آيا مي دانيد توهم زدن گناه است؟

جام خانواده:

در دنياي امروزي افرادي را مي بينيم كه دچار خودبيني هستند، چه بسا خود ما هم دچار خود بيني باشيم اما روحمان هم از اين قضيه با خبر نباشد؛ خودبینی از صفات بسیار خطرناک در دین اسلام شمرده شده است و متأسفانه با افزایش ثروت و رفاه در جامعه و بالا رفتن سطح تحصیلات این صفت در افراد جامعه بیشتر و پر رنگ‌تر می‌شودو متأسفانه قلب‌ها را از یک دیگر دور می‌کند و انسان‌ها را از هم غریبه می‌سازد . علامه مجلسی در این باره می‌فرمایند خودبینی و فراوان شمردن کار نیکو و منت نهادن بر دیگران و خود را از دایره اشتباه بیرون دیدن است .(بحارالانوار ج69ص310ح4)
هنگامی که آدمی به  سه چیز مبتلا شوند دیگر باکی ندارد که چه عملی از او سر میزند زیرا دیگر هیچ یک از اعمالش مورد قبول نخواهد بود و آن سه چیز است: بزرگ شمردن عمل، فراموشی گناهان، وارد شدن خودبینی در قلب .

و البته باید گفت خودبینی به معنای آن نیست که فقط کارهای خود را خوب بدانیم و خود را برتر دیدن از جهات صفات نیز خود بینی محسوب می‌شود شیخ بهایی در تعریف خودبینی می‌نویسد: اگر این نعمت را صفت خویش و قایم و منسوب به خودش ببیند و آن را بزرگ شمارد و به آن تکیه کند و خود را از تقصیر بیرون بداند و به خدا منت گذارد  این همان خود بینی است قرآن خودبینی را اینگونه توصیف می‌کند: پس آیا کسی که عمل بدش برای او آراسته گردیده و آن را نیکو می‌بیند پس بدون شک خداوند هر که را که بخواهد گمراه می‌کند و هر که را که بخواهد هدایت می‌کند پس مگذار به خاطر حسرت بر آنان جانت برود زیرا خداوند به آنچه انجام می‌دهند آگاهی کامل دارد (فاطر 8) و یا در جایی دیگر می فر ماید: چون شیطان اعمال زشتشان را در نظرشان زیبا جلوه داد آن‌ها را از حق باز داشت.(کهف 38)
از این ‌آیات و روایات بر می‌آید که اعمال انسان‌های مغرور نزد آن‌ها آراسته شده است و خود را بسیار والا می‌بینند در جامعه امروز متأسفانه بسیاری به خاطر داشتن ثروت و یا مدرک دانشگاهی دچار غرور زیاد شده‌اند و گمان می‌کنند که دیگر هیچ اشتباهی نمی‌کنند و دچار خطا نمی‌شوند حتی گاهی پوشیدن یک لباس متفاوت و گران قیمت فرد را دچار غرور می‌کند که حتی حاضر نیست با زیر دستان خود صحبت کند و به آن‌ها احترام بگذارد در روایات انسان خود بین را کم عمق معرفی کرده‌اند. امام علی علیه السلام در حدیثی می‌فرمایند: بدی و گناهی که تو را ناراحت کند بهتر است از عمل نیکی که تو را به خودبینی وا دارد.(نهج البلاغه قصار 43)
و یا حضرت محمد صلی الله علیه و آله می‌فرمایند: خداوند به حضرت داوود فرمود: هیچ بنده‌ای نیست که از حسنات و اعمال نیک خود دچار غرور و عجب شود و هلاک نشود.(بحارالانوار ج96ص32) امام صادق علیه السلام نیز در حدیثی می‌فرمایند: هنگامی که آدمی به  سه چیز مبتلا شوند دیگر باکی ندارد که چه عملی از او سر می زند زیرا دیگر هیچ یک از اعمالش مورد قبول نخواهد بود و آن سه چیز است: بزرگ شمردن عمل، فراموشی گناهان، وارد شدن خودبینی در قلب .
عوامل خودبینی
خودبینی عوامل متعددی دارد و انسان را دچار توهم می‌کند . توهم در داشتن علم بسیار: امروزه دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی فرصت تحصیل به افراد را داده‌اند و افراد گمان می‌کنند با داشتن یک مدرک دانشگاهی تمام دانش‌ها را دارند و به همه علوم اشراف دارند و همه چیز را درک می‌کنند سوره کهف انسان‌هایی را که گمان می‌کنند و دارای علم بسیار هستند را شقی‌ترین افراد میدانند و امروزه در دانشگاه‌ها و افراد تحصیل کرده دچار استبداد رأی می‌شوند و گمان می‌کنند آنچه می گویند کاملا درست است .
توهم در عبادت کردن
عده‌ای نیز به واسطه نماز خواندن و یا روزه گرفتن بسیار خود را بهترین مردم می دانند و گمان می‌کنند بهترین عبادت را انجام می‌دهند امام صادق علیه السلام می‌فرمایند: دو نفر وارد مسجد شدند یکی عابد و دیگری فاسق هر دو از مسجد خارج شدند در حالی که مرد فاسق مؤمنی بود واقعی و در ایمانش راستگو و مرد عابد در عبادت خود گرفتار خودبینی شده بود و گمان می‌کرد که این عمل نجات بخش اوست ولی فاسق از خدا می‌خواست او را ببخشد و از گناهانش در گذرد.(الکافی ج 2ص314)
پول بیشتر = شادی بیشتر؟
توهم داشتن ثروت بسیار
برخی نیز دچار توهم می‌شوند که چون ماشین مدل بالا دارند و یا خانه‌ای وسیع دارند و یا از قدرت اقتصادی برخودار می‌باشند هر آنچه کردند درست و هر آنچه میگویند راست است متأسفانه اگر شخصی ماشین مدل پایین داشته باشد و از قدرت اقتصادی کمتری برخودار باشد مورد تمسخر قرار می‌گیرد اما در طول تاریخ بارها خواند و شنیده‌ایم که افرادی با ثروت بسیار به هلاکت رسیده‌اند و ثروتشان آن‌ها را نجات نداده است .
توهم در نیروی جسمانی
با توسعه دانش و ارتباط کشورها با یکدیگر و یا به عبارت دیگر دهکده جهانی ورزش‌های مختلف وارد کشور شده و یا وارد سرزمین‌های دیگر شده است و انسان طی مسابقات مختلف با یک دیگر به رقابت می‌پردازند و مدال کسب می‌کنند اما عده‌ای نیز دچار توهم شدند و خود را برتر از دیگران می ببند. خداوند در قرآن در مورد قوم عاد می‌فرماید اما قوم عاد به ناحق در زمین تکبر ورزیدند و گفتند چه کسی از ما نیرومندتر است ؟
برخی از عوامل خودبینی
جهل :
یکی از عوامل خودبینی جهل است . انسان نادان گمان می‌کند که از همه افراد بهتر درک می‌کند به همین دلیل اشتباهات خو را درک نمی‌کند و در صدد جبران بر نمی‌آید. خودبینی و عجب مانع از رشد انسان است .(نهج البلاغه حکمت 167)
غفلت :
انسان خودبین غفلت کرده و واقعیات را درک نمی‌کنند امام صادق علیه السلام می فرمایند: از غفلت کردن پرهیز کنید پس همانا کسی که غافل شود از خودش نیز غافل خواهد می‌شود.(بحارالانوار ج 69ص227)
تحقیر دیگران :
انسان خودبین دیگران را تحقیر می‌کند و خود را متفاوت از دیگران می‌داند امام علی علیه السلام می‌فرمایند: هر کس خود را بزرگ شمارد کوچک شمرده می‌شود.(شرح غررالحکم ح7857)
بد گمانی به دیگران:
انسان خودبین به دیگران با دید منفی نگاه می‌کند و نسبت به آن‌ها بدبین و بسیار بد گمان می‌شود.
راههای مقابله با بدبینی:
شناخت خود بهترین راه نجات از خودبینی است در وصیّت امام صادق علیه السلام  آمده است: راه خودبینی را با خود شناسی ببندید.(بحارالانوار ج 75ص164) در قرآن آمده است: مرگ بر این انسان چقدر ناسپاس است خداوند او را از چه آفریده است؟او را از نطفه ناچیزی آفریده و سپس اندازه گیری کرد و موزون ساخت سپس راه را برای او آسان کرد بعد او را میراند و در قبر پنهان کرد و هر گاه که بخواهد او را زنده می‌کند.(عبس 22-18)
تواضع و فروتنی انسان را از گناه خودبینی دور می‌کند و انسان را به خدا نزدیک‌تر و روح او را برای رشد آماده می‌کند امام علی علیه السلام می فرمایند: کسی که به خاطر کسب چیزی از مال دنیا نزد ثروتمندی کرنش کند دو سوم دینش از بین رفته است .(بخار الانوار ج 74 ص43ح13)

منبع:گروه دين و انديشه پرداد