چگونه سبک زندگی مان را از روی کدام کتاب برنامه ریزی کنیم!؟

سرویس فرهنگی پایگاه 598 - علی رضوانی/ «زنده» بودن در معنای زیست­ شناسی آن به معنای دارای بودن علائم حیات در یک موجود زنده است. حالا اگر این موجود زنده یک آدمی زاد باشد، مطابق دانش زیست­ شناسی، این گونه جانوری باید قلبش بتپد، مغزش کار کند، حداقل یک کلیه داشته باشد، یک معده به حجم مورد نیاز و البته چند متر روده کوچک و بزرگ برای دستگاه گوارش و ویرایش! حالا اگر برای این موجود، آب و غذای مورد نیاز یا همان جو و گندم خودمان تامین باشد و در یک محیط عاری از بیماری زندگی کند می­تواند امیدوار باشد که چیزی حدود صد سال «زنده» بماند. خوب این­ همه از زیست­ شناسی و طول و عرض معده و روده گفتیم که چی؟ عرض خواهد شد.

سبک زندگی را هم می­توان به دو معنا گرفت. معنای اول سبک زنده­ مانی است. در این سبک، صبح بیدار می­شویم، نرمش و ورزش می­کنیم، صبحانه مقوی می­خوریم، به کلاس و درس و دانشگاه می­رویم و  درسمان­ را بدون استرس و به موقع می­خوانیم، به خانه بازمی­گردیم، ناهار سالم و شام مختصر میل می­ کنیم. کمی پرورش اندام و تفریح و سرگرمی و پس از آن خواب به موقع! در این سبک زنده­گی می­توان تنی سالم داشت، موقع امتحانات از شر انواع و اقسام استرس ­ها آسوده بود و تنی شاداب و سرزنده داشت.

اما سبک زندگی معنای دیگری نیز می­تواند داشته باشد که اینجا آن را سبک زندگانی نامیده­ ایم. این نگاه عمیق ­تر به سبک زندگی به معنای نفی معنای اول نیست بلکه تنها به توسعه آن می پردازد. یعنی همان که از قدیم گفته ­اند: عقل سالم در تن سالم! پس در این نگاه هم باید به دقت خواب و خوراک را مراقبت کرد. خوب خورد، خوب خوابید و خوب و به اندازه نیاز روح را روغن­ کاری کرد و به تفریح پرداخت. اما در این نگاه همه اینها وسیله­ ای است برای تعالی انسان.

یعنی همه اینها باید مَرکبی باشند برای صعود آدمی به قله­ های انسانیت و ایمان. همان­طور که پزشکان و زیست­ شناسان برای زنده ماندن تن آدمی کلیدها و توصیه­ هایی داشته­اند، علمای اخلاق و انسان­ شناسان الهی نیز برای زنده ماندن «روح» انسان کلیدهایی را برشمرده ­اند. یکی از این کلیدها برنامه­ ریزی اخلاقی است.

همان­طور که برای داشتن بدنی سالم و آماده و بانشاط نیاز به ورزش و خواب و خوراک مناسب داریم، برای خواب و خوراک روح­مان نیز باید برنامه­ ریزی داشته باشیم. وقتی هوای معنوی شهر در غبار تابلوهای تبلیغاتی ال جی و سامسونگ گم می­شود و از هر سو به قعر زمین دعوت می­شوی خودت باید فکری به حال خودت بکنی. می­توان از یک «ماسک» جلوی دهان استفاده کرد: مثلا صبح با خودت و خدا پیمان ببندی که تا شب غیبت نمی­ کنم و نمی ­شنوم، کسی را مسخره نمی­کنم، دروغ نمی­ گویم.

این را علمای اخلاق «مراقبه» نام نهاده ­اند و گفته ­اند به محض اینکه این پیمان را با خدا می­ بندی، ابلیس دست به کار می ­شود تا تو را همچون طفلی نوپا به زمین بزند و از رحمت خدا و حرکت به سوی او ناامیدت کند. پس گفته­ اند به هوش باش که چون عهدت را شکستی، سریع توبه و استغفار کنی و تا شب همچنان امیدوار به مهربانی خدا از خودت در برابر وسوسه­ ها و ویروس­ های اخلاقی مراقبت کنی.

همان علمای اخلاق شب هنگام خوابیدن را وقت محاسبه نام گزارده ­اند. یعنی بنشینی و محاسبه اعمال یک روز خودت را انجام بدهی و چوب خط گناه و ثوابت را ببینی، استغفار و خضوع کنی و از خدا بخواهی فردا قوت بیشتری برای ترک گناه به تو ببخشد و فردا روز از نو، روزی از نو؛ تازه صبح روز بعد می­توانی کمی عطر و ادکلن هم به خودت بزنی، مثلا وقتی همه از فلان دعوای برنامه نود گزارش و تحلیل ارائه می­دهند، داستان نغزی را که در مطالعه بیست­ دقیقه­ ای دیروز از کتاب مثنوی مولوی یادگرفته­ای برایشان تعریف کنی. فرصت کم است و سخن بسیار.

اگر دوست داشتی دستورالعملی پزشکی درباره جان و دل آدمی داشته باشی، می­توانی همین امروز کتاب «چهل حدیث» امام خمینی(ره) را از انتشارات موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره) و یا «اخلاق در قرآن» جلد 11 تفسیر موضوعی آیت­ الله جوادی آملی را از انتشارات اسراء تهیه کنی و پله پله تا ملاقات خدا پیش بروی و هر روز حال بهتری از حال دیروز داشته باشی.

سبک زندگی را می­توان در جوانی شکل داد، پیراسته کرد، نورافشانی کرد و آداب و خصلت­ های بد را به قوت نیروی جوانی ریشه­ کن ساخت، فقط کمی همت می­خواهد و توکل و یک قلب شکسته، که اِنَّ اللهَ فِی قُلُوبِ المُنکَسرَه. این قلب شکسته را به حضرتش عرضه کن و دست نیاز به درگاه او ببر که بی ­نیاز، نیاز دوست دارد. هر قدم که به سویش برداری به چشمه مانای زندگی نزدیک­تر می شوی و نسیم دلنواز حیات حقیقی را بیش از پیش بر گونه ­هایت احساس خواهی کرد.