نکاتی درباره جلسات عقد رهبر انقلاب

«خانواده» ماحصل کار روی بیش از یک‌صد سخنرانی در جلسات خطبه‌خوانی عقد، نشست اندیشه‌های راهبردی با موضوع زن و خانواده، دیدار مداحان در سالروز میلاد حضرت فاطمه زهراسلام‌الله‌علیها و جلسات با بانوان نخبه است.

این کتاب در سبکی نو ارائه شده است به‌نام: «ساخت یک جلسۀ مطوَّل مَطوی در محضر مقام معظم رهبری».

دیدگاه‌های منحصر به‌فرد حضرت آقا در نوع نگاه ایشان به زن و نقش او در خانواده و ارائه دادن الگوی جامع خانوادۀ اسلامی برای جوامع بشری در این کتاب باعث شده است تا مخاطب آن، فقط زوج‌های جوان نباشند و هرکس می‌خواهد خانواده‌ای تشکیل دهد، یا تشکیل داده و در ابتدای راه است، یا سال‌هاست که زندگی مشترک را شروع کرده و اکنون در فکر زندگی مشترک فرزندان است، می‌تواند مخاطب آن باشد. کتاب خانواده با شمارگان 6000 نسخه در چاپ اول و دوم و قیمت 3800 تومان به مشتاقان عرضه می‌شود. (بهای کتاب در نمایشگاه قرآن با %35 تخفیف، 2500 تومان است) در ادامه، برای معرفی بیشتر، بخشی از اشارۀ کتاب تقدیم می‌شود:

طرح موضوع:

مقام معظم رهبری در جایگاهی قرار دارند که واجد دو شأن حکمرانی بر امور کشور و حکمرانی بر قلوب و دل‌هاست.

معمولاً شأن اول که گره‌ها را از امور جاری باز می‌کند و مانع از ایجاد بن‌بست در نظام می‌شود، مورد توجه قرار می‌گیرد. اما ایشان به‌عنوان یک عالِم و متفکر اسلامی که علم خود را وقف رشد و به سعادت رساندن مردم کرده‌اند، شأن دیگری دارند که همان هدایت قلوب، حکمرانی بر دل‌ها و جذب جان‌ها به سوی کمال و ایجاد فضای مناسب برای رشد فضائل انسانی در جامعه و «پدر» بودن برای یکایک فرزندان این مرز و بوم است. پدری که دغدغۀ مشکلات و دردهای فرزندان را دارد.

مشکلات فرهنگی امروز نیازمند طبیبی حاذق است که «دوّارٌ بطبّه» سراغ بیمارها و ضعفا رود. امروز این طبیب حاذق موجود است، باید به «دوّارٌ بطبّه» بودن او کمک کرد.

یکی از دغدغه‌های مهم آقا، دغدغۀ ایشان بر متن زندگی مردم است که آن را تحت عنوان «سبک زندگی» بیان فرموده‌اند و مرحله‌به‌مرحله، مسائل آن را شکافته‌اند. اولین عنوانی هم که ذیل مبحث سبک زندگی طرح می‌کنند، موضوع «خانواده» است. این دغدغۀ اساسی، صهـبا را بر آن داشت تا از بیانات معظم‌له کاری در این زمینه فراهم آورد که نیازهای دوره‌های مختلف زندگی خانوادگی را برآورده سازد. تحقیقات و جمع‌آوریها شروع شد. مطالب از دو منظر، خیلی چشمگیر و جذاب بود:

اول، نوع نگاه ایشان به زن و نقش او در خانواده و دوم، ارائه دادن الگوی جامع خانوادۀ اسلامی برای جوامع بشری.

* جلسات خطبه‌خوانی عقد

در بین اسناد، به پدیدۀ جذاب و استثنایی جلسات خطبه‌خوانی عقد، توسط آقا برخوردیم. فضایی بسیار صمیمی بر این جلسات حاکم است که نشان از علاقۀ ایشان به ازدواج جوانان دارد. حضرت آقا در جلسۀ پرسش و پاسخ دانشجویی در دانشگاه شیراز، در زمان ریاست جمهوری می‌فرمایند: «من در تهران خودم، هر هفته عقد می‌خوانم، یکی از کارهایی که از رسوم آخوندی و سنت‌های آخوندی همچنان حفظ کرده‌ام، یکی این است؛ عقد را می‌خوانم. دوست می‌دارم که عقد بخوانم برای افراد. 21/9/1367»

(البته طبیعتاً در دوران با برکت رهبری، تعداد جلسات روندی نزولی داشته، ولی همچنان این سنت حسنه را تداوم بخشیده‌اند.)

آقا از طرف عروس خانم‌ها وکیل می‌شوند و وکالت داماد را به روحانی دیگری می‌سپرند. اما قبل از خواندن صیغۀ عقد، دقایقی برای خانواده‌ها و زوج‌های جوان صحبت می‌کنند؛ با بیانی چنان گرم و گیرا و روان و قابل‌فهم که لبخند رضایتی حاکی از به دل نشستن را بر لبان حاضران می‌نشاند. ایشان ضرورت‌ها و نیازهای انسان عصر فعلی را به‌خوبی درک می‌کنند. چراکه ارتباط بسیار نزدیکی که با مردم و بدنۀ جامعه دارند، باعث می‌شود کاملاً از موقعیت امروزی خانواده‌ها آگاه باشند، مشکلات را بشناسند و راهکارهایی کاملاً سازگار با شرایط و موقعیت‌های روز ارائه دهند.

* سبک زندگی

ایشان همچنین به‌عنوان یک جامعه‌شناس تمام عیار، خانواده را به چشم هستۀ اصلی و سلول بنیادینی که بافت‌های جامعه را ایجاد می‌کند، نگاه کرده و به رسالت اجتماعی این نهاد، در راستای هدف نهایی تشکیل تمدن اسلامی توجه دارند: «هدف ملت ایران و هدف انقلاب اسلامى، ایجاد یک تمدن نوین اسلامى است. این تمدن نوین دو بخش دارد: یک بخش، بخش ابزارى است؛ یک بخش دیگر، بخش متنى و اصلى و اساسى است. ..اما بخش حقیقى، آن چیزهایى است که متن زندگى ما را تشکیل میدهد؛ که همان سبک زندگى است که عرض کردیم. این، بخش حقیقى و اصلى تمدن است؛ مثل مسئلۀ خانواده، سبک ازدواج، نوع مسکن، نوع لباس، الگوى مصرف، نوع خوراک، نوع آشپزى،...23/7/1391».

* نوع نگاه به موضوع زن

نکتۀ دیگر آنکه امروز دنیا اسیر سلطۀ تبلیغاتی فرهنگ غرب است و هرکس که نسخه‌ای برای حل مشکلات انسانه‌ا ارائه می‌دهد، باید ضعف‌های فرهنگ غرب را بشناسد و اول، پادزهر آن را ارائه کند. آقا بر این فرهنگ و پایه‌ها و درون‌مایۀ آن کاملاً واقفند و در کنار دیدن نقاط قوت این فرهنگ، شناخت کاملی نسبت به یکی از عمده‌ترین انحرافات آن، یعنی فاصله گرفتن از نگاه صحیح به مسئلۀ خانواده و زن دارند. لذا تأکید فراوانی روی زن و نقش او در خانواده داشته و مکرر فرموده‌اند که در موضوع زن، طلبکار فرهنگ غرب هستیم.

* همسر و پدری تمام ‌عیار

و اما مهمترین نکته اینکه آقا یک همسر و یک پدر تمام عیار هستند. اولین عمل‌کننده به توصیه‌ها و مؤکداتی که در زمینۀ خانواده دارند، خودشان هستند. روش ایشان در برخورد با والدین، همسر، فرزندان، عروس‌ها و دامادها و نوه‌ها و در کل زندگی خانوادگی، در اوج قله‌ای قرار گرفته که ایشان را در این زمینه به الگوی نیکویی برای مردم تبدیل کرده است. اگر به سیرۀ زندگی ایشان دسترسی وجود داشت، قطعاً نور آن تمام جامعه را روشن میکرد.

ایشان در بحبوحۀ مبارزات انقلابی ازدواج می‌کنند و ثانیه ثانیه‌های زندگی جهادی‌شان گواهیست بر این مطلب که انقلاب و نهضت احیای اسلام در ایران، از کانون خانواده‌ها، این سلول‌های بنیادین بافت اجتماع، آغاز شد؛ با مبارزۀ مردانی بصیر که توسط زنانی صبور و بااستقامت تحریض و تشویق می‌شدند.

(در ادامۀ اشاره، بخش‌هایی از دو مصاحبۀ منتشرشده از همسر مکرمۀ ایشان ـ سرکار خانم خجسته ـ در سال‌های 1362 و 1372 آمده است که در این مقال نمی‌گنجد و مخاطبان محترم با تهیۀ کتاب می‌توانند این دو مصاحبه را مطالعه فرمایند)

* چرا این کتاب را باید خواند؟

این توفیق را یافته‌ایم که پای بحث یک اسلام‌شناس، قرآن‌شناس، جامعه‌شناس، غرب‌شناس و البته یک عالمِ عامل بنشینیم و برایمان از خانواده بگوید؛ از فلسفه و اهمیت ازدواج، از تفاوت نظر اسلام و غرب دربارۀ ازدواج، تفاوت‌های مرد و زن، جایگاه مرد و زن در خانواده و... بحث‌هایی که همچون دانه‌های تسبیح کنار هم قرار می‌گیرند و ارتباط آنها با نخ تسبیح که همان مسئلۀ مهم خانواده است، معلوم می‌شود. در واقع هم به موضوع خانواده پرداخته شده و هم به موضوع زن. نقش زن در خانواده، هم از دیدگاه نقد نظر غرب و هم از دیدگاه طرح نظر اسلام عنوان شده است.

این موضوعات همچون یک رمان محتوایی، خوانندۀ محترم را جذب می‌کند و به دنبال خود می‌کشاند. موضوع، یک موضوع بسیار ملموس در زندگیست و مخاطبِ آن، فقط زوجهای جوان نیستند. هرکس می‌خواهد خانواده‌ای تشکیل دهد، یا تشکیل داده و ابتدای راه است، یا سال‌هاست که زندگی مشترک را شروع کرده و اکنون در فکر زندگی مشترک فرزندان است، می‌تواند مخاطب باشد.

با مطالعۀ دقیق کتاب به محتوای قرآنی «وَ اجعَلوا بُیوتَکُم قِبلَـةً» پی برده و در می‌یابیم بر همۀ ما تکلیف است خانه‌ها و خانواده‌هایی بسازیم که هم در تشکیل، هم در تداوم و هم در محتوا از اشکالات جدی خالی و بر شاخصه‌ای ارائه شده از سوی حضرت آقا منطبق باشد.

اکنون پای بحث یکی از متعهدان به مبانی اسلام که چون خورشید، روشنی می‌دهد، می‌نشینیم و دیدگاه اسلام نسبت به این مسئلۀ مهم را همچون آب خنک گوارایی می‌نوشیم.

* توضیحات سبک

در تنظیم این کتاب، بیش از یک‌صد سخنرانی آقا به کار رفته است. اغلب این سخنرانی‌ها مربوط به جلسات خطبه‌خوانی عقد، نشست اندیشه‌های راهبردی با موضوع زن و خانواده، دیدار مداحان در سالروز میلاد حضرت فاطمه زهراسلام‌الله‌علیها و جلسات با بانوان نخبه است. برای تنظیم مباحث این سخنرانی‌ها، از سبک «ساخت یک جلسۀ مُطوَّلِ مَطوی در محضر مقام معظم رهبری» استفاده شده که توضیحات آن در ادامه می‌آید.

ساخت: برای نشر بیانات و تفکر رهبری عزیز لازم است یک کار میانی روی متون انجام شود و با چینشی خاص از بیانات ایشان، اصطلاحاً کتاب‌سازی صورت پذیرد. طبعاً کتاب‌سازی برای موضوعات مختلف بایستی از سبک‌های متناسبی بهره ببرد. سبک‌هایی مستند، بدیع، گویا، رسا، جذاب و شکیل.

یک جلسه: تعمداً این کار هیچ تیتر و تنفسی ندارد تا اقتضای سبک را نشان دهد. انگار که در حال شنیدن طنین گرم صدای ولی خود هستیم؛ آنهم در جلسۀ بانشاطِ قرائت صیغۀ عقد، البته جلسه‌ای مجازی؛ جلسه‌ای مجازی و خیالی با کلماتی حقیقی.

در یک جلسه نمیدانیم چه معارفی و با چه ترتیبی عنوان خواهند شد. در این سبک هم با پرهیز از درج اقسام تیتر، سعی بر القای فضای جلسه بوده است. همانند یک جلسه، که از ابتدای شروعِ بیانات تا انتهای آن، می‌نشینیم و گوش فرامی‌دهیم، بهترین حالت برای مطالعۀ این کتاب نیز آن است که وقتی شروع به مطالعه کردیم، جز به ضرورت، از محضر کتاب خانواده خارج نشویم و کل کتاب را به‌صورت پیوسته مطالعه کنیم. گرچه در مطالعات بعدی، خواندن هر قسمتی از کار، شیرینی، جذابیت و رزق خاص خود را خواهد داشت.

مطوّل: (طول) به‌معنای طولانی. این لفظ حکایت از طولانی بودن یک متن یکپارچه دارد. مطوّل به معنای صرفِ حجیم بودن کتاب نیست، بلکه اگر یک جلسۀ بیانات از نظر زمانی طولانی شود به آن اطلاق مطوّل خواهد شد.

مَطوی: (طوی) به‌معنای در هم پیچیده. طبیعتاً برای ساخت یک جلسۀ واحدِ مطوّل، از میان بیش از یک‌صد جلسه، لازم است مطالب با یک نظام منطقی در هم تابانده شوند. تقطیع و کنار هم گذاشتن سخنرانی‌ها حتماً در موضوعاتِ مرتبط است و اگر توجه خواننده به تاریخ‌های میان بیانات جلب نشود، احساس یکپارچگی می‌کند. البته معنایی که در دروس فقهی و دینی از کلمۀ مصطلح «مطویات» برداشت می‌شود، منطبق با استفاده‌ای که ما از این کلمه کرده‌ایم نیست.

در محضر: تمامی مطالب کتاب عین بیانات معظم‌له است و در موارد معدودی که بعضی کلمات به متن اضافه شده‌اند از علامت [] استفاده شده است. اگر مطلبی به‌جهت تکرار یا خروج از موضوع، از بین متن حذف شده باشد، با درج علامت «..» نشان داده شده است.

در انتهای کتاب، فهرستی از مطالب کتاب با عنوان «فهرست موضوعات» آورده شده که مخاطب می‌تواند با استفاده از آن، بعد از مطالعۀ کل کتاب، مطلب مورد نظر خود را به‌راحتی پیدا کند. بهتر است هرکس با توجه به برداشت و مسائل زندگی شخصی و پیرامونی خود، در حاشیۀ متن کتاب، نمایه‌هایی را یادداشت کند تا در آینده به مرورِ مطالب و پیدا کردن موضوعات خاص کمک شود.

در پایان، چه بسیار زوج‌هایی که سراپا مشتاق بودند تا زندگی مشترک را در محضر مولای خود شروع کنند؛ ولی به این آرزو نرسیدند. آنهایی که با علم به نظر الهی مقتدای خود، مهریه را چهارده سکه و کمتر و حتی مهرالسنـة مقرر کردند، با این آرزو که اگر شروع با عقدخوانی آقا نیست، حداکثرِ هماهنگی با آهنگ کلام آقا را داشته باشد.

حال، هرکس خود را از فرزندان معنوی این پدر مهربان و حکیم می‌داند، شایسته است تمام رفتارها و حالات خود را آنگونه بسازد که او می‌خواهد و با رهنمودهای ایشان، خود را در مسیر جادۀ عمل صالح قرار دهد. و به ذره‌ای، لحظهای، خروج از میدان نظر او راضی یا حتی غافل از آن نباشد.