشك در كشور باتوجه به شرايط خاص پس از جنگ كليد خورد.
مي توان گفت با توجه به اين كه ايران در نبرد خود با رژيم بعثي عراق تاثير موشك هاي بالستيك و فناوري موشكي را در استراتژي دفاعي به خوبي درك كرده بود، بهترين روش براي ايجاد امنيت در مرزهاي خود را استفاده از استراتژي دفاع موشكي نامحدود دانست.
اين برنامه ها بعد از جنگ تحميلي به طور گسترده اي ادامه يافت و پس از آن بود كه تمامي نيازهاي موشكي كنوني توليد شده در داخل كشور توسط متخصصان ايراني ساخته شدند.
پس از استقرار دولت نهم وظيفه ساخت و توليد اين موشك ها برعهده وزارت دفاع و پشتيباني نيروهاي مسلح قرار گرفت.
اين دانش تا جايي پيشرفت كرد كه متخصصان ايراني توانستند موشك هايي با سوخت جامد و مايع توليد كنند.
ساختمان موشك هايي با سوخت جامد ساده و نگهداري آنها آسان است و از اين رو كاربردهاي گسترده اي در عرصه هاي نظامي و غير نظامي دارند.
پايه و شالوده اصلي استفاده از اين نوع سوخت در سال هاي گذشته در موشك هاي عقاب و شاهين ۲ گذاشته شد و ايران از اين فناوري به صورت سيستماتيك براي توليد انواع موشك مورد نياز توپخانه هاي صحرايي خود از جمله فجر، نازعات و زلزال استفاده كرد.
در مقابل، موشك هاي با سوخت مايع از نظر طراحي و ساختمان پيچيده تر از موشك هايي با سوخت جامد هستند و از مزاياي بيشتري از جمله امكان كنترل احتراق برخوردارند كه همين موضوع سبب كاربرد وسيع اين نوع موشك ها در فواصل دور شده است.
در اين رابطه رييس سازمان فضايي كشور وعده داده است كه در آينده اي نزديك انواع ماهواره برها با سوخت مايع توليد و به فضا پرتاب خواهند شد.
** تولد موشك ميان برد شهاب
«شهاب ۱» نخستين موشك ايراني بود كه پس از دوران جنگ با فناوري سوخت جامد توليد شد؛ زيرا استفاده از سوخت مايع احتياج به فناوري و دانش پيشرفته اي داشت كه بعدها در ساخت موشك هاي «شهاب ۲ و ۳» از آن استفاده شد و در موشك هاي شهاب ۴ ، ۵ و ۶ نيز در حال اجرا است.
امروز به طور كلي موشك هاي ايراني براي استفاده در زمين، دريا و هوا در دو حوزه پدافندي (دفاعي) و آفندي(تهاجمي) تقسيم بندي مي شوند كه هر كدام از اين موشك ها بردهاي كوتاه، متوسط و بلند دارند.
از نيمه دهه هشتاد خورشيدي كه قرارگاه پدافند هوايي خاتم الانبياء(ص) ارتش فعاليت خود را با محوريت حفاظت از آسمان كشور آغاز كرد، انواع موشك هاي پدافندي نيز در اختيار اين قرارگاه قرار گرفت تا در دفاع از نقاط حساس كشور از جمله مراكز هسته اي، نيروگاه ها، پالايشگاه ها، كارخانجات، مراكز سياسي و نظامي و ... مورد استفاده قرار گيرد.
فقدان چنين سامانه اي در دوران جنگ تحميلي، باعث افزايش هزينه ها و فعاليت ها در نيروي پدافند هوايي ارتش شد به طوري كه آن زمان سامانه هاوك به عنوان تنها سامانه ميان برد پدافندي موجود در كشور مورد استفاده قرار مي گرفت، تا اين خلا را پر كند.
با توجه به اين كه امروز حدود نيمي از تهديدات هوايي عليه كشورمان در ارتفاع متوسط برآورد مي شود، سامانه هاي پدافند هوايي ميان برد، در عمل به پركاربردترين ابزار پدافند هوايي كشور تبديل شده است.
از اين رو استفاده تركيبي از سامانه هاي جديد و بومي نظير شاهين و صياد در كنار سامانه هاي قديمي اما بهينه سازي شده، روشي است كه طراحان راهبردهاي دفاع هوايي كشور دنبال مي كنند.
** جرقه توليد سامانه اس ۳۰۰
در سال ۸۵ وزارت دفاع و پشتيباني نيروهاي مسلح قراردادي با دولت روسيه درباره خريد سامانه موشكي اس ۳۰۰ منعقد كرد؛ پيشينه اين قرارداد، سامانه پدافندي اس ۲۰۰ بود كه پيش از اين ايران از روسيه خريداري كرده بود و قصد داشت تا با تحويل گرفتن سامانه جديد، سيستم دفاعي كشور را روزآمد كند.
اما روس ها از تحويل اين سامانه به بهانه فشار كشورهاي غربي امتناع كردن و از اين رو ايران تصميم گرفت نسخه بومي اين سامانه دفاعي را در كشور بهينه سازي كند.
تصميم متخصصان داخلي براي روزآمد كردن و تحول كامل در سامانه اس ۲۰۰ سبب شد تا متخصصان كشورهاي صاحب سبك در پدافند را نيز شگفت زده كند.
با اجراي چنين فعاليت هايي امروز نيروي پدافند هوايي كشورمان تجربه انهدام اهداف هوايي با سطح مقطع راداري كمتر از يك دهم مترمربع (RCS) مانند انواع پهپادهايي با سطح مقطع كوچك را نيز يافته اند.
اين موضوع يعني طيف وسيعي از هواگردهاي نوين، شامل هواپيماهاي نسل چهارم پيشرفته (اسكن ايگل و RQ۱۷۰)، انواع هواگردهاي بدون سرنشين، بمب ها و موشك ها است.
سامانه اس ۲۰۰ به دليل قابليت هاي موشكي خود نظير برد و سقف پرواز بسيار بالا، سرعت چشمگير بالغ بر ۲۵۰۰ متر بر ثانيه كه در جديدترين مدل هاي موشكي كاربرد دارد، عملا به عنوان يك سامانه استراتژيك در كشور تلقي مي شود؛ به خصوص توانايي آن براي درگيري با موشك هاي بالستيك نيز مورد توجه كارشناسان نظامي است.
اين سامانه توانايي درگيري با اهدافي با بيشينه سرعت ۱۱۰۰ متر بر ثانيه را دارد كه شامل سريعترين هواپيماهاي نظامي فعلي و آينده نزديك است.
اس۲۰۰ به عنوان دوربردترين سامانه دفاع هوايي كشور از اهميت بسياري براي افزايش محدوده خطر در راستاي مقابله با تهاجم دشمن برخوردار بوده و از اين رو گسترده ترين فناوري ها در آن بكار گرفته شده است.
تبديل سامانه آنالوگ به ديجيتال و بازبيني رادارها از جمله تغييرات صورت گرفته در آن است كه باعث افزايش دقت، تحرك پذيري بيشتر، مقابله با جنگ هاي الكترونيكي و انهدام اهداف كوچكي چون پهپادها را به اس ۲۰۰ مي دهد.
** سامانه مرصاد
سامانه موشكي مرصاد در سال ۸۹ به سيستم پدافندي كشور اضافه شد؛ مرصاد يك سامانه موشكي ميان برد است كه مي تواند هواپيماهاي مدرن را در ارتفاع پست و متوسط منهدم كند.
قابليت مقابله با جنگ الكترونيك ( جنگال)، شبكه شدن با ساير سامانه‌هاي راداري و پدافندي، رادارهاي جستجو، تعقيب هدف، شبكه‌هاي نرم‌افزاري و سخت‌افزاري، تحرك سكوهاي پرتاب موشك‌هاي شاهين و مركز كنترل و فرماندهي از ويژگي هاي اين سامانه است.
«شاهين» نام موشك سامانه مرصاد است كه با برد حدود ۴۵ كيلومتر، تا ارتفاع ۵۰ هزار پايي را پوشش مي دهد و برد رادارهاي كشف هدف آن ۱۱۰ كيلومتر و رادارهاي تعقيب هدف ۸۰ كيلومتر است.
**موشك شلمچه
«شلمچه» موشك سطح به هواي ميان بردي است كه شباهت هاي بسياري به شاهين دارد و به طور انبوه توليد و از نوع راداري نيمه فعال است.
شلمچه نسبت به موشك هاوك سرعت بيشتري دارد و در تركيب با سامانه مرصاد توانايي رديابي و اصابت به اهداف با سطح مقطع راداري (RCS) كم را دارا است.
از ويژگي هاي اين موشك مي توان به برد متوسط، قابليت استفاده در برد كوتاه، سرعت زياد (حدود سه ماخ)، قدرت درگيري موثر با هدف و مقاوم در برابر جنگ الكترونيك را نام برد.
**سامانه صياد
سامانه پدافندي صياد يكي ديگر از سامانه هايي است كه توسط متخصصان داخلي وزارت دفاع ايران براي ارتقاء توان پدافندي كشور در ارتفاع متوسط و بالا طراحي و ساخته شده است.
اين سامانه شامل موشك هاي ۲ مرحله اي بوده كه قابليت استفاده بر ضد انواع هواگردها از جمله هواپيماهاي بمب افكن را دارد.
در نوع بهينه شده آن، سامانه صياد توان مقابله با جنگ الكترونيك را داشته و سيستم هاي هدايت راداري آن نيز به روز شده اند و مي تواند با سامانه هاي داراي سطح مقطع راداري كم نيز درگير شود.
پدافند موشكي صياد با سر جنگي ۲۰۰ كيلويي، با سرعت ۱۲۰۰ متر بر ثانيه مي تواند هر هدفي را منهدم كند.
*سامانه رعد
سامانه پدافند هوايي «رعد» براي نخستين بار در سال ۱۳۹۰ در رژه هفته دفاع مقدس با عبور يگان محمول نيروي هوافضاي سپاه رونمايي شد؛ اين سامانه با هدف مقابله با هواپيماهاي آمريكايي ساخته شده و ميتواند اهداف را در فاصله ۵۰ كيلومتري و ارتفاع ۷۵ هزار پايي مورد تهاجم قرار دهد و مجهز به موشك‌هاي طائر۲ است.
مي توان گفت كه سيستم راداري سامانه رعد، جزو مدرن‌ترين سيستم‌هاي موجود در جهان است و اين سامانه داراي سيستم پرتاب چابك، پرتحرك و غيره بوده و ثابت و بسيار دقيق است كه ميتواند هواپيماهايي را كه با سرعت بالا حركت مي‌كنند، تعقيب و منهدم كند.
*سامانه يا زهرا(س)
سامانه پدافند هوايي موشكي برد كوتاه «يا زهرا(س)» ساخت سازمان صنايع هوافضاي وزارت دفاع و پشتيباني نيروهاي مسلح ايران يكي از آخرين دستاوردهاي حاصله در زمينه رفع نيازهاي پدافندي كشور به صورت بومي است.
نخستين محصول «يا زهرا(س)» شامل موشك و كپسول حمل و پرتاب در تابستان سال ۷۷ در نمايشگاه دستاوردهاي دفاعي به نمايش گذاشته شد و از آن پس در نمايشگاه هاي متعددي موشك اين سامانه با نام «شهاب ثاقب» در معرض ديد قرار گرفت.
موشك ساخته شده در قالب پروژه يا زهرا(س) براي استفاده برضد اهدافي با ارتفاع پايين بخصوص بالگردها است.
موشك سوخت جامد اين سامانه توانايي درگيري همزمان با ۳ هدف در ارتفاع پست با سرعت بالا در رسيدن به هدف، دقت و احتمال اصابت را دارد.
*سامانه پدافندي حرز نهم
سامانه پدافند هوايي «حرز نهم» يكي از دستاوردهاي مهم دفاعي ايران است كه امسال در سالروز آزادسازي خرمشهر رونمايي شد؛ اين سامانه موشكي، كوتاه برد و متحرك است كه مانند سامانه يازهرا از موشك ثاقب استفاده مي كند.
رادار سامانه حرز نهم به صورت غيرفعال يا «پسيو» (Passive) عمل مي كند، يعني به جاي ارسال امواج به سمت هدف كه منجر به كشف محل خود سامانه مي شود از امواج ارسال شده توسط فرستنده هايي در محل هاي ديگر استفاده مي شود و سامانه تنها با اتكا به گيرنده راداري امواج بازگشتي از اهداف موجود در پهنه آسمان را دريافت كرده و بر مبناي آنها كار كشف و رديابي هدف را به انجام مي رساند.
سامانه حرز نهم همانند ساير سامانه هاي دفاع هوايي ايران در شبكه يكپارچه پدافند هوايي كشور خدمت خواهد كرد و براي شناسايي زودهنگام تهديدات و اولويت بندي آنها از داده هاي فراهم شده توسط طيف وسيعي از رادارهاي دوربرد و ميانبرد در فركانس هاي مختلف شامل رادارهاي فعال و غيرفعال مانند مطلع الفجر۱و۲، كاشف۱و۲، رادار ملي، رادار عليم، غدير، ثامن، شهاب، سپهر بهره خواهد برد.
سامانه حرز نهم از دقيق ترين سامانه هاي دفاع هوايي برد كوتاه متحرك با دو موشك است كه در حلقه آخر پدافند يك منطقه براي ايجاد يك نبرد مدرن قرار مي گيرد.
به غير از اين پنج سامانه پدافندي، ايران از سامانه هاي ديگري از جمله هاوك، تور و سام نيز استفاده مي كند.
**موشك هاي دوش پرتاب
موشك قائم به عنوان يك موشك نيمه سنگين داراي توانايي انهدام اهداف كم سرعت و حركت كننده در ارتفاع پايين، خصوصا بالگردهاي مجهز به سطوح مقاوم زرهي است. نحوه هدايت اين موشك به جاي فرمان به خط ديد و انتقال دستورات از طريق سيم متصل به انتهاي موشك در توفان از نوع هدايت ليزري است.
در زمينه سامانه هاي موشكي نيز انواع سامانه هاي دوش پرتاب سهند، ميثاق ۱و ۲ (در قالب پرتابگرهاي انفرادي و نمونه دوتايي رو خودرو) هم اكنون عملياتي بوده و در كنار موشك هاي راپيير، اف-ام-۸۰ و تور ام-۱سلاح هاي مهلكي براي انهدام بالگردها هستند.
در كنار كاربرد گسترده دوش پرتاب ها عليه بالگردها كه توانايي آنها در جنگ هاي اخير به خوبي اثبات شده است.
** انواع راكت ها / راكت هاي آرش و فجر
راكت در اصطلاح فني به موشكي گفته مي شود كه در طول مسير پرواز از هيچ سيستم هدايت پيشرفته اي بهره نمي برد و تنها سامانه هدايتي آنها با استفاده از نشانه روي بالستيك از روي سكوي شليك است.
راكت ها معمولا در رديف نيروي توپخانه اي قرار دارند چون بيش از آن كه يك نيروي موشكي باشند يك نيروي توپخانه اي هستند كه با استفاده از راكتهاي برد بلند خود قادرند از مسافت هاي دور، اهداف دشمن را زيرآتش سنگين قرار دهند.
راكت هاي زمين به زمين از جمله قديمي ترين سلاح هاي توپخانه اي هستند.
پس از جنگ تحميلي نوعي از اين راكت ها با در ايران با نام آرش۱،۲،۳ و۴ توليد شد؛با توسعه خانواده راكت ها، راكت هاي فجر ۱، ۲، ۳ ،۴ و ۵ نيز به اين عرصه اضافه شدند و مي توان گفت كه اين راكت ها دوربردتر و مخرب تر از راكت هاي آرش هستند و به ترتيب از پرتابگرهاي ۱۲تايي، ۴ تايي و تكي شليك مي شوند.
سامانه هوشمند راكتي سلاح فجر در سال ۱۳۸۷ به جمع تجهيزات دفاعي كشور اضافه شد.
*زلزال
راكت هاي زلزال نيز از قوانيني كه گفته شد بهره مي برند كه شامل ارزانتر بودن آنها نسبت به موشك ها، آسان بودن توليد، اجراي آتش سنگين روي اهداف دشمن و بي اثر كردن سامانه هاي ضدموشكي است.
زلزال راكتي با سوخت جامد با برد كوتاه و فاقد سامانه هاي هدايت هوشمند است و مي توان گفت كه پايه توليد موشك استراتژيك سجيل است.
** خانواده بالستيك
در ميان موشك هاي ايران، گروه موشك هاي بالستيك از اهميت بالايي برخوردارند كه دستيابي ايران به فناوري ساخت چنين موشك هايي بُهت كشورهاي غربي را به دنبال داشت.
*فاتح-۱۱۰
برنامه بلندمدت ايران براي توسعه موشك هاي برد بلند از سال ?? با ساخت موشك فاتح ۱۱۰ آغاز شد كه سرانجام در سال ۱۳۸۱ نخستين نسل از اين موشك آزمايش و دو سال بعد نسخه بهينه شده آن با برد معادل ۲۵۰ كيلومتر نيز تست شد.
نسل سوم موشك فاتح در سال ۸۹ بابرد ۳۰۰ كيلومتر با موفقيت آزمايش و در اختيار نيروهاي مسلح گذاشته شد.
فاتح ??? موشك بالستيك، تك مرحله‌اي، با سوخت جامد، زمين به زمين و با برد كوتاه است؛ مدل اصلي اين موشك حدود ??? تا ??? كيلومتر برد دارد و نسل چهارم آن كه در سال ???? معرفي شد داراي برد ??? كيلومتري و سيستم نقطه زني بر روي آن نصب شده است.
*موشك شهاب
موشك شهاب ۱ نخستين موشك بالستيك ميان برد با سوخت جامد و موتور دو مرحله اي ايران است. شهاب ۱ داراي بردي معادل ۳۰۰ تا ۱۳۰۰ كيلومتر و شهاب ۲ توانايي هدفگيري تا ۲ هزار كيلومتر را دارد و شهاب ۳ نيز بين ۲۲۰ تا ۳ هزار كيلومتر برد دارد.
آزمايش‌هاي موشك هاي شهاب از سال ???? در رزمايش هاي پيامبر اعظم سپاه پاسداران انقلاب اسلامي آغاز شد و تا سال ۱۳۸۸ همواره مورد آزمايش قرار مي گرفت.
اين موشك در سازمان هوا و فضاي وزارت دفاع و پشتيباني نيروهاي مسلح ساخته شده و از ويژگي هاي آن مي توان به نصب GPS و سامانه موقعيت‌ياب جهاني در آن اشاره كرد كه اين سامانه مي تواند حتي پس از پرتاب‌شدن و در صورت نياز به تصحيح مسير، جهت و موقعيت موشك را تغيير داده و در نتيجه موشك به اهداف احتمالي بصورت دقيق برخورد كند.
*موشك عاشورا
اين موشك از نوع سوخت مايع و دوربرد است و شكل ظاهري كلاهك اين موشك مانند آخرين نمونه هاي شهاب سه اما داراي كاهش قطر در قسمت هاي بالاتر است.
در اين موشك از زيرسامانه هاي بومي استفاده شده و قابليت حمل چند نوع سر جنگي تا برد ۲۰۰۰ كيلومتر يا بيشتر را دارد.
*موشك قدر
موشك قدر كه در سال ۱۳۸۶ معرفي شده در ادامه توسعه موشك هاي دوربرد سوخت مايع كلاس شهاب به توليد رسيد. برد اين موشك تك مرحله اي در حدود ۲۰۰۰ كيلومتر عنوان شده و از ويژگي هايش زمان كوتاه آماده سازي آن در مقايسه با موشك هاي قبلي براي پرتاب است.
بدين تريب سرعت واكنش اين موشك بالاتر است. نمونه هايي از اين موشك مجهز به كلاهك خوشه اي و باراني نيز معرفي شده كه كلاهك اين موشك ها نيز از نوع جدا شونده است.
*سجيل
سجيل نخستين موشك دوربرد سوخت جامد ايران است كه راهبردي ترين موشك برد بلند كشورمان نيز محسوب مي شود؛ سامانه اين موشك استراتژيك، همواره آماده براي شليك است زيرا به دليل استفاده از سوخت جامد به سرعت و ظرف چند دقيقه آماده پرتاب شده و پس از شليك پرتابگر آن كه متحرك است، به سرعت محل را ترك مي كند.
اين ويژگي باعث كاهش احتمال نابودي موشك قبل از پرتاب مي شود. همچنين به دليل شتاب بسيار بالاي سجيل امكان رهگيري آن براي دشمن در فازهاي اوليه پرتاب بسيار كم و عملا شانس دشمن براي انهدام سجيل در طول مدت پرواز ناچيز است.
برد سجيل نيز ۲۰۰۰ كيلومتر بوده و تاكنون دو نمونه سجيل ۱ و ۲ معرفي شده است. اين موشك از نوع دو مرحله اي بوده كه پس از اتمام سوخت مرحله اول، اين بخش از موشك جدا شده و مرحله دوم روشن مي شود؛ سجيل در ?? آبان ???? با موفقيت آزمايش شد.
**موشك هاي ضد زره
*توفان
پس پايان جنگ تحميلي با استفاده از تجارب ارزشمند به دست آمده در نبردهاي فراوان و نابرابر با نيروهاي پرتعداد زرهي عراق، ساخت نمونه هاي بومي از موشك هاي ضد زره در دسترس، آغاز شد.
پس از آن بود كه موشك ضد رزه توفان ساخته شد كه البته روش هدايت، پرتابگر و شكل ظاهري اش صرف نظر از تفاوت هاي اندك در ابعاد، مشابه موشك تاو روسي بود.
نسل هاي بعدي موشك هاي توفان يعني ۲ ، ۳، ۴، و ۵ نسبت به نمونه نخست آن پيشرفته تر هستند و از روش هدايت پيشرفته با استفاده از پرتوليزر استفاده مي كنند كه آنها را از آسيب پذيري در جنگ الكترونيك دشمن حفظ مي كند.
* توسن
موشك توسن از ديگر موشك هاي ضد زره است كه برد آن بين ۷۰ تا ۴۰۰۰ متر تعريف مي شود و بيشينه سرعت آن به كمك پيشران سوخت جامدش ۲۰۰ متر بر ثانيه، احتمال اصابت آن به هدف ۹۵ درصد برآورد مي شود.
اين موشك در ايران علاوه بر استفاده با پرتابگر ثابت زميني روي ادواتي از جمله خودروهاي تاكتيكي سفير و نفربرهاي براق و بي-ام-پي-۲ نصب شده و هدايت آن نيز نيمه خودكار و سيمي بوده و كنترل آن از طريق بالك هاي دماغه است.
** تُندر
ديگر موشك ضد زره ايران، تندر نام دارد كه مخصوص استفاده در تانك هاي تي-۷۲ است. اين موشك كه از لوله كاليبر ۱۲۵ ميليمتري توپ اين تانك شليك مي شود قابليت هدف قرار دادن اهداف ثابت و متحرك از جمله اهداف هوايي سرعت پايين را دارد؛ هدايت اين موشك از نوع «نيمه خودكار فرمان به خط ديد سوار بر پرتو ليزر» است.
**دهلاويه
دهلاويه آخرين موشك ضد رزه معرفي شده در كشور است كه توانايي هدف قرار دادن بالگردها را به صورت ليزري نيز دارد. از اين رو مانند خانواده موشك هاي توفان، تندر و توسن، اين سلاح را نيز بايد موشكي چند منظوره محسوب كرد.
***موشك هاي هوايي (دور ايستا)
** قاصد
تلاش ها براي ساخت موشك هاي هوا به زمين، به سال هاي آخر جنگ تحميلي و تشكيل معاونت تحقيقات و جهاد خودكفايي در نيروهاي مسلح بازمي گردد؛ اين تلاش ها در ابتدا منجر به توليد خانواده موشك هاي هوا به سطح «ستار» كه از هدايت ليزري برخوردار بودند، شد.
به موازات ساخت اين موشك ها، طراحي و توليد بمب ها و موشك هاي هدايت تلويزيوني نيز در دستور كار بود كه از جمله آنها مي توان به موشك هاي «زوبين» و بمب هدايت شوند «قدر» پرداخت.
نمونه ديگر، پخش كننده مهمات كوچك با نام «كايت» بود كه به واقع اولين سلاح با پروفايل عملكرد دورايستا به حساب مي آيد.
«كايت» با برخورداري از يك موتور راكتي كوچك و امكان حمل چند ده ريز مهمات در ابعاد نارنجك هاي دستي يا كمي بزرگتر، پس از شليك شدن از هواپيما و طي مسير و رسيدن بر فراز منطقه دشمن، اقدام به تخليه مهمات از منافذ تعبيه شده در دو طرف بدنه مي كرد.
برد اين سلاح نيز چندان زياد نبود و به نظر نمي رسد از سامانه هدايت و هدفگيري برخوردار بوده باشد اما طراحي، ساخت، آزمايش و كسب تجربه راهي بود كه براي رسيدن به يكي از بهترين تسليحات هواپايه نيروي هوايي ارتش و اولين سلاح با عملكرد نزديك به تسليحات دورايستا يعني بمب هدايت اپتيكي ۲۰۰۰ پوندي (۹۰۷ كيلوگرمي) قاصد بايد طي مي شد.
بمب هاي قاصد كه داراي محموله انفجاري ۲۰۰۰ پوندي است تاكنون در سه نسل معرفي شده و جرم كل نمونه قاصد۱ به ۱۱۰۰ كيلوگرم مي رسد.
نمونه دوم بمب قاصد براي حفظ قدرت تخريب و تأثير گذاري بالا براي رسيدن به بردهاي بيشتر طراحي شد.
بال هاي بزرگ قاصد، امكان پرواز گلايد (سُرشي) را براي آن پديد مي آورد و به برد آن مي افزايد يعني هرچه از ارتفاع بالاتري پرتاب شود برد بيشتري خواهد داشت.
نكته ديگر در مورد بمب هاي قاصد، دقت بسيار بالاي آنها است. همچنين، با بهره گيري از قابليت هاي تحليل تصوير، امكان تعقيب اهداف متحرك را حتي در صورت پرتاب از ارتفاعات بالا دارد. با هدايت خودكار امكان حمله به چندين هدف در پرواز يك جنگنده بمب افكن ممكن مي شود. قاصد۳ كه از نظر پيكربندي شباهت هاي محسوسي به نمونه هاي قبلي قاصد دارد، به لحاظ ظاهري داراي بال هاي كوچكتري نسبت به قاصد۱ است كه اين ويژگي امكان حمل تعداد بيشتري از موشك قاصد۳ را براي هواپيماها فراهم مي كند.
** نصر
گونه اي ديگر از موشك هاي دوربرد ساخت ايران، موشك هاي هوا به سطح ضد كشتي است كه در قالب پروژه هاي مختلف روي جنگنده بمب افكن هاي اف-۴ فانتوم نيروي هوايي ارتش عملياتي شدند.
موشك نصر با بهرگيري از پيشران سوخت جامد به برد بيش از ۴۰ كيلومتر دست مي يابد كه بسته به ارتفاع و سرعت هواپيماي پرتاب كننده افزايش نيز مي يابد.
** نور
موشك نور نيز با بهره گيري از يك موتور توربوجت، برد ۱۲۰ كيلومتر و بيشتر دارد. طول و وزن اين موشك از نصر بيشتر است و احتمال اصابت آن به هدف نيز بسيار بالا است. برد ۱۲۰ كيلومتري اين موشك توان دور ايستايي فزآينده اي به نيروي هوايي كشورمان در مقابله با تهديدات دريايي دشمن مي دهد.
پرواز در ارتفاع بسيار پايين سطح آب و قطر كم اين موشك ها شناسايي و هدف قرار دادن آنها را دشوار مي سازد.
البته بايد گفت كه بمب ها و موشك خانواده قاصد نيز از توان بالايي در هدف قرار دادن شناورها برخوردار هستند؛ هرچند طراحي و عملياتي كردن انواع سلاح هاي دور ايستا، صرفا به موارد فوق محدود نمي شود.
انواع جديد آن نيز از جمله موشك فكور نيز در دست ساخت است كه مسوولان سازمان هوافضاي وزارت دفاع قول داده اند به زودي از آن رونمايي كنند.
*** موشك هاي دريايي
** سامانه نور
در سال ۱۳۹۰ وزارت دفاع و پشتيباني نيروهاي مسلح موشك هاي جديدي را به نيروي دريايي ارتش تحويل داد كه از زمره سامانه‌هاي موشكي كروز قرار مي گيرد.
اين موشك قابليت شليك از روي شناور و ساحل را دارد و بارها در رزمايش‌هاي نيروي دريايي ارتش و سپاه پاسداران از ساحل و از روي شناورها شليك شده و اهداف دريايي را مورد اصابت قرار داده است.
با استقرار سامانه راداري روي پرتابگر موشك نور، علاوه بر كم حجم شدن اين سامانه، قدرت تحرك آن نيز بسيار بالا رفته است؛ موشك نور همانگونه كه گفته شد بر روي برخي جنگنده‌هاي نيروي هوايي ارتش نصب شده است.
** قادر
يكي ديگر از موشك‌هاي كروز دريايي ايران قادر است كه خط توليد آن در سال ۱۳۹۰ افتتاح شد؛ موشك كروز دريايي قادر در كوتاه ترين زمان ممكن به توليد انبوه رسيد.
اين موشك با قابليت آماده سازي و واكنش سريع ميتواند اهداف دريايي از جمله ناوچه‌ها و ناوهاي جنگي و اهداف ساحلي دشمن را منهدم كند؛ پرواز در ارتفاع پايين، قابليت تخريب بالا، وزن كم، دقت عمل در انهدام اهداف مورد نظر از ويژگي‌هاي موشك قادر است.
موشك قادر قابليت شليك از ساحل و از روي شناور با كلاس‌هاي گوناگون را دارد.
** ظفر
در دهه فجر سال ۱۳۹۰ خط توليد انبوه سامانه موشك كروز دريايي «ظفر» افتتاح شد؛ اين موشك ضدكشتي، كوتاه‌برد و راداري است كه مي تواند اهداف كوچك و متوسط را با دقت بسيار بالا هدف قرار داده و منهدم كند.
موشك ظفر مي تواند روي انواع شناورهاي سبك و تندرو نصب شود و قدرت تخريب فوق‌العاده اي دارد؛ اين موشك پس از شليك با كاهش ارتفاع به مرحله كروز رسيده تا از ديد دشمن پنهان بماند و در مرحله پاياني پس از كشف هدف در ارتفاع پايين هدف را منهدم مي‌كند.
* خليج فارس
موشك خليج فارس موشكي بالستيك و هوشمند ضد اهداف دريايي است كه توانايي رهگيري و خنثي كردن اين موشك غير ممكن است؛ اين موشك هوشمند و بالستيك در حقيقت يك موشك مافوق صوت و كشتي زن بوده و تفاوت آن با موشك‌هاي قبلي اين است كه ديگر موشك‌ها عمدتا با سرعتي زير صوت و به صورت كروز عمل مي‌كردند اما خليج فارس با سرعتي مافوق صوت و به صورت بالستيك از سطح زمين شليك شده و به صورت عمودي از ارتفاع بالا ميتواند هرگونه ناو و يا شناور دشمن را مورد هدف قرار دهد.
موشك خليج فارس به صورت هدايت تركيبي عمل كرده به طوري كه جستجوگر آن در فاز نهايي بر روي هدف قفل مي كند و در اين حالت هرگونه شناور دشمن هيچ راه گريزي از اصابت اين موشك نخواهد داشت.
موشك خليج فارس در تست‌هاي اوليه خود هدفي را مورد اصابت قرار داد كه سطح مقطع آن يك دهم اهداف شناوري بزرگ مثل ناوهاي هواپيمابر بود. اين موشك را مي توان در زمره موشك هاي استراتژيك ايران دانست.
گفته مي شود اولين موشك زيرسطح به ساحل نيز كه مراحل تست آن با موفقيت انجام شده است به زودي به جمع توانمندي هاي موشكي ايران در حوزه دفاع دريايي اضافه شود.
** والفجر
اين اژدر توانايي انهدام شناورهاي سنگين دشمن را دارد. اژدر والفجر كه از شناورهاي زيردريايي پرتاب مي شود، داراي قابليت عمليات در شرايط ناپايدار جوي و كاربرد در آب‌هاي كم عمق و عميق دريا بوده و مجهز به سيستم ايمني و تسليح پيشرفته است.
سامانه اژدر والفجر در فرآيند طراحي و توليد خود انواع آزمايش هاي مهم ميداني دريايي شامل تست‌هاي كنترلي و فرمان پذيري و تست‌هاي دريايي آشيانه يابي و تست‌هاي آشكارسازي را با موفقيت انجام داده است.
اسامي متنوعي كه در اين گزارش نام برده و بخشي از ويژگي هاي آنها ذكر شد، تنها گوشه اي از توان رزمي كشور در حوزه موشكي است كه در هشت سال اخير و در دولت هاي نهم و دهم به بار نشست.
اين موفقيت در سايه ايمان و اعتقاد به خدا، رهنمودهاي فرماندهي معظم كل قوا براي تقويت روحيه خودباوري جوانان و متخصصان اين سرزمين، تلاش هاي دولت هاي خدمتگزار نهم و دهم و نيز با اتكا به تجارب هشت سال دفاع مقدس حاصل شده است.
هم اينك انتظار مي رود كه با تلاش جوانان متعهد ايران اسلامي در آينده نيز روند اين موفقيت ها و دستاوردها با قدرت بيشتري تداوم يابد تا توان بازدارندگي جمهوري اسلامي ايران در حداعتلاي خود قرار گيرد.
گزارش از حميد شهرياري
اخبار ویژه
سکوت اصلاحطلبان
پشت پرده و واقعیت سفر پزشکیان به مصر چیست؟
عضو کمیسیون فرهنگی: مصوبهای از شعام درباره حجاب به مجلس نرسیده است؛
نظرات بینندگان
جدیدترین اخبار پربازدید ها
پر طرفدار ترین ها
